Bókasafnið - 01.02.1988, Blaðsíða 27

BOKASAFNIÐ
tilfinningalega afstöðu til þcirra
fremur cn að læra þá utanbókar
undir próf.
Jafnframt reyni ég að kenna að
til séu álitamál, að svör séu ekki
alltaf einhlít og að höfundar sögu-
bókanna viti ekki allt. Ég legg þó
ekki áherslu á heimildarýni, þar sem
börnin verða að hafa fastan punkt að
miða við og þá eru fræðilegir fyrir-
varar hæltulegir. Bömin vcrða að
geta notið sögunnar. í Landnámi
Islands, sem er kennt í fjórða bckk,
er líka lagl töluvert upp úr hinu
fræðilega og því óþarfi að fara í það
strax aftur. I þcirri bók cr ætlaður
mikill tími í þau atriði sem tekin eru
fyrir og megináherslan lögð á efni
sem hægt er að vinna mcð. Annað
dæmi um slíktkennsluefni er Móðu-
harðindin, kennt í sjöunda bckk.
Ef hins vegar öll íslandssagan
væri skrifuð með þcim hætti yrði
efnið allt of viðamikið.
Það má segja að ég þræði milli-
veginn m i 11 i Landnáms íslands m eð
sína ítarlegu umfjöllun og eldri
kennslubóka í Islandssögu þar sem
áhersla er lögð á að koma sem fiest-
um staðreyndum til nemcnda í sem
stystu máli. Miðað við íslandssögu-
bækurnareflirÞórleif Bjarnason eru
færri efnisalriði í Sjálfstæði íslend-
inga en meiri texti, færri biskupar og
höfðingjar eru nefndir til sögunnar
en meira ritað um hvern þcirra sem
koma við sögu. Miðað vi QLandnám
Islands er sagan í Sjálfstæði íslend-
inga samfelldari þjóðarsaga og
áherslan lögð á samtcngt yfirlit yfir
íslandssöguna.”
Langfiestirgrunnskólar nota nú
kennslubækur Gunnars við
íslandssögukennslu í 5. og 6. bekk.
Menn munu almennt sammála um
að bækumar séu skemmtilcgar og
aðgengilegar afiestrar en margir
munu hafa farið út í það að semja
sjálfir “staðreynda”spurningar
vegna þess að þeim þykja verkefnin
of þung eða óaðgengileg og jafn-
framt hafa verið uppi raddir um að í
bókina vanti efni. Hverju svarar
Gunnar þeirri gagnrýni?
- “Eins og ég sagði áður er ég
með verkefnunum að reyna að fá
nemendur til að hugsa um söguna og
taka afstöðu til að auðvelda þcim að
muna. Staðreyndaverkcfni höfða
ekki til tilfinninga og raunar ekki til
vitsmuna heldur. Ég geri meiri vits-
munalegar kröfur til nemenda sé
miðað við gömlu íslandssögubæk-
urnar. Verkefnin hcf ég af ásettu ráði
mörg til þess að kcnnarar geti valið
og hafnað. Erfiðari verkefnin lokaði
ég af sem viðbótarverkefni og hugsa
þau þá annaðhvort sem umræðu-
grundvöll eða fyrir duglega nem-
endur sem vantar verkefni. Gætu
þau þá komið í stað sérkcnnara sem
fyrir nokkru var töluvert rætt um að
þyrftu að vera í skólum til að
liðsinna afburðancmcndum. Af
ásettu ráði legg ég það á kennarana
að beita efninu skynsamlega í sam-
vinnu við nemendur. Ég er sagn-
fræðingur en ekki barnakennari og
ætlast til að kennaramir velji og
hafni.
Þessarbækur eru nú notaðar við
Kcnnaraháskóla íslands og ken-
naraefnin kynnast þessari ákveðnu
aðfcrð við að kenna sögu. Geri ég
mér vonir um að smátt og smátt
muni verða til leikni og þjálfun í að
kenna þetta efni. Ég vonast til að þær
aðferðir sem nothæfar reynast lifi
áfram, það er miklu mikilvægara en
að bækurnar verði langlífar.
Varðandi seinna atriðið, að það
vanti í söguna, þá eru vissulega til
kennarar sem sakna Jóns Ögmunds-
sonar Hólabiskups og annarra höfð-
ingja, en ég hef minna orðið var við
gagnrýni en ég bjóst við vegna vönt-
unar atriða sem kennarar voru vanir.
Mér fannst óhjákvæmilegt að sleppa
atriðum scm eru í eldri bókum því að
annars hefði verið of lítið rúm fyrir
lýsingar og það hefði komið niður á
textanum. Ég hef eitthvað frá hverri
öld sem nem-endur geta svo tengt
síðari tíma vitneskju við. Þannig
eiga þeir smám saman að geta byggt
upp þekkingu sína og skilning á
íslandssögunni.”
Gunnar taldi jafnframt að bölið
í Islandssögunni væri of miklar
kröfur til þekkingar nemenda cn of
litlar til hugsunar og vitnaði í orð
Sigurðar Nordal: “íslcndingar vita
of mikið um sögu sína í hlulfalli við
það, sem þeir skilja. Meiri menntun
er í því fólgin að kunna fá atriði með
yfirsýn um samhengi þeirra en vera
uppþembdur af ómeltum fróðleik.”
(Sigurður Nordal: Islenzk menning.
Reykjavík, Mál og menning, 1942,
bls. 35.)
í þessum sama kafia í íslenzkri
menningu er að finna skemmtilega
og skorinorða lýsingu á misbeitingu
fróðleiks gagnvart nemendum auk
annars kjammetis.
Ennfremur er rétt að benda
mönnum á tvo athyglisverða rit-
dóma um Sjálfstœði íslendinga, 1.
hefti eftir kennara sem báðir höfðu
kennt bókina:
Guðríður Þórhallsdóttir og
ncmendur 5.A í Mclaskóla:
Kennslubók Gunnars Karlssonar
Sjálfstæði íslcndinga I. Saga og
skóli: tímarit Samtaka kennara og
annars áhugafólks um sögukennslu,
3(l):júlí 1986, s. 28-32.
Áslaug Brynjólfsdóttir: Sjálf-
stæði íslendinga: Höfundur: Gunn-
ar Karlsson, Námsgagnastofnun
1985. Ný mennlamál, 3(4): 1985, s.
52-3.
Bæði þessi tímarit eru m.a. til á
stærri almenningsbókasöfnum og á
bókasafni Kcnnaraháskólans.
Eftirtaldir aðilar styrktu útgáfu
Bókasafnsins:
Menningarsjóður
Skálholtsstíg 7 - Sími: 62 18 22
Sögufélagið
Garðastræti 13b - Sími 1 46 20
27