Dagblaðið Vísir - DV - 06.06.1984, Blaðsíða 10

10
’.m r tr^T'TT r» J v r , f-(t i-jTt rrjTyi ». i
DV. MIÐVIKUDAGUR 6. JUNI1984.
FJÖRUTÍU ÁR ERU í DAG LIÐIN FRÁINNRÁSINNI í NORMANDÍ:
VEÐRK) VILLTIUM
FYRIR ÞJÓÐVERJUM
I janúarmánuöi 1944 kom Dwight D.
Eisenhower hershöföingi til London til
aö taka aö sér yfirstjóm mesta herafla
í sögu vestrænna þjóöa. Fyrirmæli
hans voru einföld. Hann átti aö ráöast
inn á meginland Evrópu í samvinnu
við heri annarra bandamanna, gera
innrás sem miðaði að hjarta Þýska-
lands og sigra þýska herinn.
Þjóðverja varð að sigra
fyrst!
Jafnvel áöur en Bandaríkin geröust
aöilar að stríöinu höföu bandarískir
hersérfræöingar komist aö þeirri
niöurstööu aö kæmi til styrjaldar
þeirra viö möndulveldin þá yrði fyrst
að vinna sigur á Þýskalandi.
Eftir árás Japana á Perluhöfn 7. des-
ember 1941 óx þeirri skoðun þó fylgi aö
sigur á Japönum fengi forgang. I kjöl-
far árásarinnar fylgdu dökkir dagar
fyrir bandamenn sem alls staöar áttu í
vök aö ver jast fyrir Japönum. En sam-
tímis höfðu Þjóöverjar verið stöðvaöir
skammt frá Moskvu. Þannig aö er
Kyrrahafsherir bandamanna voru alls
staöar á undanhaldi í Asíu þá leit út
fyrir að Þjóöverjar væru heppilegra
takmark þar sem þeir voru á milli
Breta og Sovétmanna.
Þótt breskir og bandarískir sér-
fræðingar væru sammála um nauösyn
þess aö sigra Þjóöverja á undan
Japönum þá gátu þeir ekki komist aö
niöurstööu um hvar eöa hvenær sóknin
ætti aö eiga sér staö. Þegar árið 1942
haföi George C. Marshall hershöfðingi
iagt til að innrás yröi gerö yfir Ermar-
sundið en Bretum leist ekki á hug-
myndina enda hefði árásin þá trúlega
mætt á þeim einum og herir þeirra áttu
þá í vök aö verjast í Norður-Afríku.
Rússar lögöu mikla áherslu á nauösyn
þess aö Þjóðverjar yröu látnir berjast
á tvennum vígstöóvum í senn, í austri
og vestri. Sem málamiðlun var
ákveðin innrás á Sikiley og framsókn
noröur Italíu. En framsóknin þar varö
hægfara og athyglin beindist á ný aö
nauðsyn innrásar yfir Ermarsund.
Rússar höfðu unnið sigur á Þjóöverj-
um við Stalíngrad og vörn hafði verið
snúiö í sókn. Þjóðverjum varö ljós
hættan á innrás yfir Ermarsundiö og
efldu vamir sínar þar gíf urlega.
Normandí verður fyrir valinu
Fljótlega beindist athygli banda-
Yfirburdir bandamanna i iofti voru aigjörir og höfðu kannski haft úrslita-
þýðingu.
manna aö Pas de Calais og Normandí
sem heppilegum stööum fyrir innrás-
ina. Pas de Calais var styst frá
Englandi, aöeins um tuttugu mílur frá
Dover. En njósnir bárust um aö
Þjóöverjar legöu mikla áherslu á
vamir sínar einmitt þar. Caensvæðið
virtist ekki eins vel víggirt. Því var
ákveðið aö innrásin, sem á dulmáli
hlaut nafnið „Overlord”, skyldi veröa í
Normandí. Lögö voni á ráöin um inn-
rás fimm herdeilda í byrjun meö tvær
herdeíldir til vara. Þjóðverjar höföu
raunar getiö sér þess til að i innrásin
myndi annaöhvort verða í Pas de
Calais eöa Normandí en þeir töldu Pas
de Calais sennilegri, einkum vegna
þess aö þaðan var skemmst frá Bret-
landi.
Þaö háöi nokkuð yfirstjórn þýsku
herjanna í vestri um þetta leyti að
ágreiningur ríkti um hvemig best yröi
staöiö aö vörnum strandarinnar.
Ágreiningurinn var aöallega á milli
von Runstedt hershöföingja og Erwin
Rommel marskálks og snerist einkum
um þaö hvemig tíu skriödrekaher-
deildum yrði best variö.
