Eimreiðin - 01.05.1908, Blaðsíða 20

lOO
Náttúrufræðingurinn Jónas Hallgrímsson.
Kæða flutt á minningarsamkomu Islendinga í Kaupmannahöfn 16. nóv. 1907.
Eftir ÞORVALD THORODDSEN.
Ekkert íslenzkt skáld hefur í ljóðum sínum lýst íslenzkri nátt-
úru jafn fagurlega og snildarlega eins og Jónas Hallgrímsson, enda
var það eðlilegt, náttúrulýsingar Jónasar eru ekki aðeins sprotnar
af mikilli skáldskapargáfu og fegurðartilfinning, heldur einnig af
skoðun og rannsókn, af djúpri athugunargreind og skilningi. Jónas
var að eðli sínu náttúrufræðingur, vísindamaður, sem ekki lét sér
nægja yfirborðið, hann hafði hinn mesta áhuga á, að hnýsast í
leyndardóma sköpunarinnar, til þess að gjöra sér grein fyrir eðli og
orsökum.1)
Annað íslenzkt skáld var meiri náttúrufræðingur en Jónas,
Eggert Ólafsson, fyrirmynd Jónasar og uppáhald, en náttúru-
fegurðin sýnir sig ekki eins í ljóðum Eggerts, þá var ekki tízka
að yrkja um náttúruna, skáldin eru eins og annað fólk nátengd
umheiminum og tíðaranda samtíðarmanna sinna. Um miðja 18.
öld átti skáldskapurinn víðast hvar aðallega að lýsa því, sem
þarflegt er í borgaralegu lífi, og hvetja menn til nytsamlegra
framkvæmda; náttúrulýsingarnar urðu því eðilega æði þurrar og
áhrifalitlar, og íslenzkan var líka á því skeiði stirð og dönsku-
blendin, svo rit og kvæði þeirra tíma verða óþjál aflestrar fyrir
oss, jafnvel þó þau séu fögur og efnismikil í sjálfu sér. Hjá
Jónasi er búningurinn alt annar, enda er stefna tímans önnur; nú
lýsa skáldin tilfinningalífi manna og áhrifum náttúrunnar á manns-
sálina án þess að hugsa nokkuð um notagildi skáldskaparins; þar
við bætist hin leikandi lipurð Jónasar á málinu, sem hefir haft
svo stórkostleg áhrif, sem allir vita. Eins og oft hefir verið
bent á, er Jónas Hallgrímsson okkar fyrsta og bezta náttúruskáld.
Eegar Jónas Hallgrímsson kemur fram á sjónarsviðið, höfðu
Islendingar um langan aldur verið frámunalega frábitnir allri
*) »Hver skilur fegurðina nema hann geti notið náttúrunnar jafnframt með viti og
þekkingu, því eintóm mannleg tilfinning, sem hefir lifað í okkur unglingum, deyr út
aftur með líkamunum, af hún er ekki studd við þekkingu og djúpa ást á útborði
andans« segir Jónas í bréfi til Konráðs. »Skírnir« 1906 bls. 360.