Eimreiðin - 01.09.1910, Síða 67

223
valdhafar, embættismenn, þiogmenn og blaðamenn, leiðtogar og
kennarar þjóðarinnar, sumir orðnir gráhærðir, skiftast nú á ýmsan
hátt öðruvísi í flokka og hafa á margan veg breytt skoðunum,
eins og gerist. Kenningar þær, sem margir þeirra drukku í sig í
stórum teigum í æsku, hlutu að fá mikla útbreiðslu á Islandi og
áhrif á pólitík, bókmentir og almennan hugsunarhátt. Smekkurinn
sá, sem kemst í kér, keiminn lengi á eftir ber. Pó þeir sumir
hverjir hafi ekki veitt hinum hreinustu lindum menningarinnar inn
í landið, þá má ekki fremur saka þá um það en aðra, sem flytja
með sér næma sjúkdóma; og sóttvarnir gegn andlegum sjúkdóm-
um er enn ekki búið að finna.
Hvort þær lindir, sem spruttu undan tungurótum þeirra
Brandesar og Hörups hafa verið hollar til þjóðþrifa, eða til ham-
ingju fyrir einstaklingana, verður tíminn að sýna; en varla er það
líklegt, að þær kenningar, sem Danir telja sér hafa staðið mesta
óhollustu af, verði oss til blessunar; hið pólitiska og andlega
ástand á Islandi hin seinni ár, með öllum öfgunum og draumór-
unum, gefur heldur ekki miklar vonir í þá átt. Eftir að íslend-
ingar fóru að eiga með sig sjálfir, reið mikið á, að hollir menn-
ingarstraumar flyttust inn í landið, og hefði verið æskilegt, að Is-
lendingar þá hefðu t. d. orðiö fyrir miklum áhrifum af enskri menn-
ingu, jafnhliða því bezta, sem hægt var að fá í Danmörku; en
þess var því miður enginn kostur. Pað var mikil óhepni fyrir ís-
lendinga, að einmitt þá skyldi standa svona á í mentarbúrinu í
Kaupmannahöfn, að öfgastefnurnar voru ofan á. I Ameríku mætti
ætla, að íslendingar nú um langan aldur hefðu orðið fyrir áhrif-
um engilsaxneskrar menningar, sem er þar á háu stigi hjá hinutn
æðri stéttum; en það lítur ekki út fyrir, að þeir hafi verið megn-
ugir þess, að komast í náið samband við hinar mentuðu stéttir,
því fáar andlegar hreyfingar hafa borist til íslands vestan um
haf, aðrar en eldhúsrómanar og andatrú. Petta er reyndar eðli-
iegt, og hefir sýnt sig hjá flestum öðrum þjóðflokkum innflytjenda,
að þeir komast ekki í samband við kjarna menningarinnar fyr en
eftir tvo eða þrjá ættliði; fyrstu kynkvíslirnar eiga svo örðuga
lífsbaráttu og slíta sér upp á líkamlegri vinnu, svo sjaldan er fé
né tími til æðri menningar, og þeir, sem verulega mentun fá,
hverfa inn í enska heiminn.
Skuggarnir grúfa á seinni árum auðsjáanlega altof mikið
5;