Dagblaðið Vísir - DV - 09.11.1985, Blaðsíða 9

Dagblaðið Vísir - DV - 09.11.1985, Blaðsíða 9
DV. LAUGARDAGUR 9. NOVEMBER1985. 9 Einkaf ramtakið á undanhaldi Tvöföldun loðnukvótans er mikil himnasending. Hún hefur lyft brúninni á aðalfundi útvegsmanna og þeir þurfa ekki að kalla úlfur, úlfur í þetta skipti. Ræða Kristjáns Ragnarssonar var að mörgu leyti uppörvandi, eftir langt og strangt tímabil, þar sem útgerðin hefur hangiö á horriminni. Loðnan er þó ennþá sýnd veiði en ekki gefin og sama má segja um horfurnar í botnfiskveiðunum. En bjartsýnin leynir sér ekki og er það vel. Sömu sögu er því miður ekki hægt að segja af fiskvinnslunni og frysti- húsunum. Líkt og útvegsmenn hafa frystihúsin lengi hrópað: úlfur, úlfur og gera það enn. Nú virðist úlfurinn loksins vera kominn í hjörðina og frystihúsasamtökin sáu þann kost vænstan að fresta aðalfundi sínum á dögunum vegna allsherjarneyðar- ástands. Gallinn er sá að enginn ætlar að taka mark á þeim, frekar en stráknum forðum. Skaðinn er skeður. ísbjörninn Tíðindin um sameiningu Bæjarút- gerðar Reykjavíkur og Isbjarnarins segja sína sögu um ástandið í fisk- vinnslunni. tsbjöminn er fyrirtæki sem Ingvar Vilhjálmsson stofnaði og rak um áratuga skeið. Saga Ingvars og Isbjarnarins er mikið ævintýri, dæmisagan um dugnaöarforkinn sem braust til bjargálna af eigin rammleik. Ingvar byggði upp öflugt fyrirtæki og frystihús Isbjarnarins á Grandanum er eitt fullkomnasta fiskvinnsluhús landsins. Fyrirtækið rak og myndarlega útgerð og var lýs- andi dæmi þess að einkaframtak er mikils megnugt þegar áræði, hyggindi og f jármálavit fara saman. Hér skal ekki lagður dómur á það hvernig eða hvers vegna svo hörmulega hefur sigið á ógæfu- hliöina. Sjálfsagt hefur þar margt ráðið um, enda skortir ekki kjaftasögurn- ar og hvatvísina þegar spáð er í eyðurnar hjá Isbjarnarmönnum. Þær sögur verða ekki laptar upp hér, en sannleikurinn er auðvitað sá að örlög Isbjarnarins eru þau sömu og annarra sem leggja mikið undir í fiskiðnaðinum. Fjármagnskostnað- urinn, vextir og verðbætur af lánum, sem óhjákvæmilegt er að taka vegna stofnkostnaöar skipa, húsa og tækja, reynist ofviða. Boltinn rúllar og stækkar og stækkar þangað til við ekkert er ráðið. Þetta voru örlög út- gerðar Más frá Olafsvík, Oskars Magnússonar frá Akranesi, Kol- beinseyjar frá Húsavík og fjöl- margra annarra, bæði í útgerð og fiskvinnslu. Allt í kring meðfram strandlengjunni er sömu sögu að segja af öðrum fyrirtækjum í sjávar- útveginum, þótt menn af þver- móösku berji enn hausnum við stein- inn. Þó er þess að geta að fyrirtæki á landsbyggðinni njóta nokkurrar fyrirgreiðslu úr Byggðasjóði sem Isbjörninn hefur ekki aðgang að vegna þess aö Reykjavík flokkast víst ekki undir „efÚngu í byggð landsins”! Svo bregðast krosstré Athyglisvert er að sameining BUR og Isbjarnarins ætlar ekki að valda eins miklu fjaörafoki og búist var við. Minnihlutinn í borgarstjórn Reykjavíkur hefur að minnsta kosti ekki séð ástæðu til að hleypa af neinum fallbyssum. Davíð Oddsson borgarstjóri hefur tekið á sig alla ábyrgð af sameiningunni og úr svip hans og ummælum má lesa: komiö ef þið þorið. Enn er margt á huldu varðandi einstaka þætti samein- ingarinnar og of snemmt að spá um pólitískar afleiðingar og áhrif. Enn sem komið er hefur borgarstjórinn sloppið með skrekkinn. Og hvað sem líður pólitíkinni þá virðist ýmislegt vinnast við sameininguna: Isbjöm- inn er skorinn niður úr snöru skulda- súpunnar. Bæjarútgerðin sömu- leiðis. Borgarsjóður losnar undar fjárfrekum rekstri BUR og stærsta fiskvinnslu- og útgerðarfyrirtæki landsins er haslaöur völlur í höfuð- borginni. Þetta er ekki lítill ávinningur ef til þess er tekið að bæði BUR og Isbjöm- inn hafa verið í dúndrandi vand- ræðum og atvinnurekstur beggja í stórhættu. Hinu er ekki aö leyna að örlög Isbjarnarins eru mikið áfall fyrir þá sem trúa á framtak einkareksturs. Þau leiða í ljós að svo bregðast Eilert B. Schram skrifar: krosstré sem önnur tré. Kannski á maður að draga þann lærdóm af þessu máli að önnur kynslóð og þriðja kynslóð erfi auðæfi en ekki auönu. En þá má ekki gleyma því að einkaframtakiö stendur og fellur með einstaklingunum sjálfum og þar veldur hver á heldur. Krókódílstár önnur váleg tíöindi hafa verið á sveimL Hafskip á í erfiðleikum. Þar er verið aö höggva á hnúta og róa líf- róður. Gammarnir bíða átekta og krókódílstárin leyna sér ekki í Þjóðviljanum. Og það eru fleiri á fallanda fæti. Byggung, hið