Eimreiðin - 01.05.1910, Blaðsíða 37

1 '3
ing, að guð snerti manninn: >Guð í manni og maður í guði«, sé
einhver hin mesta hreyfing, sem orðið hefir í sögu kristninnar. Þó að
nýja guðfræðin hefði ekkert annað unnið en að halda umfram alt annað
fram hugmyndinni um sameining guðs og mannsins, sem er svo djúpur
og háleitur sannleikur, að hærra kemst engin mannleg hugsun, þá hefði
það verið meira en nóg henni til meðmælis og réttlætingar. Það er
engin tóm eða eingöngu huglæg kenning. Ekkert er efnismeira eða
ávaxtasamara. f*á verður minni munur í heiminum á því, hvort mað-
urinn trúir því, að hann sé undir stjórn forsjónar alveg fyrir utan sjálfan
hann, ellegar hann sé undir handleiðslu íbúandi máttar í eigin eðli hans,
og sé hann þá að skoða sem að mörgu leyti sín eigin forsjón.
Þegar menn venjulega hugsa sér guð, virðist hann þeim vera al-
veg fyrir utan manninn. En slík vera er ekki til, heldur er það tómt
hugsmíði. Guð er almáttugur, segja menn. En guð fyrir utan mann-
inn er ekki almáttugur, því að þegar vér skiljum manninn frá guði,
þá höfum vér dregið frá almættinu alt vald, sem manninum fylgir.
Jafnvel hinn einstaki maður á nokkurt vald, og allir menn samanlagðir
eiga nóg vald til að drotna á landi og sjó. Þeir hafa rutt skógana,
lagt undir sig jörðina og dýraríkið, brúað fljótin, farið yfir höfin og
reist sér hús og hallir. Þeir hafa þegar breytt lífskjörum sínum til stór-
bóta, og þeirra framkvæmdarvaldi fleygir æ fram með reynslunni.
f’eir hafa skapað þúsundum saman hluti og meðul, er mynda heim
nútíðarinnar. Maðurinn er skapari, ekki þess efnis, sem heimurinn er
gerður af, heldur þeirra gagns- og hagsmuna, sem það efni er notað
til, og á sínu svæði er hann skapari sín sjálfs og félagslífs síns. Heim-
ilið, ættliðið, þjóðin, ríkið, kirkjan, vináttan, alt hefir hann skapað, og
hann er búinn að ná því takmarki í framförum, að hann er farinn að
skilja, að þær eru hans verk, og að hann má rífa þær niður, ef hann
svo vill, og reisa aðrar, er henta betur þörfum hans. Úr fjölskyldu
heimilis síns myndaði hann feðrastjórnina, en síðan þjóð úr ættkvíslinni,
Og nú er hann að mynda bræðralag úr tómum keppinautum, og mann-
kynsfélag úr ólíkum og andvígum þjóðum. An mannsins virðist sem
guð aðhafist ekki neitt í mannheiminum; en guð íbúandi í manninum
er að lyfta mannkyninu á hærra og hærra tilverusvið. í hverju, sem
maðurinn gerir, er hann samverkandi, en ekkert vald er til í alheimin-
um fyrir utan lög náttúrunnar, fyrir utan mannkynið, er vér megum
reiða oss á, til að leiðbeina kyni voru til að lyfta þvi á hærra stig.
Maðurinn hlýtur að nema eðli þessara náttúrulaga, og hvernig eigi að
neyta þeirra eiginleika; því að með engu öðru móti en með þekkingu
á þeim og hlýðni við þau má hann þeita mætti þeirra til að hreyfa
framfaravagn veraldarinnar. Ekki heldur virðist nokkur forsjón vera til
fyrir utan vébönd náttúrunnar eða mannsins, sem vinnur verkin fyrir
hann, — ekkert yfirnáttúrlegt vald, er hann má treysta, að vinni ætl-
unarverk veraldarinnar. Hann hlýtur að snúa sér beint að þeim guði,
sem er íbúandi í náttúrunni, nema aðferðir hans og lög, treysta á hlýðni
sína og reynslu, kostgæfni sína og dáð, eins og þau einu meðul, sem
megi veita honum uppfylling allra óska sinna og vona. »Vér erum
guðs samverkamenn*, sagði hinn spakvitri postuli Páll. »Guð þarf á
hreystimönnum að halda, og hreystimennirnir þurfa guðs við«, sagði