Dagblaðið Vísir - DV - 13.04.1987, Síða 23

MÁNUDAGUR 13. APRÍL 1987.
23
Hvað tekurvið eftir kosningar?
aðrar stjómir setið í heilt kjörtíma-
Sú óljósa staða, sem skapast hef-
ur á vettvangi stjórnmálanna fyrir
kosningarnar í vor, gerir fólki enn
erfiðara en áður að átta sig á því
hvers konar ríkisstjórn muni verða
mynduð að kosningum loknum.
Það er líka algengt í hita kosninga-
baráttunnar þegar verið er að
vinna nýjum aðilum fylgi að menn
hugi ekki að því sem tekur við að
kosningum loknum.
Stjórnafarsleg ringulreið
skapast
Fjölgun flokka og framboða verð-
ur til þess að möguleikar minnka
á samsteypustjórn tveggja flokka.
Reynslan sýnir að einungis slíkar
ríkisstjórnir eru líklegar til að sitja
heilt kjörtímabil. Stjórnir þriggja
flokka hafa ævinlega setið skamma
hríð og valdið glundroða. Líklegt
er að hrein stjórnarfarsleg ringul-
reið skapist ef enn fleiri aðila þarf
til að mynda starfhæfa ríkisstjórn.
Stuttur starfstími ríkisstjórna
dregur úr samfellu í stjórnarfari
og nauðsynlegri festu, skapar efna-
hagslega og pólitíska óvissu og
grefur undan þeim stöðugleika sem
er forsenda alhliða framfara í
KjaUaiinn
Geir H. Haarde
hagfræðingur
landinu. Þeir sem að slíku stuðla
vinna mikið óhappaverk, ekki síst
nú þegar ríður á að treysta efna-
hagsárangurinn í sessi og glutra
ekki niður góðærinu.
Pólitísk metorðagirnd
Á lýðveldistímanum hafa ekki
bil en þær sem Sjálfstæðisflokkur-
inn hefur átt aðild að ásamt einum
öðrum flokki. Sjálfstæðisflokkur-
inn hefur því verið kjölfestan í
stjórnarfari hér á landi og það ank-
eri sem borgaralega sinnað fólk og
andstæðingar sósíalisma hafa
óhikað getað sett traust sitt á. Nú
er vegið að þessari undirstöðu af
aðilum sem láta sig málefni litlu
sem engu varða en virðast einskis
svífast í pólitískri metorðagirnd.
Það er mikill ábyrgðarhluti fyrir
kjósendur að leggja slíkum aðilum
lið, ekki síst fyrir þá sem til þessa
hafa fylgt Sjálfstæðisflokknum að
málum og með því stuðlað að festu
og öryggi í stjórnarháttum.
Skammtímahagsmunir
verða að víkja fyrir framtíð-
arheill
Það þarf ekki sérlega reiknings-
glögga menn til að sjá að þær
aðstæður sem nú hafa skapast geta
leitt til þess að enginn möguleiki
verður eftir kosningar á því að
mynda meirihlutastjórn tveggja
flokka með þátttöku Sjálfstæðis-
flokksins, og sama er að segja um
starfhæfa þriggja flokka ríkis-
stjórn. Við blasir að Alþingi getur
orðið óstarfhæft vegna glundroða
og upplausnar ef Sjálfstæðisflokk-
urinn tapar þingstyrk frá því sem
nú er og þingflokkum fjölgar. Ár-
angur undanfarinna ára sem náðst
hefur fyrir tilverknað Sjálfstæðis-
flokksins, er þá í hættu. Öflugur
Sjálfstæðisflokkur er forsenda
áframhaldandi uppbyggingar.
Borgaralega sinnað fólk verður að
fylkja sér um Sjálfstæðisflokkinn.
Skammtímahagsmunir verða að
víkja fyrir framtíðarheill.
Ríkisstjórn fjögurra eða fimm
vinstri flokka eða samstjórn vinstri
flokkanna og Borgaraflokksins
gæti ella orðið ofan á eftir kosning-
ar. Vinstri flokkarnir bíða óþreyju-
fullir eftir að geta myndað stjórn
með Borgaraflokknum. Er það
kannski það sem borgaraflokks-
menn eiga við þegar þeir tala um
að veita Sjálfstæðisflokknum að-
hald frá hægri? Er það slíkt stjórn-
armynstur sem gamlir kjósendur
Sjálfstæðisflokksins vilja? Svarið
við því hlýtur að vera nei. En eina
leiðin til að koma í veg fyrir slíka
óheillastjórn og þá ringulreið sem
henni mundi fylgja, er að kjósa
Sjálfstæðisflokkinn, D-listann.
Geir H. Haarde.
Greinarhöfundur skipar 6. sætið á lista
Sjálfstæðisflokksins i Reykjavík.
„Við blasir að Alþingi getur orðið óstarf-
hæft vegna glundroða og upplausnar ef
Sjálfstæðisflokkurinn tapar þingstyrk
frá því sem nú er og þingflokkum fjölg-
ar.
