Dagblaðið Vísir - DV - 14.07.1983, Blaðsíða 13

Dagblaðið Vísir - DV - 14.07.1983, Blaðsíða 13
DV. FIMMTUDAGUR14. JULI1983. 13 Raunverulegt atvinnuleysi? Fyrsta spumingin er einfaldlega þessi: Er raunverulegt atvinnuleysi á Islandi? Eg held að þótt finnast kunni dæmi slíks þá sé það miklu minna en hinar opinberu sorgartölur gefatilkynna. Mér er þó alveg ljóst að því miður ganga um menn og konur án vinnu, sem raunverulega vilja vinna og víla ekki fyrir sér að taka til hendinni þar sem þeirra er þörf. En mig grunar að mikill meirihluti hinna „skráðu at- vinnuleysisdaga” eins og það er kallað séu dagar skólafólks og svo fólks, sem hreinlega annaðhvort vill ekki vinna eða finnst þau störf sem fyrir hendi eru ekki nægilega fín fyrirsig. Eg segi þetta ekki út í loftið. Eg segi það vegna þess að ég þekki per- sónulega dæmi um þetta og ég hygg að býsna margir lesendur muni kannast viö að hafa heyrt um slík dæmi. Þau dæmi sem ég hefi heyrt um tengjast vel flest „sósíalnum” á hinum Norðurlöndunum, sérskandi- navísku fyrirbæri, sem hefur verið aðhlátursefni í alvöruþjóðfélögum Evrópu og Ameríku í mörg ár. Þegar frændur okkar á Norðurlöndunum voru búnir að framkvæma öll þau fyrirheit velferðarþjóðfélagsins, sem þeir mögulega mundu eftir, voru þeir uppiskroppa með vanda- mál. Fréttir af vandamálum fátækra þjóða og vannærðra dembdust hins vegar stöðugt yfir þá og þeir voru hreint í öngum sínum yfir vanda- málaleysi og dauðskömmuðust sín fyrir. I angist sinni efldu þeir sifellt sósíalinn svokallaða, það er alls kyns almannahjálp, sem gekk svo út í öfgar að aðhlátursefni varð. Einn námsmaður sem stundaði nám hjá frændum okkar telur það dæmigert að ef maður villist í norrænni borg og álpast inn á skrifstofu sósíalsins til þess að spyrja til vegar komist hann ekki hjá því að fara út með fimmtíu- kall í vasanum. Að vísu er þetta gamansaga, en öllu gamni fylgir nokkur alvara. Auðvitaö þurftu frændur okkar að líta í náö til okkar, litlu bræðranna norður við heimskaut, og þeir tóku fegins hendi við hverjum mörlanda, sem leitaöi til sósíalsins. Urðu þeir býsna margir sem þáðu gestrisni frænda okkar, enda hassreykingar og annað ámóta dútl ótrúlega kostnaðarsamt, enda þótt striga- pokasaumur og þess háttar gæfi nokkrar aukatekjur. En svo runnu dýrðardagamir skeið sitt á enda. Frændur vorir fóru að skilja aðhlátur nágrannanna og vildu ekki endalaust borga skatta sína í sósíalinn. Sumt af þessu fólki hefur því leitað heim og telur hinn ís- lenska sósial ekki of góöan að taka þar við sem gestrisni frænda okkar þraut. Róttað mólum staðið? Nú dettur mér auövitaö ekki í hug að meirihluti skráðra atvinnuleysis- daga á Islandi tengist sósíalnum, ekki nema lítill hluti þeirra gerir það í raun. En áleitin verður sú spuming hvort rétt sé að þessum málum staöið hérlendis, þegar vitað er að víða vantar fólk í vinnu við margs konar störf. Hvað er til dæmis gert til þess að útvega því fólki vinnu, sem leitar eftir atvinnuleysisbótum? Eg veit að samtök skólanemenda hafa sýnt lofsvert framtak í þessum efnum, en hvað um „hið opinbera” sem svo oft er nefnt. Er nóg að sýna -fram á að viðkomandi hafi ekki vinnu, eða öllu heldur vinni ekki, til þess að fá bætur og fá sig skráðan? Er ekkert gert til þess að kanna þaö hvort hann raunverulega fær ekki vinnu, áður en skattpeningarair renna til hans eða hvort honum finnst þægilegra að fá hinar lágu at- vinnuleysisbætur og liggja uppi á aðstandendum? Ef sama vinnuafl og virkjað er til að skrá atvinnuleys- ingja og borga þeim bætur væri virkjaö til þess að miðla atvinnu, finna störf handa