Eimreiðin - 01.09.1910, Qupperneq 64

220
frelsib og listin voru búin að gylla afglöpin, svo svallið og svakkið
varð liður í listmæti og skáldafagnaði (et Liv i Skönhed). Foringj-
arnir hafa sennilega haft nokkuð annan skilning á lífsnautninni en
almenningur; þeir hafa auk hins líkamlega fagnaðar hugsað sér
andlegar nautnir í listum og skáldskap. En hjá fjöldanum verður
nautnin önnur í framkvæmdinni, meginþættirnir í dýrseðlinu: að
eta, drekka og eðla sig, verða vanalega yfirsterkastir, enda liggja
þeir næst og hægast er að fullnægja þeim.
Georg Brandes hafði afarmikil áhrif á fagrar bókmentir Norð-
urlanda, uppörfandi og hvetjandi, svo nýtt líf færðist í marga
unga rithöfunda; en áhrif þessi urðu víðast endaslepp, og eldmóð-
urinn fyrsti rann fljótt af. Brandes útrýmdi að ætlun manna hin-
um litlu leifum hinnar rómantisku stefnu og innleiddi »realismus«
í Danmörku; svo var bókmentastefnan kölluð þá; nú þekkist það
orð varla lengur og ekki hugtakið sjálft heldur, enda var það frá
byrjun mjög óljóst; rómantíkin lifir enn í mesta blóma, þó hún
sé í öðru formi og oft í faðmlögum við realismus. Ymsir gáfaðir
rithöfundar söfnuðust í fyrstu um Brandes, en helztu skáldin, eins
og t. d. Holger Drachmann, K. Gjellerup, Jóhannes Jörgensen
o. fl., gátu eigi komið sér saman við hann og fór hver sína leið.
Listkenningar Brandessinna voru að mörgu leyti andstæðar almenn-
um skoöunum. þeir skoða listina og hið fagra form aðalverðmæti
tilverunnar, án þess þó að geta sldlmerkilega gert grein fyrir,
hvað list og fegurð er. Af þessu leiðir, að þeir hafa hóflaust álit
á þýðingu skáldskapar, sem átti að vera merkasta grein menning-
arinnar. Aðrir brosa að slíkum öfgum. Skáldskapurinn átti að
rökræða vafaspursmál mannlífsins, en allir, sem eitthvað þekkja
til slíkra hluta, vita að skáldin mjög sjaldan eru til þess fær,
vantar vanalega bæði þekkingu, staðfestu og stillingu til þess, þó
úndantekningar séu til; margar skáldsögur, sem ritaðar voru í
þeim tilgangi, oft af unglingum, sem ekkert höfðu til að bera nema
gorgeirinn, hafa orðið hrein afskræmi.
þá skoðuðu Brandessinnar formið sem eitt hið þýðingarmesta
í ritsmíðum og kvæðum, gleymandi því, að formið er ekki nema
yfirborðið, þýðingarlaust, þegar efnið er ómerkilegt. Af oftrú á
forminu skapast hjá mörgum þekkingarsnauðum rithöfundum enda-
laus vaðall, efnislaus mærð og malandi, sem mjög hefir borið á
hjá hinum lakari rithöfundum Dana og íslendinga í seinni tíð, og
einnig hjá blaðamönnum. Af oftrú á þýöingu hins formlega í