Eimreiðin - 01.05.1908, Blaðsíða 3

83
ljóst, þegar er þeir sáu ávarpið, að þetta átti rót sína í, að orðin,
ein út af fyrir sig, eins og þau vóru sett fram, gáfu til kynna
óákveðna hugmynd.
Petta leyndi sér eigi heldur í orðum og athugunum ávarps-
mannanna sjálfra, fyrst í stað. Álit þeirra var að vísu óefað —
þeirra, sem höfðu hugsað ávarpsorðin og það sem lá til grund-
vallar fyrir þeim —, að íslendingar ættu að halda því fram við
Dani, sem því minsta, er þeir gengju að, að ísland, þótt í eins
konar sambandi væri við Danmörku, sé þó land með fullu frelsi.
En um þetta frelsi landsins, í sambandi við og gagnvart Dan-
mörku, virtust hugsanir þeirra vera mjög á reiki, og skilgreiningar
þeirra líka ærið varhugaverðar, svo að útlit var jafnvel til þess,
að eigi mundi betur farið en heima setið. Undir eins mátti sjá,
að þeir stjórnarsinnar — »Lögréttumenn« —, er skrifað höfðu
undir ávarpið með fyrirvara, lögðu þann skilning í þetta »frelsi«,
að ísland ætti að sjálfsögðu að vera hluti danska ríkisins, en
það er sama sem að það sé algerlega án réttarlegs sjálfstæðis eða
fullveldis. Að þessi, vísvitandi eða óafvitandi, var skilningur
þeirra á orðunum »frjálst sambandsland«, vottar greinilega það
(eins og fram kom í blaðinu »Lögrétta«), að þeir töldu ríkisráðs-
atriðið lítils virði, — það kæmi ekki málinu við; og þó er »ríkis-
ráðssetan« einmitt einna ljósastur vottur þess, að með landið er
farið, svo sem væri það hluti af ríki Dana! Frjálst sambandsland
var því hjá þeim upprunalega (vísvitandi eða óafvitandi) = inn-
limað land, því að »hluti af ríkinu* er innlimaður í ríkið.
Af þeim ávarpsmönnum, er til stjórnarandstæðinga teljast
(þeim er skrifuðu undir fyrirvaralaust), var sumum a. m. k. hin
sjálfsagða merking orðanna ekki fullljós heldur í upphafi. En
hin sjálfsagða merking var sú, er bezt tók af skariö. Peir vóru
ekki allir, er til skýringa kom á ávarpinu, eins ákveðnir og æski-
legt hefði verið, í því að merkja og skorða hugmyndina á
þann hátt og með þeirri undirstöðu, sem nokkur verulegur til-
gangur gat verið í fyrir íslendinga að hallast að og fylgja fram,
þ. e. svo að þeir sæju sér betur borgið, í pólitískum skilningi,
gagnvart Dönum. »Frjálst sambandsland« hlaut og varð sem
sé, ef þjóðin á annað borð átti að hafa nokkurt gagn af ávarpinu
og stefnunni, að þýða = sérstakt ríki, í sambandi við Dana-
ríki, — og þá var það gefið, hvernig skilja bæri hin atriði ávarps-
ins. Lánið var nú líka, að þeir komust brátt að þessari niður-
6*