Dagblaðið Vísir - DV - 09.11.1985, Blaðsíða 22

22
DV. LAUGARDAGUR 9. NOVEMBER1985.
„Þessi piltur verður orðinn heims-
meistari í skák árið 1990,“ sagði
heimsmeistarinn fyrrverandi, Mik-
hail Botvinnik, fyrir tíu árum. Hann
átti við skólapilt frá Bakú við Kasp-
íahaf sem aðeins 11 ára gamall varð
meðal efstu manna á unglingameist-
aramóti Sovétríkjanna - 18 ára og
yngri. Þá gekk hann undir nafninu
Garrí Weinstein en eftir að faðir
hans dó og er lög leyfðu breytti hann
því upp á móðurættina, í nafn sem
nú hefur farið sigurför um skák-
heiminn: Garrí Kasparov.
Fyrstu leikirnir
Gam' Kimovits Kasparov fæddist
13. apríl 1963 og rétt eins og með
skáksnillinginn Capablanca eru
fyrstu kynni hans af skáklistinni
sveipuð ævintýraljóma. Faðir hans,
Kim Weinstein, var verkfræðingur
en móðirhans, Klara Kasparova,
efnafræðingur. Hún stjómaði efna-
fræðirannsóknarstofu í Bakú en eftir
að sonurinn fór að skara fram úr á
skáksviðinu sagði hún upp starfi
sínu og nýtti skipulagshæfileika sína
í hans þágu. í áskorendaeinvígjunum
á síðasta ári var hún höfuðið á bak
við undirbúning Garrís og hún sá
um að allt væri með felldu á „skák-
rannsóknarstofunni" þar sem af
engu minni snilld var bmggað en í
efnafræðinni. Klörusásteinnig
bregða fyrir í skáksalnum er Garrí
tefldi við Anatoly og í báðum ein-
vígjum fylgdust blaðamenn grannt
með ferðum hennar.
Er Garrí var sex ára gamall ákváðu
foreldrar hans dag nokkurn að senda
hann í tónlistarnám. Tónlist var í
hávegum höfð á heimilinu og faðir-
inn þótti liðtækur fiðluleikari. Gam'
var þá ekki enn farinn að tefla og
kunni ekki mannganginn, eða svo
töldu foreldrar hans. Það var sama
kvöld og ákvörðun um að senda pilt
í tónlistarnám var tekin að foreldr-
arnir stilltu upp skákþraut úr bæjar-
blaðinu og glímdu við lausnina. Þeir
tóku ekki sérstaklega eftir syninum
sem starði eins og í leiðslu á tafl-
borðið. Við morgunverðarborðið
daginn eftir brá þeim í brún er Garrí
stakk upp á leik sem reyndist vera
lausnarleikurinn. Það var engum
blöðum um það að fletta, pilturinn
hafði óvenjulega hæfileika.
Hann var orðinn sjö ára er ná-
granni hans og jafnaldri dró hann
með sér í frumherjahöllina þar sem
svo margir síðari tíma stórmeistarar
í Sovétríkjunum stigu sín fyrstu
skref. Þar var teflt og þar fékk hann
tilsögn kennara. Hann vakti strax
athygli fyrir að vera einstaklega
minnugur á leiki, tölur og úrslit
ýmiss konar. Hann lærði utanbókar
úrslit í heimsmeistaraeinvígjum (!)
og ef hann fékk skákþraut til að
glíma við gleymdi hann stund og
stað. Níu ára gamall tefldi hann af
2000 stiga styrkleika og þá komst
hann í úrslit á meistaramóti Bakú í
hraðskák.
Tíu ára í Botvinnik-
skákskólann
Næstu ár tók hann örum fram-
förum. Fyrsti kennari hans, Privor-
otsky að nafni, sagði síðar að falleg
mátstef og mátfléttur hefðu í fyrstu
átt hug hans allan og að skákir fyrr-
um heimsmeistara, Alexanders Alje-
kín, höfðuðu sérlega til hans. Alje-
kín átti eftir að verða eftirlætisskák-
maður Kasparovs um mörg ókomin
ár; síðar bættist sóknarsnillingurinn
Paul Keres í hópinn. Á þessum árum
kynntist hann skákmeisturunum
Sakharov og Nikitin sem veittu
honum tilsögn og er þeir greindu
hvílíkt efni var á ferðinni mæltu þeir
með honum til vistar í þekktasta
skákskóla Sovétríkjanna - Botvinn-
ik-skólanum.
