Eimreiðin - 01.05.1908, Blaðsíða 62

142
sem þá kölluðust »hirðmenn«. Pó kallar Sigvatur sig í vísunni
»húskarl« (Hkr. (F. J.) II, 63), og í tveimur öðrum vísum (Hkr. II,
175 og 383) kallar hann hirðmenn Ólafs konungs yfirleitt »hús-
karia«. Er því sennilegast, að það hafi þá enn verið hið almenna
nafn á öllum handgengnum mönnum konungs, og engin veruleg
eða föst skifting enn komin á; enda styrkist þetta við, að þinga-
mannalið Knúts ríka, sem var samtímis Ólafi, var kallað
»húskarlar«, og að sænsk rúnaletur frá 11. öld sýna, að þá
vóru hersveitir höfðingja kallaðar »húskarlar«, án nokkurs greinar-
munar eða flokkaskipunar (sjá Brate og S. Bugge: Rune-
verser, nr. 56 og 60). Alt þetta virðist fremur benda á, að þrí-
skifting konungsmanna í hirðmenn, gesti og húskarla hafi fyrst
komist á á síðari hluta 11. aldar, á dögum Ólafs kyrra, og að
sama brunni ber það, ef skýring próf. A. Bugges á »gestir« (þýðing
á »hospites« eða »hostes«) er rétt (bls. 74), sem vér teljum ekki
ómögulegt, þó fult eins líklegt sé, að »gestir« tákni eins konar
málalið, einkum af útlendingum (t. d. íslendingum, Svíum og
Dönum), sem ekki eru fastir hirðmenn, en aðeins um stundar sakir,
og því skoðaðir sem gestir við hirðina.
Móti þessari skoðun má auðvitað færa það, að víst sé, að orðin
»hirð« og »hirðmenn« hafi verið komin inn í norræna tungu á
dögum, Ólafs helga, því þau komi fyrir í vísum hjá Sigvati (Hkr.
II, 174, 383). En þetta sannar í rauninni ekki mikið, því Sigvatur
var víðförull maður, og hikaði sér ekki við að innleiða útlend orð
í kvæðum sínum, t. d. »sinjorr« (0: seigneur), sem S. Bugge álítur,
að fyrstur hafi innleitt það orð í norrænu, og bætir um leið við:
»Denne Skjald har overhoved langt mere end andre islandske
Skjalde fra omtrent samme Tid optaget Udtryk og Motiver fra
de forskellige Folk, blandt hvilke han færdedes® (Aarb. f. nord.
Oldk. 1875, bl. 232). Sigvatur gat því vel hafa notað hið engil-
saxneska orð »hirð< jöfnum höndum með »verðung«, sem hann
líka notar (Hkr. II, 16), þótt það hefði ekki enn fengið neina lög-
helgi á sér sem fast nafn á fylgdarsveit konungs í Noregi. Og
að hann getur kallað sömu mennina bæði »húskarla« og »hirð-
menn« virðist að minsta kosti benda á, að þrískifting konungs-
manna hafi þá ekki verið komin á, og jafnvel gera það sennilegt,
að »hirð« og »hirðmenn« sé þá fyrst að slæðast inn í málið og
sé máske^skki enn netna skáldskaparorð, eins og sinjorr.
Þó verður því ekki með öllu neitað, að það kunni að vera
rétt hjá Snorra, að Ólafur helgi hafi fyrstur skift fylgdarsveit sittni