Eimreiðin - 01.05.1908, Blaðsíða 5

85
að skilja orðin á hinn veginn, sem land, er ekki væri í ríkinu.
Og óhultast var, til þess að örugg sjálfstæðiskrafa fælist í
þeim, að ákveða þau nánar framvegis, svo að þau gætu
ekki þýtt annað en frjálst sambandsland við Danaríki, sjálfstætt
sambandsland, sérstakt ríki. En hins vegar var nægilegt að
ákveða þau þannig og skorða; meira var ekki bráðnauðsynlegt og
orðin sjálf máttu halda sér í þeim skorðum.
Alfrjáls lönd, eftir því sem þau geta verið það réttarlega,
eru nefnd ríki {Síai). En hvað er það, sem er aðaleinkenni slíkra
landa, þeirra er hafa ríkisréttindi? fað verður sagt í einu orði:
í*að er fullveldi (Suverœmtet% eða æðsta valdið, er þau
hafa í öllum málum sínum (ekki aðeins í nokkrum: sérmálum).
Einungis þurfti því að bæta við »frjálst sambandsland« þessu
hugtaki; með því var það orðið alákveðið og gat ekki þýtt
annað en það, sem kallað er ríki, því að öll fullvöld lönd
eru ríki.
Pað var nú áríðandi, að menn gerðu sér sem bezta grein
fyrir þessu, enda var ósleitilega að því unnið, þegar frá því, er
blaðamannaávarpið kom út, að gera mönnum þetta ljóst. Par
sem höf. þessara lína mun vera kunnugri því atriði en margur
annar, skal það látið í ljós — sem engin launung er —, að aðal-
tilraunirnar til að skýra og ákveða hugi manna og orð í þessu
efni munu hafa verið gerðar af nokkrum mönnum á Akureyri, og
þaðan munu aðaláhrifin hafa komið, mikið til með stjórnmála-
greinum blaðsins »Norðurl.« Átti Guðm. Hannesson þar mestan
þátt að; hafði og bók hans »1 afturelding* (útg. seint á árinu
1906) vakið marga til umhugsunar, en í henni liggja vafalaust
ýmsar af aflrótum sjálfstæðishreyfingarinnar. Áhrif bárust og með
bréfum og skeytum til manna víðsvegar um landið, ekki sízt í
Rvík., og fyr en varði vóru þau orðin að meira og minna leyti
almenn meðal flestra, er við málið fengust. Sýnir þetta betur en
alt annað, hversu sjálfstæðishugur og óspilt vitund um hinn ein-
faldasta rétt þjóðarinnar ennþá lifir inni við beinið hjá íslenzkum
almenningi, þrátt fyrir pólitiskan rugling um margra ára bil. En
sumstaðar var reyndar svo sem »moldviðrið« hefði harðbarið
fönnum sálir manna, og lítill vegur væri að hreinsa þar til.
Fyrsti landsmálafundur ársins, þar er sjálfstæðismálið væri
tekið til meðferðar, var fundurinn að Ljósavatni í Pingeyjar-
sýslu 21. marz. Eigi var mönnum þar orðið fullljóst þá, hvað