Misheppnuð málamiðlun
Rommel var sannfæröur um að eina
ráðið til að hrekja árás bandamanna
væri að kæfa hana þegar í fæðingu.
Hann vildi því hafa skriðdrekana eins
nærri ströndinni og mögulegt væri.
Von Runstedt var hins vegar hræddur
við að tef la fram öllu liöi sínu í f remstu
víglínu áöur en ljóst væri hversu um-
fangsmikil innrásin væri í raun og
veru. Or ágreiningi þessum varð
gagnslítil málamiölun: skriödrekamir
voru settir þannig að þeir voru ekki
nógu nærri til aö láta til sín taka þegar
við landgöngu bandamanna og þeir
voru ekki heldur þaö fjarri ströndinni
að þeir gætu brugöist af nægilegum
sveigjanleika viö breytilegum aðstæð-
um.
Bandamenn reyndu mjög að villa
fyrir Þjóðverjum við mat hinna síðar-
nefndu á stöðunni. Ágreiningur varö á
milli þýsku leyniþjónustunnar og
hinnar pólitísku stjómar nasista um
hvemig staöan skyldi metin. Skýrslur
sem komiö hafa í ljós eftir stríð sýna
að þegar leyniþjónustan, undir stjórn
Himmlers, reyndi aö ákvaröa innrás-
ardaginn skjátlaöist henni í öllum
getgátum sínum.
Þegar komiö var fram á áriö 1944
stóð valið á milli tveggja tímabila 5.—
7. júní eöa í kringum 20. júní. Síöara
tímabiliö var síðar gefið upp á bátinn
vegna þess að þaö þótti of mikill drátt-
ur á innrásinni. 5. júní varð fyrir
valinu og tíminn var kl. 6.30.
Veðrið var það sem allt valt
á
Veörið var sá óvissuþáttur sem allt
valt á þar sem skip og mannafli þurfti
aö leggj a af stað a .m.k. þremur dögum
fyrú- hinn raunverulega D-dag eins og
innrásardagurínn var kallaður. 2. júní
hljóðaöi veðurspáin fyrir 5., 6. og 7.
júní upp á rok og lélegt skyggni. Á
fundi þann 3. júní lagði yfirveður-
fræöingurinn það til aö innrásinni yrði
frestaö. Erfiöir tímar fóru í hönd fyrir
Eisenhower. Frestun á þessari stundu
yrði vafalaust til að grafa undan and-
legu þreki hersveitanna. Þá yrði ekki
hjá því komist að gefa hermönnunum
leyfi og þar með yrði leyndin ekki leng-
ur möguleg. Frestun þýddi í raun þrjá-
tíu daga í viöbót og tilraun til aö halda
leyndu því sem var á vitorði 150
þúsund manna yrði ómöguleg allan
þann tíma. Frestunin hefði það líka í
för meö sér að minna yrði eftir af
sumrinu fyrir þá baráttu sem óhjá-
kvæmilega beið í Frakklandi.
Þjóöverjarnir slöppuöu af í hiiiu
slæma veröi. Otlitið á innrás var lítið.
Rommel ákvaö aö fara til Þýskalands
til aö halda upp á afmæli konu sinnar
hinn6. júní.
Eisenhower fékk nú aö vita aö mögu-
legt væri aö eitthvað rættist úr veöri
hinn 6. júní. Þarna var mikil áhætta
tekin en næsta færi gæfist ekki fyrr en í
lok mánaðarins. Rússamir voru líka
teknir að gerast æði óþolinmóöir.
Eisenhower lét slag standa og gaf
fyrirskipun um að lagt yröi upp.
Mikill árangur fallhlrfarher-
manna
I skjóli myrkurs stukku breskir og
bandarískir fallhlífarhermenn inn yfir
Normandí. I kjölfar þeirra fylgdu
sveitir svifflugmanna. Hlutverk þess-
ara sveita var að ná brúm og öömm
hemaðarlega mikdvægum stöðum til
aö hefta liðsflutninga Þjóðverja til
strandar.
Um 2700 skip og bátar hlaðnir her-
mönnum og hergögnum voru nú á leið
yfir Ermarsundið. I dögun sáu þýskir
strandgæslumenn hina ógnvekjandi
sýn. Skömmu síðar hófst mesta
sprengiárás allrar heimsstyrjald-
arinnar. Herflugvélar bandamanna
fóru alls 25 þúsund flugferðir þennan
dag. Næstum engin þýsk herflugvél
var yfir Normandíströnd þennan
morgun. 1 Englandi hófu flugvélar sig
hins vegar á loft með 3,5 sekúndna
millibili að meðaltali.
