Dagblaðið Vísir - DV - 25.02.1987, Blaðsíða 14

14
MIÐVIKUDAGUR 25. FEBRÚAR 1987.
Frjálst.óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvaemdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELiAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JONAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SiMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: HILMIR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 500 kr.
Verð I lausasölu virka daga 50 kr. - Helgarblað 60 kr.
Spáð fyrir árið
Þjóðhagsstofnun og Verzlunarráð hafa spáð um fram-
vindu efnahagsmála í ár. Árið verður landsmönnum
yfirleitt hagstætt. En ekki tekst að halda áfram sókn-
inni gegn verðbólgu. Hún verður svipuð og í fyrra eða
jafnvel meiri. Þá myndast aftur halli á viðskiptum við
útlönd. í fyrra tókst að komast hjá þeim halla. Þjóð-
hagsstofnun segir: „Það hlýtur þó að teljast nokkurt
áhyggjuefni, að ekki skuli takast að fylgja eftir þeim
árangri í verðlagsmálum, sem náðist á árinu 1986, og
ná fram enn frekari lækkun verðbólgunnar á þessu ári,
ekki sízt í ljósi áframhaldandi hagstæðra ytri skilyrða
þjóðarbúsins.“
Kaupmáttur mun enn verða meiri í ár en í fyrra. En
hjá þeim, sem þegar hafa samið, má gera ráð fyrir, að
aukning kaupmáttar hafi nú þegar komið fram. Þeir
haldi síðan í horfinu út árið. Ósamið er við marga, svo
sem opinbera starfsmenn. Þá er illgerlegt fyrir þá, sem
spá um framvinduna, að gera sér grein fyrir, hve mikið
launaskrið gæti orðið í ár, það eru kauphækkanir um-
fram samninga. Verzlunarráð spáir meiri verðbólgu en
Þjóðhagsstofnun. Verzlunarráð setur einnig fram dæmi
um enn hærri útkomu, verði töluvert gengissig.
Vafaatriðin er mörg við slíkar spár. Spár Þjóðhags-
stofnunar í byrjun árs hafa yfirleitt gengið illa eftir. í
fyrra varð framleiðslan mun hagstæðari en stofnunin
taldi, allt. framundir árslok.
Hafa verður sömu fyrirvara á síðustu spá og hinum
fyrri. Þó ætti það að ganga eftir í stórum dráttum, að
árið í ár verði hagstætt. Olíuverð ætti ekki að hækka
að ráði, og ýmsir sérfræðingar spá nú lækkun þess.
Verð á útfluttum sjávarafurðum okkar ætti að hækka.
Það hefur hækkað á Bandaríkjamarkaði, og Evrópu-
markaðurinn verður æ girnilegri. Það eru því okkar
eigin sjálfskaparvíti, takist ekki að nýta árangurinn.
Þjóðhagsstofnun spáir, að framleiðslan vaxi hægar í
ár en í fyrra eða um 3,5 prósent. Tekjur þjóðarinnar
gætu aukizt um 5,5 prósent, þar sem viðskiptakjör við
útlönd haldi áfram að batna.
Horfur eru á, að í ár myndist aftur viðskiptahalli við
útlönd, og verði hann hálft prósent af framleiðslu í
landinu.
Þjóðhagsstofnun gerir ráð fyrir 11-12 prósent verð-
bólgu í ár. Bent er á óhagstæða þróun gengis, fall
dollars, að undanförnu. Verzlunarráð gerir ráð fyrir
14,6 prósent verðbólgu. Ráðið reiknar með litlum við-
skiptahalla. Þá nefnir Verzlunarráð dæmi um, að
verðbólgan gæti farið í tuttugu prósent, verði töluvert
gengissig.
Verðbólgan var þrettán prósent á síðasta ári. Hún
varð þannig um fimm prósentustigum meiri en Þjóð-
hagsstofnun taldi snemma árs. Þetta gæti gerzt aftur.
Þá yrði tala Verzlunarráðs nærri lagi og verðbólgan
um sextán prósent.
Kaupmáttur tekna heimilanna er talinn geta vaxið
um sjö prósent á mann nú í ár. Hann jókst um ellefu
prósent í fyrra og varð hærri en nokkru sinni fyrr.
Margt gengur okkur því í haginn. En sorglegt er, að
góðærið skuli ekki nýtast betur en spáð er. Við ættum
að geta stjórnað okkar málum svo að fá verðbólgu nið-
ur í eins stafs tölu við slíkar aðstæður. Samtímis ættum
við ekki að hafa viðskiptahalla í góðæri og ekki heldur
halla á ríkissjóði, en ná þeim árangri að grynnka á
erlendum skuldum.
Haukur Helgason.
