Eimreiðin - 01.05.1910, Qupperneq 75

5i
Ritsj á.
JÓNAS JÓNASSON: ÍSLENZK MÁLFRÆÐI HANDA BYRJ-
ENDUM. Akureyri 1909.
f’ví ber ekki að neita, að bók þessi hefir talsverða kosti sem
kenslubók fyrir byijendur. En hún hefir líka sína galla. Kostirnir eru
' einkum fólgnir í því, hve framsetningin er ljós víðasthvar, og dæmin
heppilega valin. Eigum vér þar einkum við leiðbeining í að þekkja
parta ræðunnar og að sundurliða setningar. Til þess að kenna ungl-
ingum þetta virðist bókin mjög vel fallin. Aftur virðist sjálfri málmynda-
lýsingunni eða beygingafræðinni töluvert áfátt. Að minsta kosti mundi
hún lítt standast vísindalega gagnrýni, ef út í það væri farið. En þetta
gerir í rauninni minna til, því beygingamar læra menn ósjálfrátt, jafn-
ótt og menn læra að tala, og tilgangurinn ekki hér að gera menn að
lærðum málfræðingum, heldur að láta menn fá nasasjón af almennum
málfræðislegum hugmyndum. Hins vegar álítum vér leiðbeining bók-
arinnar í stafsetning næsta ófullkomna, jafnvel ranga og villandi á
stundum. Fyrst og fremst er stafsetningin í sjálfri bókinni í sumum
greinum miður heppileg, þar sem hún er frábrugðin þeirri stafsetning,
sem nú er alment á blöðum og bókum. Og svo er hún sumstaðar
röng, t. d. týndi (f. »tíndi« bls. 12; tína = lesa, týna = glata), hlœgja
(f. »hlæja«, bls. 73; hlæja — hló, en hlægja — hlægði), höld (f. »högld«
bls. 89). Vafageplar geta verið gimbur, híbýli, tillidagur, hvörn, Egyfta-
land (87—91), þó vér álítum réttara gymbur, hýbýli, tyllidagur, kvörn,
Egyptaland. En um slíkt má þrátta fram og aftur. En rangt álítum
vér að kenna mönnum að rita himin, morgun (f. himinn, morgunn, 75),
af því enginn riti himinninn. Eins og úrfelling stafa eigi sér ekki víðar
stað. Og því á arinn, sem stendur rétt á undan, að fylgja annarri
reglu? Á bls. 67—8 er sú regla, að ætíð skuli rita grannan hljóðstaf
á undan ng og nk, nema »ef k er í afleiðsluendingu«. En svo er samt
kent að rita sinkur (68). en aftur kóngssonur (82) og kónguló (89).
Eins og k í sín-kur (sbr. síngjarn) sé ekki í afleiðsluendingu ? Á bls,
71 segir, að ð standi aðeins í enda atkvæðis, eða svo, að g, 1, r, n,
s eða v sé á eftir því. Hvernig er það þá með orðið trabk? Á bls.
68 stendur: »ó skal hvergi rita, heldur je, nema á eftir g og k (sjá j)«.
Á þá að rita é á eftir g og k? Nei, það er ekki meiningin, en orða-
lagið er villandi. — Ósamkvæmni er að kalla það sagnarbót á bls. 34,
sem altaf annars er nefnt sagnbót (41, 71, 86). Fleira mætti til tína,
þó hér sé látið staðar numið, enda er víðast um smágalla eina að
ræða. V. G.
JÓHANN G. SIGURÐSSON: KVÆÐI OG SÖGUR. Rvík 1909.
Höfundurinn var félagi minn og vildarvinur. Menn munu segja.
að þá ætti ég ekki að dæma um hann, því að ég muni ekki geta
gjört það óvilhalt. ; Má vera, en ég þykist samt hafa nokkurn rétt til
þess, því að þótt gestsaugað sé glögt, sér það þó eigi alt í svip, er sá
veit, sem verið hefir viðstaddur oft og einatt, þegar kvæðin voru ort.