atvinnuleysingjun- um, myndu tölumar þá ekki lækka eitthvað? Hefur verið leitað sam- starfs við verkalýðshreyfinguna um þessimál? Væri ekki ráð að velja betur þá, sem raunverulega teljast atvinnu- lausir af ýmsum ástæðum, og borga þeim mannsæmandi atvinnuleysis- bætur á meðan vandræði þeirra ganga yfir? Eg held að flestir þeirra ef ekki allir vilji vinna, þótt ýmsar utanaðkomandi aðstæður hindri það í bili. Hinir sem eru á bótum til þess aö þurfa ekki að vinna geta þá etið það sem úti frýs, svo gamalt og kjamyrt máltæki sé notað. Magnús Bjamfreðsson. PLÁGAN Á ÍSLANDI fiskigróðigefinn orkugróði gefinn X orkulindir gefnar Landsölustefnan birtist í raf- magnssamningnum við álfélagið frá 1966 og röð af öðrum aðgerðum, sem miða að sama marki.Utkoman úr þríliöunni er augljós; fiskimiðin eru komin í bráða hættu. Hvenær fá þeir „frelsi á fiskimiðunum”? Hvenær afmá þeir landhelgina? Landsölustefnan er orsök kjaraskerðinganna Mikil hagvaxtaraukning er í uppsiglingu meðal vestrænna þjóða. Undanfarin ár hafa þessar þjóðir orðið fyrir slíkum efnahagsáföllum að menn rekur varla minni til ámóta erfiðleika, stöðnunar, verðbólgu og atvinnuleysis. Á sama tima hækkaði útflutningsverð islenskra afuröa þrátt fyrir lítilsháttar rýrnun viðskiptak jara. En aflamagn og afla- verðmæti drógust fyrst alvarlega saman árið 1982; sem má telja höfuð- ár íslenskra efnahagsáfalla um ára- tuga skeið. Með batnandi árferði er- lendis má reikna með batnandi við- skiptakjörum íslenskrar útflutn- ingsverslunar og ef til vill auknum hagvexti. Islenska hagkerfiö hefur þannig siglt að mestu framhjá heimskreppunni vegna happasælla aflabragða á erfiðustu árum hennar. Engu aö siður efna íslensk stjóm- völd nú til meiri kjaraskerðinga en gert hefur verið mjög lengi. Boöuö er 30% skerðing á kjörum launafólks í landinu, en efnamenn þurfa ekki að taka á sig neinar sérstakar byrðar frekar en venjulega. Þessi kjara- skerðing á ekki rætur að rekja til minni af la, né til heimtuf rekj u launa- manna, né markaðsstöðunnar er- lendis, né óstjómar fyrri ríkisstjóm- ar, og orsökin er ekki heldur vísitölu- kerfið, þótt það hafi sina galla. Hvað veldur þá? Grundvallarástæöan er sú að is- lenskt hagkerfi hefur enn ekki verið leyst úr viðjum vanþróunar. Island er frumstætt hráefnasöluland. Aætl- anir flestra innlendra efnahagsróð- gjafa hafa einmitt miöast viö þetta hlutverk. Þrátt fyrir mikinn afla og ódýra raforku hefur tekist að halda í frumstætt framleiðsluskipulag í landinu, og hefur það kostaö mikla hagstjómarlist. Hráefnaframleiðsla gefur lítið í aðra hönd miðað við úr- vinnslu, eins og allir vita. Erlend peningatröll standa með pálmann í höndunum gagnvart íslenskum sjó- mönnum og fiskiðnaðarfólki vegna þess hve innlend framleiðsla er ennþá frumstæð. Ef úrvinnsla sjáv- arafurða hefði verið orðin þróuð á heimsmælikvarða, eins og allar for- sendur hafa staðið til, hefði aflasam- drátturinn í fyrra ekki haft nein telj- andi áhrif á efnahag okkar. Og enginn getur sagt hver staða íslensks iönaðar væri í dag ef hann hefði notið sömu vildarkjara og álhringurinn. Þeir sem hafa mótað stefnuna í uppbyggingu íslenska framleiðslu- kerfisins hafa alltaf ætlað landinu að vera frumstætt og ódýrt hráefnabúr fyrir iðnaðarlöndin. Það er grund- vallarástæðan. Þetta hafa efnahagsráðunautar ríkisstjórnarinnar aldrei skilið. Ríkisstjómin vill afnema verðbóta- kerfið á laun. Fyrsta skrefiö er að skerða launin um 30% með bráða- birgðalögum. Og þó að íslenska kreppan nú sé miklu minni en gerst hefur víðast erlendis, eru kjara- skerðingar margfalt meiri hér en annars