„Á hverjum degi er Reykjvík og Island áberandi þáttur i fréttum, leiöurum og greinum stórblaða bæði
Bandaríkjunum og í Sovétrikjunum"
Griðastaður
Það eru örfáir staðir í veröldinni
sem öðlast hafa táknrænt gildi í
augum mannkynsins. Hiroshima er
vitnisburður um hættuna á gereyð-
ingu heimsbyggðarinnar. Genf er
aðsetur formlegra en langdreginna
samninga. Vínarborg er heimkynni
samstarfs í þágu mannúðar og vís-
inda. Washington og Moskva eru
pólamir í átökum stórveldanna.
Á undanfómum vikum og mánuð-
um hefúr smátt og smátt verið að
koma í ljós að höfuðborg íslands
hefúr bæst f þennan einstæða hóp.
Eftir leiðtogafundinn hefur nafn
Reykjavíkur orðið tákn fyrir þátta-
skil í umræðunni um kjamorkuaf-
vopnun. Hér vom í fyrsta sinn
ræddar ítarlegar tillögur sem miðuð-
ust við að útrýma kjamorkuvopnum
úr vopnabúrum þjóðanna. Áður
höfðu allar afvopnunarviðræður og
samningar bara snúist um stjóm á
aukningu, fjölda og tegundum hinna
ýmsu kjamorkuvopna.
Nafn Reykjavíkur og fundurinn á
Islandi eru nú á alþjóðavettvangi
orðin föst í sessi sem tákn fyrir von
mannkyns um heim án kjamorku-
vopna og nýja tegund umræðuefna
á vettvangi afvopnunarmála.
Vandi og vegsemd íslendinga
Það er að vonum að við séum
nokkurn tíma að átta okkur á þess-
um miklu þáttaskilum. Fjölmiðlar
hér á landi skila almenningi ekki
nema litlu broti af þeirri mynd sem
daglega birtist viða um heim. Á
hveijum degi er Reykjavík og ísland
áberandi þáttur í fréttum, leiðurum
og greinum stórblaða bæði í Banda-
ríkjunum og í Sovétríkjunum. 1
umræðum stjórnmálamanna og
fræðimanna eru nöfnin tvö notuð til
að marka mikilvægustu tímamót í
ghmunni við kjamorkuvígbúnað-
inn. Rætt er um tvískiptingu af-
vopnunarmála. Annars vegar „fyrir
Reykjavík" og hins vegar „eftir
Reykjavík". Tímarit, fræðibækur og
ráðstefnur eru helgaðar þassu við-
fangsefni.
Og ekki bara í Bandaríkjunum og
Sovétríkjunum. Öryggismálaum-
ræða Evrópu hefur tekið afgerandi
stakkaskiptum eftir leiðtogafúndinn
á Islandi. I Asíu og Suður-Ameríku
eru stjómmálamenn og fræðimenn
einnig önnum kafnir við að átta sig
á hinum nýju forsendum sem urðu
til í Reykjavík. Blöð og tímarit úr
fjarlægum heimsálfum flytja ítarleg-
ar fréttir af skoðunum manna á því
sem gerðist á íslandi.
Þessi nýi sess höfúðborgar íslands
færir okkur vissulega einstæða veg-
semd en henni fylgir einnig nokkur
vandi. Við erum komin undir nýja
smásjá á vettvangi heimsmálanna.
Það verður fylgst grannt með því
hver verður afstaða íslands. Greið-
um við atkvæði með afvopnun eða
með auknum vígbúnaði? Tekst okk-
ur að varðveita vonina sem kviknaði
í Reykjavík um heim án kjamorku-
vopna eða glötum við henni með því
að taka þátt í kapphlaupinu um
meiri hervæðingu?
Ef við reynumst menn til að rísa
undir þessari nýju vegsemd og ráða
ffam úr þeim vanda sem henni fylgir
þá getur ffægð íslands sem griða-
KjaUarinn
Island sem fyrirmynd
Olafur Ragnar
Grímsson
prófessor
urinn væri eingöngu notaður í
ffiðsamlegum tilgangi, - en núver-
andi ríkisstjóm hefúr. ekki verið
fylgjandi slíkri stefnu. Hún hefur
þvert á móti oft greitt atkvæði með
vígbúnaðaröflunum.