öfluga og umsvifa- mikla byggingasamvinnufélag, hættir rekstri innan tíðar. Víðir og Fiat-umboðið eru á síðasta versinu. Fleiri mætti telja upp. Það er rétt hjá Þjóðviljanum að í tíð núverandi ríkisstjómar virðist margvíslegur einkarekstur eiga undir högg að sækja. Það skýtur skökku við. Ætlaði ekki þessi ríkis- stjóm að efla frjálsan atvinnurekst- ur og skapa honum eðlileg rekstrar- skilyrði? Frændur eru frændum verstir. Á sama tíma og einkaframtakið sligast undan ofurþunga skulda- og rekstrarerfiðleika er hlaðið undir ríkisreknar og ríkisstyrktar verk- smiðjur og stofnanir. Steinullarverk- smiðja rís í skjóli opinberrar fyrir- greiðslu, sjóefnavinnslan fær grænt ljós með milljóna króna ábyrgð og fjárveitingum ríkisins og tals- menn gjaldþrota útgerðar ræða opin- skátt um pólitíska vernd og stuðning í trausti þess að hef ja rekstur á ný. Ekki þarf Samband íslenskra sam- vinnufélaga að kvarta meðan það hefur efni á að leggja milljónatugi í Þróunarfélagið. Ekki kvartar Áburðarverksmiðja ríkisins, sem lifir á niðurgreiðslum úr ríkissjóði. Ekki kvarta Hollustu- vernd ríkisins, Öryggiseftirlit ríkis- ins eða Vinnueftirlit ríkisins og hvað þær heita nú allar þessar bólgnu stofnanir sem spretta upp í náðar- faðmi hins opinbera eins og gorkúlur á fjóshaug. Er nokkuð að undra þótt 70 til 80% allra þeirra kvenna, sem ætla sér út á vinnumarkaðinn, stefni í opinber störf? Er nokkuð að undra þótt ríkið sogi til sín vinnukraftinn, jafnvel þótt opinberir starfsmenn kveinki sér undan lélegum launum? Þar hafa menn allt sitt á þurru, án áhættu eða ábyrgðar. Okurlánin Nú eru þeir farnir að handtaka okrara. Það var þá! Ríkið gengur á undan með vaxtayfirboðum gagn- vart lánastofnunum, fjármálamark- aöurinn er útbíaður af svarta- markaðsbraski og okurvöxtum og sjálfir gangsterarnir ganga lausir meðan handbendi þeirra og smá- krimmarnir eru nappaöir suður í Kópavogi. Hvers vegna skyldi okur þrífast nema vegna þess að vaxta- og verð- tryggingarkostnaður er að sliga at- vinnulífið og fjármagn af skomum skammti? Og hverjir skyldu neyðast til að taka okurlán nema þeir sem í sveita síns andlitis eru að berjast við aö bjarga sér sjálfum, ýmist með framtaki í atvinnurekstri eða í sjálfs- bjargarviðleitni til að eignast þak yfir höfuðið? Það er ekki ríkið sem tekur okur- lánin. Nei, opinberir sjóðir hafa baðað sig í erlendum lánum, sogað til sín fjármagniö með sköttum og lán- tökum til að yfirbjóða atvinnu- rekstur og markaðslögmál. Fisk- vinnslan geldur þess eins og dæmin sanna, einstaklingurinn geldur þess og fjölskyldan sem ekki gengur í fjárhirslur hins opinbera. Það eru hins vegar fyrirtækin og fjölskyld- umar sem blæða þegar gjald- heimtan sendir þeim reikningana fyrir afborgununum af erlendu skuldunum, sem ríkið tekur og eyðir. Þetta er auövitað glórulaust. Lífskjörin Þröstur Olafsson vill semja um lífskjörin. Gott og vel. Við skulum taka hann á orðinu. Við skulum leggja spilin á boröiö og átta okkur á því að lífskjörin ráðast af fleiru en lánskjaravísitölu, kaupmætti og reikningum, sem sópast inn um bréfalúguna. Lífskjörin ráðast meðal annars og ekki síst af því hvort atvinnurekstur þrífst, hvort fyrirtæki skila arði, hvort pólitískir peningar eiga aö vera ööruvísi en myntin á markaðnum. Vandi atvinnurekstrarins liggur ekki í of háum launagreiðslum. Fyrirtæki fara ekki á hausinn þótt kaupiö hækki um nokkur prósent. Is- bjöminn er ekki orðinn að hálfdrætt- ingi í sínum eigin rústum fyrir tilverknað of hárra launa. Byggung hættir ekki af þehn sökum. Fiskvinnslufólkið og verkamenn- irnir komast ekki á græna grein þótt launin hækki um tiu prósent. Ekki einu sinni þótt þau hsrídd um tuttugu prósent. Slík hækkun er dropi í haf útgjaldanna. Lífskjörin ráöast af því að verðbólgan gleypi ekki krónurnar sem fást; að gjaldeyririnn, sem aflast, fari ekki allur í erlenda skuldasúpu; að unga kynslóöin geti komið sér upp húsnæði fyrir viðunandi kjör; að fólk fái örugga atvinnu hjá fyrirtækjum sem þurfa ekki að lifa með okurlánum; að arðurinn í þjóðfélaginu komi f jöldan- um til góða. i Það er rétt hjá Þresti að lífskjörin ráðast af fleiru en laununum. Bæði fyrir launþega og vinnuveitendur. En eitt er víst að meðan einkafram- takið er á undanhaldi verða lífskjör- in í lágmarki. Það mega þeir vita sem nú hlakka yfir óförum og erfið- leikum hins frjálsa atvinnurekstrar. Ellert B. Schrara.

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.