Kennsla í Botvinnik-skólanum fer
fram með öðru sniði en í hefðbundn-
um skákskólum og þar komast færri
að en vilja. Hann tók til starfa sama
ár og Kasparov fæddist, hvort sem
það er tilviljun eða ekki, og Botvinn-
ik sjálfur er skólastjóri. Hann hefur
„útskrifað“ margan skáksnillinginn:
Karpov, Balashov, Razuvajev, Jusu-
pov, eru þeir helstu. Nemendur koma
saman tvisvar til þrisvar á ári og
fylgst er náið með hverjum og einum
og úthlutað verkefnum til lausnar
milli námskeiða. Karpov segir að
einmitt þessi heimaverkefni hafi
reynst honum svo gagnleg. „Þau
þvinguðu mig til þess að fletta upp
í skákbókum og vinna sjálfstætt,"
segir hann og Kasparov tekur í sama
streng.
Kasparov varð fljótt eftirlætisnem-
andi Botvinniks, enda leysti hann
öll verkefni, sem fyrir hann voru
lögð, afstakri prýði. Og hann skák-
aði meira að segja gamla manninum
á stundum. Botvinnik segir frá því
er hann veturinn 1976 fékk boð frá
Bandaríkjamanninum Larry Evans
þar sem hann spurði um álit Botvinn-
iks á stöðu úr skákinni Botvinnik-
Fischer á ólympíuskákmótinu í
Varna 1962. Löngu áður birti Bot-
vinnik rannsóknir sínar á stöðunni
og taldi hana jafntefli en Fischer var
ekki á sama máli, bætti nokkrum
leikjum við rannsóknir hans og hélt
því fram að staða sín væri unnin.
„Ég sat yfir stöðunni í um klukku-
stund, hélt athugunum hans áfram
og mér sýndist hann hafa á röngu
að standa - vinning átti hann ekki
í stöðunni,“ segir Botvinnik, og hann
heldur áfram: „Ég lét nemendur
mína fá stöðuna sem æfingu í sund-
urgreiningu - Garrí Kasparov, 13 ára
gamall, fann enn aðra jafnteflisleið."
Er Kasparov háði áskorendaein-
vígið við Smyslov í fyrra hringdi
hann daglega í Botvinnik og fékk
hjá honum góð ráð. Botvinnik og
Smyslov tefldu tvívegis um heims-
meistaratitilinn á sjötta áratugnum
og vafalaust hefur Botvinnik getað
miðlað áskorandanum verðandi af
reynslu sinni. Botvinnik var einnig
á bandi Kasparovs í einvíginu enda-
lausa við Karpov, svo mjög að
Karpov sárnaði - áður en Kasparov
kom til sögu var Karpov einmitt
eftirlætisnemandi Botvinniks. I hol-
lenska skáktímaritinu „New in
Chess“ segir Karpov að öfund hrjái
Botvinnik eins og reyndar aðra fyrr-
um heimsmeistara. „Þeir vonast til
þess að heimsmeistarinn komist í
þeirra hóp því að þá fyrst hefur hann
fallið niður á þeirra stig. Botvinnik
er beiskastur allra."
Unglingameistari
tvö ár í röð
Fyrstu árin í Botvinnik-skákskól-
anum báru ríkulegan ávöxt. Hann
var aðeins 11 ára gamall er hann
tefldi í fyrsta sinn á unglingameist-
aramóti Sovétríkjanna eins og áður
er getið og frammistaða hans vakti
mikla athygli, 7. sæti af 42 skák-
mönnum sem flestir, ef ekki allir,
voru mun eldri og reyndari.
Þetta ár, 1975, tefldi hann í fyrsta
skipti við Karpov. Það var í klukku-
fjöltefli stórmeistara við ungherja
sem fram fór í Leningrad. Kasparov
hafði svart í Sikileyjarvörn og fékk
ljómandi góða stöðu. En hann lék
af sér og heimsmeistarinn náði að
rétta úr kútnum og vinna. Kasparov
var óhress með tapið: „Ég sem hafði
svo góða stöðu,“ hrópaði hann upp
eftir skákina og bar augljóslega enga
virðingu fyrir heimsmeistaranum.
Stórmeistararnir tefldu á sjö borð-
um í einu við ungherjana. Kasparov
tapaði einnig fyrir Smyslov en hann
hélt jafntefli gegn Kortsnoj, Pol-
ugajevsky og Kuzmin og vann
meistarann Katalimov.
Og 1976 varð Kasparov unglinga-
meistari Sovétríkjanna, 18 ára og
yngri. Hann hlaut 7 v. úr 9 skákum,
38 skákmenn tóku þátt. Kasparov
var nú orðinn sterkastur allra í þess-
um aldursflokki og tók af öll tvímæli
í janúar næsta ár er hann sigraði í