Eimreiðin - 01.09.1910, Blaðsíða 66

222
um hefir verið þýddur og fengið mikla útbreiðslu meðal unglinga.
tJessir hluti bókmentanna hefur að skoðun allra skynsamra manna
gjört afarmikið tjón og valdið mikilli siðspillingu, svo tala glæpa-
manna á ungum aldri vex á ári hverju. Fagrar bókmentir Dana
þykja nú hin seinustu 20 ár yfirleitt hafa verið í afturför. Pess
má geta um leið, að vísindalegar bókmentir Dana standa nú með
miklum blóma, en þetta eru nú tvær veraldir bókmentanna, sem
eru gagnólíkar og sjaldan hafa nokkuð verulegt saman að sælda.
Pað var ekki undarlegt, þó þessar andlegu hreyfingar hefðu
mikil áhrif á íslenzka stúdenta, sem dvöldu við háskólann í Kaup-
mannahöfn á árunum 1880—90 og síöar. Mörgum mun sérstak-
lega hafa fundist hinar nýju frelsis eða sjálfræðis kenningar mikil
fagnaðartíðindi. Pví sjálfræði og agaleysi hafa frá alda öðli verið
aðalbrestir og aðalhugsjónir íslendinga, eins og sagan sýnir. Ólafur
Davíðsson lýsir því vel í Sunnanfara (III, bls. 28), hvernig ís-
lenzkir nemendur þá hugsuðu sér frelsið: »Pað var ekki þetta
gamla, lögbundna frelsi, sem hvorki er heilt eða hálft, heldur
frelsið sjálft í heilu lagi, ef svo mætti segja, óbundið, takmarka-
laust frelsi, sem hvorki nokkur trú, né nokkrar aðrar kreddur
marka bás. Petta er fögur hugsjón, en mun eiga nokkuð langt í
land og sú »háttvirta heimska«, drotningin, sem öllu vill ráða, og
flestu ræður, mun hafa unnið mörg afreksverk, áður en heimsins
sanna menning ryður sér til rúms; en »kirkjan, kirkjan hún brenn-
ur« með tímanum, og þá er rutt úr veginum aðalmótspyrnunni
móti því, að öll skepnan geti orðið frjáls og verði frjáls.«
Á þeim árum færðist óvanalega mikið fjör yfir íslenzka stú-
denta í Kaupmannahöfn, sem lýsti sér, eins og allajafnan hjá Is-
lendingum, bezt í kveðskap, sundurlyndi, deilum og stælum; og
þó var ekki barist um neinar hugsjónir, allir voru í rauninni á
sama máli, en skiftust samt í tvo mjög andstæða óvildarflokka
og voru skáldin í öðrum. Um þann flokk segir Ólafur Davíðs-
son, sem sjálfur var í flokknum. »Fjörið keyrði alveg fram úr
hófi meðal þessara ungu, efnilegu manna. Peir hafa ef til vill
lesið minna en skyldi, og drukkið heldur mikið, en þeir skemtu
sér vel, betur heldur en Islendingar eru vanir að geta skemt sér,
og þó, eða ef til vill öllu fremur þess vegna, lítur svo út, sem
þessi flokkur ætli að hafa miklu meiri áhrif á íslenzkar bókmentir
en dygðamunstrin úr hinum flokknum.«
Pessir efnilegu ungu menn eru nú flestir fyrir löngu orðnir