Eimreiðin - 01.05.1910, Blaðsíða 11

87
skýringar á framþróun hinnar lifandi náttúru, sennileg tilgáta, sem
margt mælti með. Darwín var svo samvizkusamur, að hann
sjálfur taldi upp tangur og tetur af öllu því, sem hann vissi, að
reið í bága við kenningar hans. Darwín hafði með íádæma iðni
safnað athugunum og reynslugreinum um alla skapaða hluti, svo
bækur hans munu jafnan verða fjársjóðir fyrir vísindin; hann leiddi
í ljós nýjan skilning á fjöldamörgum fyrirbrigðum náttúrunnar og
benti mönnum inn á nýjar brautir.
Á árunum 1860—70 varð Darwínskenningin að berjast við
mikla mótspyrnu, 1870—80 var meginþorri náttúrufræðinga farinn
að hallast að skoðunum Darwíns. 1880—90 hafði Darwínskenn-
ingin unnið sigur; fáir eða engir efuðust um þýðingu hennar fyrir
skilning á framþróun lífsins og margir skoðuðu hana óyggjandi og
alveg sannaða. Éigi allfáir vísindamenn voru þá svo ákafir, að
þeir töldu það glæpi næst að efast um hina minstu ögn af kenn-
ingu þessari. Pá var það skoðun sumra manna, að lífsgátan væri
nú að fullu ráðin. »Eins og Newton fann hreyfingarlögmál himin-
hnattanna, eins fann Darwín hin »mekanisku« lögmál lífsþróunar-
innar«. Pessi staðhæfing sést í allmörgum ritum þeirra tíma.
Menn voru sannfærðir um tilgangsleysi sköpunarinnar, alt hafði
skapast svo sem af tilviljun, af samdrátt efna, eins og í steina-
ríkinu, nema hvað jafnvægi frumagnanna í hinum lifandi verum
var óstöðugra. Áhuginn var þá svo mikill, að mönnum gleymd-
ist að prófa sannreyndir þær, sem þeir bygðu á. Kenningarnar
urðu að kreddutrú, og tilfinningarnar réðu þá stundum mestu, al-
veg eins og í pólitík eða trúarbragðadeilum. Hinn ágæti dýra-
fræðingur Ernst Hcickel (f. 1834) var á Pýzkalandi merkisberi
Darwínskenningarinnar, og hefir hann fram á gamals aldur með
hinum mesta ákafa og ofstæki barist fyrir henni og efniskenning-
um þeim, sem hann sjálfur hefir skapað og dregið út af hugleiðing-
um sínum um Darwínskenninguna. Eftir Háckel liggja ágætar
rannsóknir um marga hina lægri dýraflokka, og hann er mjög
lipur og mælskur rithöfundur, en hann er tilfinningamaður mikill,
og á því ilt með að skilja ástæður annarra, og heimspekileg rök-
semdaleiðsla lætur honum eigi.1
1 Bók E. Hackel’s »Die WeltrathseU (heimsgáturnar) hefir fengið mikla út-
breiðslu, enda er hún mjög alþvðlega skráð; í henni er margt fróðlegt, en innan um
og saman við mikill hégómi, viliur, staðhæfingar og stóryrði. Vísindamenn á fiýzka-
landi, bæði náttúrufræðingar og heimspekingar, hafa tætt rit þetta sundur ögn fyrir