I öðm lagi að koma á skipulegri
samvinnu flugfélaga, hótela, land-
kynningarfyrirtækja, umboðsaðila
erlendra fyrirtækja, sveitarfélaga á
Stór-Reykjavíkursvæðinu og á Suð-
umesjum og ýmissa annarra aðila
um að gera ísland að virtum stað
fyrir margvíslegar ráðstefnur, þing
og hvers konar fundi. Með sam-
ræmdu skipulagi yrði tryggt að öll
nauðsynleg þjónusta yrði hér fáan-
leg og gestum veitt tækifæri til að
ná árangri í starfi og greiða úr
vandamálum og deiluefnum í rólegu,
fögm og mannlegu umhverfi. fsland
gæti þannig orðið þekkt sem griða-
staður margra ólíkra afla sem sækja
hingað lausnir á vandamálum, fá hér
„Eiginleikar íslands sem griðastaðar
geta orðið að dýrmætri auðlind líkt og
fiskimiðin og fallvötnin.“
staðar fært okkur í senn margvísleg
tækifæri til aukinnar hagsældar og
möguleika til að opna nýja markaði
fyrir gjaldeyrisskapandi atvinnu-
vegi.
Hinn táknræna sess, sem ísland
og höfuðborgin hafa hlotið á al-
þjóðavettvangi, ber að varðveita
með aukinni þátttöku þjóðarinnar í
baráttunni fyrir ffiði og afvopnun,
en það er líka mikilvægt að gera sér
grein fyrir því að hann getur orðið
forsenda að sköpun mikilvægra
efnahagslegra gæða. Baráttan fyrir
ffiði og sóknin til aukinna framfara
geta fallið í sama farveg. Eiginleikar
fslands sem griðastaðar geta orðið
að dýrmætri auðlind likt og fiskimið-
in og fallvötnin.
Áætlun um hagnýtingu
Ef við ætlum að nýta þá fjöl-
breyttu möguleika sem felast í
heimsffægð fslands sem griðastaðar
og sérstöðu Reykjavíkur sem tákni
um von mannkyns um heim án
kjamorkuvopna verðmn við að gera
þá viðleitni að grundvallarþætti í
stefnu nýrrar ríkisstjórnar og víð-
tæku samstarfsverkefni fjölmargra
fyrirtækja, samtaka og annarra
áhrifaaðila. I reynd væri nauðsyn-
legt að gera sérstaka áætlun um
hagnýtingu þessara nýju möguleika.
Sú ætlun gæti tekið til fjögurra meg-
insviða:
í fyrsta lagi að stefna íslands á
alþjóðavettvangi yrði ávallt stuðn-
ingur við afVopnun og andstaða
gegn auknum vígbúnaði. í samræmi
við slíka stefhu myndi ísland greiða
atkvæði með banni á allar tilraunir
með kjamorkuvopn, taka virkan
þátt í gerð samninga um kjamorku-
vopnalaus svæði og knýja kjam-
orkuveldin til að undirrita
skuldbindingu um að verða ekki
fyrri til að nota kjamorkuvopn og
styðja samþykktir um að himingeim-
nýjar hugmyndir og nýjan þrótt.
I þriðja lagi að nýta góðvild og
forvitni sem hvarvetna ríkir nú í
veröldinni gagnvart fslendingum til
að opna erlenda markaði fyrir fjöl-
þætta útflútningsstarfsemi. Víða um
heim bíða okkar tækifæri til að
koma á ffamfæri þekkingu, reynslu
og margvíslegri ffamleiðslu. Nú
þurfum við ekki að eyða mörgum
ámm í að kynna okkur sjálfa áður
en við leitum samstarfsaðila á nýjum
gjaldeyrisskapandi mörkuðum. Nú
standa okkur allar dyr opnar ef rétt
er á haldið. f áratugi hefur ekki
skapast annað eins tækifæri fyrir
nýja sóknarstefnu í íslenskum út-
flutningi.
í fjórða lagi að ákveða árlega at-
burði sem vekja heimsathygli og
verða til að staðfesta orðstír lands
og þjóðar. Þegar hefur verið sett
ffam hugmynd um sérsök verðlaun
sem veitt yrðu á hverju ári og vildi
höfúndur hugmyndarinnar kenna
þau við Höfða. Ég tef hins vegar að
vænlegra sé að skýra þau "Reykja-
víkurverðlaunin". Skipuð yrði
alþjóðleg dómnefnd og vafdir i hana
kunnir sérffæðingar og virtir al-
þjóðaleiðtogar. Reykjavíkurverð-
launin yrðu veitt þeim sem markað
hefðu afdrifarík spor i baráttunni
fyrir heimi án kjamorkuvopna ,en
það er einmitt sú hugsjón sem nú
tengist nafni Reykjavíkur.
Stórttækifæri
Hinn nýi sess íslands sem griða-
staðar á vettvangi alþjóðlegra
samskipta og táknræn ffægð höfuð-
borgarinnar færir okkur í hendur
eitt stærsta tækifæri sem þjóðinni
hefur hlotnast í langan tíma. Von-
andi berum við gæfu til að hagnýta
það bæði okkur sjálfum og öllum
öðrum til heilla.
Ólafur Ragnar Grímsson
prófessor