staðar. Hlutdeild launa í veltu fýrirtækja er samt sem áður minnkandi á Islandi, sem er óöum að verða láglaunasvæði aftur. Launa- lækkunarstefna ríkisstjórnarinnar felur í sér skerðingu á frjálsum samningum og þjóðnýtingu rikisins fyrir hönd fyrirtækjaeigenda á þriðj- ungi umsaminna árstekna almennra launamanna. Hvenær hefur ríkið rift samningum verkalýðs við launa- greiðendur i þeim tilgangi aö stela þriðjungi teknanna úr vösum fyrir- tækjaeigenda? Launalækkunarstefnan er hluti landsölustefnunnar. Með henni er hægt aö lækka framleiðslukostnað erlendra fyrirtækja hér og gera landið þannig gimilegt frá sjónar- miði erlendra auðmanna. Um leið er hægt að draga úr gengisfellingaþörf vegna afkomu útflutningsatvinnu- veganna og skapa stööugra verðlag. Þannig skapast betri forsendur til út- flutnings, enda full þörf á, vegna minnkandi kaupmáttar almennings hér heima fyrir. Hagstefna morgunblaösaflanna gengur út á gjafir til útlendinga. Þetta kemur ágætlega fram í sam- bandi við kæruna á hendur sviss- neska álhringnum um skattsvik, sem íslenska ríkið hefur stutt góðum rökum. Morgunblaðsöflin hafa án af- láts reynt að hylma yfir þetta stærsta skattsvikamál Islandssög- . unnar, og ástæðan er líklega að sak- borningarnir eru auðugir og er- lendir. Eða hneigjast morgunblaðs- menn til yfirhylmingar með öllum skattsvikurum án tillits til efna og ástæðna? Landsölustefnan byggir á snikjudýrahagfrœði i Landsölustefnan er grundvölluð á hagsmunum eigenda innflutnings- verslunarinnar. Vinna heildsala felst aðallega í að taka við gróða, eins og alkunna er. Gleggsta dæmið eru um- boðsmenn áfengis, sem starfa það eitt að taka við þóknunum en koma hvergi nálægt auglýsingum, sölu né ;dreifingu. ÖUurn bröskurum er sam- merkt að vilja ekki standa að fram- leiðslufyrirtækjum, enda getur framleiðsla verið áhættusöm. Þetta einkenni braskaranna kemur glögg- lega fram í stefnu landsölumanna, og það er frumorsök íslenska efna- hagsvandans. Þeir vilja alltaf heldur leigja hluti út en smíða úr þeim; vinna þeirra er andhverfa skapandi starfs. Braskararnir vilja ekki sjálf- ir taka áhættuna sem fylgir því að stofna íslenska stóriöju og þróaöa sjávarafurðaframleiðslu. I staðinn bjóða þeir útlendingum að koma til ;landsins. Þeir bjóða skattleysi, lágt raforkuverð, ókeypis hafnir og vegi, og ódýrt, vel menntað vinnuafl. I staðinn fara þeir fram á örlitla þókn- un, eins konar umboðslaun. Þeir lifa á umboðslaunum af erlendum vam- ingi sjálfir og skortir hugmyndaflug til að koma auga á aðrar framfærslu- leiðir. Þeir hrósa sigri þegar inn- flutningur þeirra ber sigurorð af inn- lendum samkeppnisvörum. Sumir þeirra vilja taka umboöslaun af hemum líka. Hagfræöi braskaranna er hagfræði sníkjudýrsins. Sníkilshugsjón núverandi ráða- manna er ekki aðeins hugmynda- fræði landsölustefnunnar, heldur einnig ástæða þeirra kjaraskerðinga sem nú dynja yfir. Kjaraskerðing- amar stafa af gjöfum til útlendinga. Þegar búiö er að kafsigla islenska orkuframleiðslu með slikum gjöfum og safna stórfelldum skuldum er- lendis vegna stofnkostnaðar og tap- reksturs, þá eiga sníkilshugmynda- fræðingarnir bara eftir eitt ráð: að selja framleiðslutækin. Landsölu- menn víla ekki fyrir sér að fóma raf- magninu og fiskinum, þeir skeyta engu um hag innlendrar iðnfram- leiðslu né um hag bændastéttarinn- ar, og þeir vilja ólmir lækka kaupið. Bara ef þeir fá umboðslaunin sín. Hver getur tekið fram fyrir hend- umar á þessum mönnum? Ámi Sigur jónsson, bókmenntafræðingur. Birgir Bjöm Sigurjónsson, hagfræðingur.

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.