Landgöngusvæðunum var skipt í
fimm meginsvæði. Vestustu svæðin tvö
vom á ábyrgö Bandaríkjamanna. Þau
vom kölluð Utah og Omaha. Þau þrjú
sem eftir vom kölluðust Gold, Juno og
Sword. Þar áttu breskar og kana-
dískar sveitir aö láta til skarar skríöa.
I fyrstu árásarbylgjunni á Omaha
var 34 þúsund manna herlið og 3300
farartæki. I kjölfar þeirra fylgdi 25
þúsund manna lið og 4400 farartæki.
Landgangan í Omahp var erfið.
Skammt inn af ströndinni var fimmtíu
metra vírgirt hæð og þar voru
Þjóðverjar sterkir fyrir. Landgangan
fór enda fljótlega fram yfir áætluð
tímamörk, sem ofli miklum erfiðleikum
þar sem von var á versnandi veðrL
Mikið um dýrðir í tilefni afmælis innrásarinnar:
„HETJUDÁÐ GEGNILLU HEIMSV
Mikiö verður um dýrðir í tilefni af
fjörutíu ára afmæli innrásarinnar í
Normandí. Elísabet Englands-
drottning mun bregöa sér yfir sundið á
Britanníu, hinni konunglegu snekkju.
Reagan Bandarikjaforseti verður
einnig viðstaddur hátíðahöldin svo og
Mitterrand Frakklandsforseti og
Trudeau, forsætisráöherra Kanada.
Sömuleiðis verður Hollandsdrottning
þar og Belgíukonungur. Þau munu
fljúga í þyrlum yfir hinar frægu
strendur sem uröu vettvangur innrás-
arinnar — Omaha, Utah og hinar. Þau
munu virða fyrir sér flæðarmálið þar
sem innrásarhersveitimar ösluðu í
land á móti byssukúlum Þjóðverja.
Landgangan í Normandí var upphafið
aðendalokumþúsundára rikisins.
Öbreyttir Bandaríkjamenn, Eng-
lendingar og Kanadamenn, komnir
yfir miðjan aldur, munu einnig koma.
Þeir munu ganga um vígvöllinn
þar sem þeir böröust fyrir fjörutíu
árum. Þeir munu leita í kirkjugarðin-
um í Colleville-sur-Mer að gröfum vina
sinna sem börðust við hlið þeirra. Þeir
munu minnast nákvæmlega þess
staðar þar sem félagar þeirra voru
murkaöir niöur af þýskum vélbyssum.
Þeir munu ganga upp að Pointe du Hoc
og hrista höfuðið aftur í undrun og
aödáun yfir þeim sem klifu upp snar-
brattan klettinn meö skothríð
Þjóðverja beint í andlitið. Her-
mennirnir fyrrverandi munu taka
margar ljósmyndir en áhrifamestu
myndirnar verða í hugskotum þeirra
sjálfra af blóðbaðinu sem átti sér staö
er þeir tóku sér fyrir hendur aö bjarga
menninguEvrópu.
Hátíðahöldin í Normandi verða í
senn til þess að fagna sigrinum og
syrgja hina látnu. En menn munu
einnig sakna þeirrar siöferðilegu rétt-
lætingar sem þá var til staðar.
Kannski munu bandamenn aldrei
framar vinna svo vel saman. Innrásin í
Normandí var hetjudáð unnin gegn illu
heimsveldi. Kannski verður strið
aldrei aftur svo rétt, nauðsynlegt og
réttlátt. Kannski mun bandarískur
máttur og siðferði aldrei tengjast jafn-
sterkum böndum.
Því það er ekki sennilegt aö það
gerist nema á nokkurra alda millibili
að slíkt illmenni sem Hitler nái jafn-
miklum völdum og raun varð á. Oft
hefur verið bent á innrásina í
Normandí sem svar við fullyrtingum
um aö stríð sé aldrei réttlætanlegt. Hér
var unninn sigur á harðstjóra sem var
hræðilegri en stríöið s jálft.
En hugtökin eftir stríösreksturinn
breyttust einnig eftir þetta. A eftir
„krossför Eisenhowers í Evrópu” kom
Hírosíma og kalda stríðiö. Vitneskjan
um tilvist kjarnorkusprengjunnar
hefur gert allar krossfarir vafasamari
en áöur. Kæmi á ný til slíkrar úrslita-
orrustu á milli risaveldanna þá yrði
hún tæpast kennd viö annað en ragna-
rök.
Innrásin í Normandí var vitaskuld
sameiginlegt verk bandamanna allra