Eimreiðin - 01.05.1910, Blaðsíða 35

111
jarðarbyggja, en ekki einhver hinn mesti spellvirki. Og menjar
Napóleons eru alstaðar í París, um alt Frakkland, alla Evrópu og
víðar. Aðeins eitt skal nefnt. Hversu margt væri ekki öðruvísi,
ef allir þeir hefðu sóttdauðir orðið, sem féllu fyrir örlög fram í
styrjöldum þeim, er hann vakti.
Ein afleiðing Napóleons mikla var annað keisaradæmið, Na-
póleons þriðja, sem rangnefndur hefir verið hinn litli, og svo
hrunið mikla og keisaradæmið þýzka. Par hafði Napóleon unnið
í hendurnar á Bismarck.
Vér undrumst, hversu frábært viljaþrek og framkvæmdarþrek
gat gert að verkum, að þessi eini maður fékk vald á forlögum
svo ótal margra; vér undrumst það afl til framkvæmda, sem í
einum manni getur búið, er vér virðum fyrir oss Napóleon, frem-
ur en flesta aðra. En jafnframt er saga hans vel fallin til að sýna
oss, hvernig jafnvel annar eins jötunnvilji er ástæðum háður,
hversu djúpt og vítt standa rætur að öllum viðburðum, hversu
mannkynið minnir á kórallasmíð, þar sem óteljandi hafa að unnið.
Napóleon hefði ekki orðið þessi heimsviðburður, sem hann
varð, hefði ekki — svo að ég stikli aðeins á því stærsta —
Loðvík XIV. verið búinn að vinna í hendurnar á honum, með því
að gerast þessi valdasól, sem alt í ríkinu snerist um; og hefði
ekki ennfremur veitt honum í vil með því, að í ragnarökkri
stjórnarbyltingarinnar hafði úlfur uppreistarinnar gleypt valdasól
konungdómsins og skilið þar eftir autt og ófylt sæti. En stjórnar-
byltingin sjálf hefði aldrei orðið, hefði hin nýja upplýsing og
heimspeki ekki víkkað sjóndeildarhringinn og kent mönnum að
hugsa og brjótast um, þar sem þeir áður höfðu trúað og þolað.
Á dögum Loðvíks XIV. hefði Napóleon líklega orðið frægur
hershöfðingi eða frægur ráðgjafi, en ekki meira. Ekki eins frægur
í sögum eins og Bismarck.
HELGI PJETURSS.
8*