Eimreiðin - 01.05.1910, Blaðsíða 76

152
Fyrst er að líta á yrkisefnin. Mest ber á lofsöngum um íslenzka.
náttúrufegurð, ástakvæðum og svo lífssöknuði æskumannsins, sem horf-
ist í augu við dauðann. »Fábreytt og margsungið«, býst ég við að
sumir kunni að segja. Það er búið að yrkja svo mikið á íslenzku af
volgurslegum kendaljóðum, að margir eru orðnir dauðleiðir á öllum
slíkum efnum, og heimta eitthvað nýtt og kjarngott. En hver verður
að yrkja um það, sem hann sér og reynir. Jóhann Gunnar varð ekki
nema Jiðlega tvítugur, og lífskjörin voru eins og hann lýsir þeim.
Hefði líf hans orðið annað og lengra, þá hefðu yrkisefnin líka orðið
önnur og fleiri. Framan af kvað hann um vonir sínar og drauma,
eins og flestum er títt. Það er ætíð hætt við því, að mönnum virðist
hver éta upp eftir öðrum, þegar ort er um svo algeng efni; en þegar
vel er að gætt, sést það, að höf. er altaf sjálfum sér líkur, en ekki
sínum á hverri stundinni, eins og þeir, sem stæla aðra. Þeir sem
þektu Jóhann Gunnar, kannast líka við lyndiseinkenni hans í kvæðun-
um. Þessi veikbygði maður unni sumrinu og sólinni, enda held ég,
að hann minnist hennar í hverju kvæði, og oft í mörgum, en þoldi
eigi veturinn né kuldann, hvorki á landi né í lundu. Hann unni ætt-
jörð og átthögum og vinum sínum manna heilast, öllu, sem gott var,
og öllu, sem bágt átti. Og stúlkunni sinni unni hann. I enskri skáld-
sögu segir maður við eða um vin sinn, að hann sé sá eini sjúklingur,
sem hann hafi heyrt tala svo í óráði, að hann nefndi ekki nema eitt
kvenmannsnafn. Jóhann er eina skáldið sem ég þekki, sem aldrei orti
ástavísur, svo ég vissi til, nema til einnar stúlku. Þegar svo þessi eina
stjarna, sem hann kvað um, hvarf, þá var eigi furða, þótt nokkuð-
syrti að:
»Alt er dimt og eyðikyrt
yfir hugans löndum
síðan ástin mín var myrt
í móður sinnar höndum«.
Svo bætist tæringin við. Pá koma harmatölurnar, og það er ekki furða ;.
stundum kaldar, stundum heitar og sárar:
»Veik er mundin, opin undin,
óskin bundin,
þreytt er lundin, löng er stundin,
— lokuð sundin«.
Annars er oft ekki svo gott að sjá, hvort hann talar um sjálfan
sig, eða vini sína, sem áttu líka æfi, t. d. Friðrik Sigurðsson, nema
menn viti, við hvern er átt.
Um meðferð efnisins er það að segja, að hún stórbatnaði með
ári hverju, og var orðin svo góð, að hverju af góðskáldum vorum
mætti vera það ánægja, að hafa ort allmörg af yngri kvæðunum.
Heillöng kvæði eru í bókinni, þar sem hvergi er haggað orðaröð dag-
legs máls, og sýnir það, hve höf. var frábærlega hagmæltur. (Eg skal
benda á Svanasöngva I.). Á máli hafði hann svo gott vit og vald, að
slíkt er fágætt um jafnunga menn. Sögumar eru öllu viðvaningslegri
en kvæðin, en þó eru skáldmerkin viða auðsén.