Eimreiðin - 01.05.1910, Síða 54

130
GÍSLI SVEINSSON. Hann bregður mér um »barlóminn«
eins og E. H., og hefir um það þeim mun lélegri orð, sem hann
er minni vitsmunamaður. Annars fer allvel á því, að Gísli kasti
til mín hanzka sínum og láti stein fylgja. Eg er sjálfsmensku-
þræll, eins og Stephán G. Stephánsson segir um sjálfan sig, en
Gísli er ölmusumaður tveggja landa og þjóða og hefir ekki séð
fyrir sjálfum sér, auk heldur þá fjölskyldu. En það hefi ég gert
og henni æðistórri. Slíkir menn ættu ekki að kasta steini, sem
sjálfir búa í glerbrotahúsi — og læt ég nú skattyrðunum lokið.
GRUNDVÖLLUR SJÁLFSTÆÐINNAR. Ég gat þess í
Eimreiðinni í fyrra, að grundvöllur sjálfstæðinnar væri: efna-
hagsbolmagn einstaklinga og þjóðfélagsins. Pessu neit-
ar E. H. og fleiri mikilsháttar menn, Guðmundur læknir t. d. og
Bjarni Jónsson(?). Éessir menn eru líklega upp úr því vaxnir, að
líta verulega á ástæður manns, sem er þeim yngri og ólærðari
og afskektari frá heimsmenningunni. En þeir hljóta að viðurkenna
ástæður svo mikilsháttar manns, sem Gerhard Gran er, ritstjóri
tímaritsins »Samtiden« og háskólameistari í bókmentum Norð-
manna og fagurfræði. Pegar Noregur var laus úr tengslum við
Svíþjóð, ritaði hann í tímarit sitt »bráðabirgðaeftirmála« og rekur
þar ástæðurnar fyrir því, að Noregur gat gerst fullvalda ríki.
Hann gerir fyrst grein fyrir starfi stjórnmálamannanna, sem þorðu
að framkvæma skilnað, þegar fylling tímans var komin. Vér höf-
um átt nóg af mönnum, segir hann, sem setið hafa yfir því, að
finna í gömlum skjölum »sögulegan rétt« vorn. En málefni vort
kemst ekki áfram þá leiðina. En hann þakkar þjóðmenningu Nor-
egs sigurinn. Sagnfræðingar og listamenn opnuðu fjársjóði lands-
ins fyrir lýðnum og hjálpuðu þjóðinni til að þekkja sjálfa sig.
Hann nefnir nöfnin, en þau eiga ekki heima í þessu máli. Éá
getur hann þess, að söngsnillingar, málarar, myndasmiðir og skáld
er öðru háð, að stórveldin hervæðast hvort um sig ár frá ári, af því að hitt ríkið
gerir það. í^au n e y ð a þanníg hvort annað til þessa óyndisúrræðis, sem gengur
svo langt úr hófi, að einstaklingarnir ætla að örmagnast undir þessu endemi, og
þjóðfélögin sligast. Svona er sjálfstæðin. Hún er varla til nema í gæsalöppum.
Jafnvel jörðin okkar, hnötturinn, er ekki sjálfstæð. Hún er alveg á valdi sólarinnar,
jafnvel sólblettirnir ráða yfir henni, þ. e. a. s. hafa mikil áhrif á hana, bæði loftslag
og gróðrarfar, og þaðan ná aftur áhrifin til lífskjara mannanna: atvinnu þeirra, heilsu
og skaplyndis. Ekkert land né ríki er alveg sjálfstætt, eða einhlítt sjálfu sér, af því
að viðskifti þjóðanna eru svo samtvinnuð; nema ef Kínverjar skyldu vera það.
HÖF.