Eimreiðin - 01.09.1910, Blaðsíða 52

208
hinir vitrustu; til þess þarf hvorki vit né þekkingu, heldur aðeins
slægð og liðugan talanda. I flestum löndum veljast því í þennan
flokk misjafnir málafærslumenn og blaðamenn. Par sem svo er
háttað, verður aðaltakmark einstaklinganna og flokkanna, að ná
sem mestu úr ríkissjóði, til þess að veita sér og flokksmönnum,
eða atkvæðafénaði þeirra, sem mest hlunnindi. En til þess að ná
atkvæðum fjöldans, og þar með völdunum, verður eðlilega að
bregða upp ljómandi hugsjónum, sem geta haft áhrif á ímynd-
unarafl þjóðarinnar. Almenningur á alstaðar við örðug kjör að
búa, allir vilja bæta hag sinn; þorri manna fylgir því eðlilega
þeim, sem bezt býður og lofar mestum hagsældum, en gáir ekki
að því, að almenningur verður sjálfur að borga brúsann með
nýjutn sköttum og álögum, þó menn reyndar víða reyni að hylja
ósómann um stundarsakir með stöðugum lánum; en einhverntíma
kemur að skuldadögunum. Svona gengur svikamyllan í mörgum
löndum ár eftir ár, og hefir þegar sumstaðar í smáríkjum með
óþroskaðri alþýðu leitt af sér óstjórn og gjaldþrot. I löndum eins
og Portúgal, Grikklandi, Chílí, Perú og mörgum öðrum ríkjum
bæði í Evrópu og Ameríku, virðast þingflokkarnir ekki hafa neina
aðra hugsjón en aö ná í peninga, þó altaf sé eðlilega barist undir
þjóðræðis og þjóðfrelsismerkjum. Svipaðar eru ástæðurnar í mörg-
um stóru löndunum líka, en þau þola svona lagað þingræði lengur,
af því þau eru auðug og mannmörg; en einhverntíma kemur þeim
það í koll. Ástandið á Frakklandi og í Rússlandi, sem þó í orði
kveðnu hafa mjög ólíkt stjórnarfar, virðist nú orðið mjög svipað,
að því er snertir siðgæði stjórnendanna, og hinar stórkostlegu
mútugjafir til löggjafanna og bæjarstjórnanna í Bandaríkjunum eru
alræmdar. Par sem svona stjórnarfyrirkomulag er, ræður alþýða í
orði kveðnu stjórninni, en ráð hennar eru í höndum fárra manna,
sem lofa miklu, yfirbjóða hver annan, æsa og smjaðra. Af þessu
leiðir, að í mörgum löndum hefir allskonar trantaralýður og upp-
skafningar náð völdum, sem eðlilega misbeita valdi sínu, þegar
þeir hafa fengið það; glæpamenn hafa komist í ráðherrasess sum-
staðar og margir hafa verið bornir ljótum sökum, þó þeir hafi
getað smokkað sér út úr þeim. Af þingræðinu fylgja víða stöðug
stjórnarskifti, sífeld kosningabarátta, æsingar og órói, sem kostar
þjóðirnar stórfé, beinlínis og óbeinlínis. Pá er það ekki þýðingar-
minst, að flokksforingjar, til þess að ná í kjósendur, verða sífelt
að yfirbjóða hver annan; en við það vaxa útgjöld ríkisins gífurlega.