Eimreiðin - 01.09.1910, Blaðsíða 46

202
aði Háckel 1906 félag, sem heitir »Monistenbund«, hefir það gefið
út ýms rit, en meðlimir félagsins eru í mörgum greinum sundur-
þykkir sín á milli. Árið eftir (1907) var af mörgum öðrum nátt-
úrufræðingum undir forustu grasafræðingsins dr. Dennerts stofnað
annað félag, sem heitir »Keplerbund« í Frankfurt a. M. Ætlunar-
verk þess er, að verja varnarlausa alþýðu gegn stæðhæfingum
efnissinna og fræða hana um vísindalegar staðreyndir, sem fengist
hafa og óyggjandi eru, en bæla niður öfgar og fleipur um þá
hluti, sem enginn getur í raun réttri borið skynbragð á. Hefir
félag þetta nöfn'Keplers og Kants á merki sínu; þeir þektu báðir
og könnuðust við takmörk mannlegs anda. Náttúrufræðingum var
lengi í nöp við heimspekinga, en nú er Immanuel Kant orðinn
uppáhald þeirra, og stendur það í sambandi við stefnubreytingar
þær, sem nú eru að verða; úrvalskenningin og hin mekaniska
heimsskoðun eru að hverfa úr sögunni. Af sömu ástæðum er
E. Háckel meinilla við Kant.
þeir sem prédikað hafa efniskenningar fyrir fólkinu sem heil-
agan sannleika og óyggjandi vísindi, hafa sjaldan eða aldrei hugs-
að um, hver áhrif slík heimsskoðun hlyti að hafa á hegðun al-
mennings og siðferði. Ofstækismenn hugsa aldrei um afleiðingar
gjörða sinna. Pað eru til einstöku menn, sem blátt áfram gjöra
skyldu sína skilyrðislaust, án vonar um framtíð eða umbun hinu-
megin; þeir fylgja siðalögmáli samvizkunnar og láta eins mikið
gott af sér leiða fyrir félagið og náunga sína, eins og hægt er.
En slíkir menn eru sjaldgæfir, fágætar undantekningar frá aðal-
reglunni. Meginþorri manna er öðruvísi gerður; flestir hugsa mest
um eigin hag, og fullnægja tilhneigingum sínum svo vel, sem þeir
geta. Eegar nú sú lífsskoðun gagntekur menn, að engin æðri
stjórn sé til og alt sé búið með þessu lífi, en tilveran öll sé í heild
sinni meiningarlaus og tilgangslaus, þá er það ekki undarlegt, þó
margir hugsi mest um að njóta lífsins, sem þeir kalla, og leiði hjá
sér sjálfsaga og örðuga siðalærdóma, þegar þeir ekki ganga beint
í berhögg við hegningarlögin eða almennar venjur í borgaralegu
félagi. fó höfundar efniskenninga sjálfir hafi verið heiðarlegir
menn, þá hafa þeir þó af ofstæki, grunnhygni og hugsunarleysi
sáð skaðlegu fræi í margar veikar sálir.
Hin 19. öld var mikill byltinga- og breytingatími. Framfar-
irnar hafa verið stórkostlegar í verklegum efnum og í náttúruvís-
indum, menningin er orðin ljómandi og glæsileg hið ytra, en