Eimreiðin - 01.09.1910, Blaðsíða 50

206
áður hefði þekst1). Vitrir menn hafa og spáð því, að demó-
kratiskt þingræði muni um lok 20. aldar vera orðið jafnilla
þokkað eins og einvöld konungsstjórn var a 19. öld.
Aldrei hefir verið talað jafnmikið um frelsi og þjóðerni eins
og nú, en f reyndinni verða þessi fögru hugtök oft til ama og
skaprauna. Pjóðernishreyfingarnar, sem oss eðlílega finnast svo
réttmætar, hafa nú gripið allar smáþjóðir, og horfir það sumstaðar
til stórvandræða, eins og t. d. í Makedóníu; þar búa menn af fjór-
um þjóðflokkum (Grikkir, Tyrkir, Búlgarar og Serbar) í sömu sveit-
unum, hver innan um annan, hatast innbyrðis og bítast og berjast og
drepa hver annan, þegar þeir sjá sér færi. I Kákasus eru töluð
um 40 tungumál af mjög sundruðum og ólíkum þjóðflokkum, og
svipað ástand er víða í Austurevrópu og í Asíu; verður að halda
þjóðflokkum þessum niðri með hervaldi, annars mundi hver rífa
annan í sig; blöðin bera oft fregnir um manndráp og hryðjuverk
í Armeníu og Litlu-Asíu; þar eru það helzt Kúrdar og Armeníu-
menn, sem vegast á vegna þjóðernis og trúbragða.
Úr frelsinu verður oft lítið, þegar til á að taka; frelsis-ofstækið
er víða komið í stað trúbragða-ofstækisins í gamla daga; menn
bérjast út úr því, sem þeir ekki vita hvað er; en á vorum
dögum er frelsistalið hjá mentuðu þjóðunum sjaldan annað en
gjálfur þeirra, sem af einhverjum ástæðum langar til að hefta
mannfrelsið.
Undir yfirvarpi frelsisins, eins og áður undir yfirvarpi trúar-
innar, fremja menn allskonar óknytti og myrkraverk. Stjórnar-
fyrirkomulag nútímans, lýðstjórnin (demókratí) þykist byggja á
hinu mesta frelsi, en stefnir alstaðar til ófrelsis, eins og hinn frægi
enski sagnaritari og stjórnmálamaður IV. E. H. Lecky glögglega
hefir sýnt í hinu stóra riti sínu um lýðstjórn og frelsi2). Sagan
sýnir, að jafnan hefir svo farið, að annaðhvort hefir lýðstjórnin
orðið að harðstjórn í höndum ýmsra alþýðuforingja eða komist
undir einn mann. Hin stórkostlegasta »demókratiska« stofnun,
sem heimurinn nokkurntíma hefir séð, var hin kaþólska kirkja á
miðöldunum; hún prédikaði andlegan jöfnuð allra, og með aðstoð
hennar gat þrælssonurinn eða fátæklingurinn orðið jafningi kon-
unga og jafnvel æðri að völdum og metorðum; en þó var stjórn
*) Sjá ritgjörðir fí. Spencers „The great political superstition“ og „The coming
slavery“ í Contemporary Review 1884.
2) W. E. H. Lecky: Democracy and Libert^ Voll. I—II. London 1899.