Loksins er að því komið, íhaldið
er sprungið. Lengi hefur mátt við
því búast að þau stjómmálasamtök
liðuðust í sundur. Málefnaleg sam-
staða hefur um langan tíma ekki
verið með hinum stríðandi flokks-
klíkum en hagsmunir klíkuforingj-
anna hafa verið þannig samanflétt-
aðir að til varanlegs klofnings hefur
ekki komið fyrr en nú. Segja má að
flokkurinn hafi hangið saman á
vanköntunum. Margir lágu Geir
Hallgrímssyni á hálsi fyrir það að
hann væri ekki sá atkvæðamikli for-
ingi sem forverar hans, Ólafur og
Bjami, en sagan mun nú dæma Geir
Hallgrímsson öðmvísi. Geir hefði oft
getað verið miklu klaufskari og hik
hans og varfæmi hélt flokki hans
saman. Honum tókst að vera for-
maður í meira en þrjú ár þar sem
flokkurinn var bæði í stjóm og
stjómarandstöðu án þess að til end-
anlegs klofhings kæmi. Liðsmenn
Gunnars Thoroddsens leituðu skjóls
þegar foringi þeirra dró sig í hlé og
fengu húsaskjól þó ekki væri um
syndakvittun, hvað þá fyrirgefningu
að ræða.
Frjálshyggjugaurar á ferli
Á síðustu stjómarárum Geirs Hall-
grímssonar riðluðust klíkumar
nokkuð. Til áhrifa ruddist hópur
ungra manna sem hafði tileinkað sér
viðhorf sem venjulegu fólki em
framandi. Þessir herrar hafa að læri-
feðrum dellukarla eins og Friedman
og Haycek. Kalla þeir lífsviðhorf sitt
„frjálshyggju" og gera þeir frelsis-
hugtakinu skömm með þeiiri
nafngift. Frjálshyggjan þeirra er vil-
limennska og mannfjandsamleg í
eðli sínu. Frjálshyggjumaðurinn sel-
ur ömmu sína, finnist kaupandi.
Þessir frjálshyggjugaukar em fram-
gjamir og telja sig réttboma til
valda í Sjálfstæðisflokknum og hafa
náð undir sig ýmsum lykilpóstum í
flokknum.
Við, myndun ríkisstjómar Stein-
gríms Hermannssonar töldu þessir
herrar sig sniðgengna. Hinir gömlu
refir í þingflokknum urðu leikseigari
við ráðherrakjör. Görnlu refirnir
höfðu samið sig áfram til sigurs við
kosningu í þingflokknum. Það sem
vakti mesta undmn við þetta ráð-
herrakjör var það að í ráðherra-
hópnum var Albert Guðmundsson.
Þangað var hann ekki kominn
vegna þess að þingflokkurinn bæri
til hans meira traust en annarra
manna sakir gáfha hans eða annarra
hæfileika. Hann var þama kominn
vegna þess að hann hafði gert kröfu
um ráðherradóm í krafti þess að
KjaHariim
Páll Pétursson
alþingismaður fyrir
Framsóknarflokkiríh
hann hafði skilvirka prófkjörsvél í
Reykjavík.
Ekki nóg með það að þingflokkur
sjálfstæðismanna veldi Albert ráð-
herra. Ráðherragengi sjálfstæðis-
manna skipti sjálft með sér verkum
og þeir gerðu sér lítið fyrir og fengu
Albert fjármálaráðuneytið. Þetta gat
ekki farið öðmvísi en illa.
Geir Hallgrímsson gaf eftir for-
mennskuna í Sjálfstæðisflokknum
og Þorsteinn Pálsson var settur í það
embætti. Ekki var það sjálfsögð ráð-
stöfun en átti að friða frjálshyggju-
liðið.
Stóll handa Steina
Þorsteinn undi sér ekki utan ríkis-
stjórnar og veitti hveijum ráðherr-
anum eftir annan tilræði án þess að
ná undan þeim stól handa sér.
Geir Hallgrímsson lét að lokum
-undan og hætti stjómmálaþátttöku.
Það var lýðum ljóst að ráðherrar
sjálfstæðismanna væm ekki á réttri
hillu í embættum sínum og varð það
að ráði að þeir skiptu um stóla. Al-
bert varð að láta stólinn sinn undir
Þorstein og fara í iðnaðarráðuneyt-
ið. Albert lá vel við höggi og hafði
ekki verið neinn „súper“ fjármála-
ráðherra eins og auðvelt er að rifja
upp. Þó er Þorsteinn að gera hann
góðan. Albert hafði vissan skilning
á því að ríkissjóð mætti ekki reka
með sívaxandi halla.
Rétt er að hafa það í huga að þing-
menn Sjálfstæðisflokksins hafa allan
tímann þekkt Albert Guðmundsson,
þeir hafa vitað um tengsl hans við
Hafskip. Þeir vissu vel að þeir höfðu
kosið hann í bankaráð Útvegsbank-
ans, þeir höfðu tekið eftii- því að
Svavar Gestsson skipaði Albert
formann bankaráðs Útvegsbankans.
Þeir vissu um fyrirtæki Alberts og
starfsemi þess. Það fór ekki einu
sinni framhjá þeim að Albert varð
sextugur og fór til Nissa.
Blaðamannafundur
í Alþingishúsinu
Það kom mér á óvart þess vegna
þegar Þorsteinn Pálsson boðaði til
blaðamannafundarins fræga í Al-
þingishúsinsu.
Tilefhi fundarins gerði þessa tíma-
setningu vafasama. Þorsteinn hafði
haft gögn málsins undir höndum um
tíma en velur þá stund til áhlaupsins
þegar Albert er erlendis. Þá var her-
stjómarlistin slík að fundurinn er
boðaður strax að loknum þingslitum,
beðið er með fundinn þar til ömggt
er að ekki verði um málið umræður
á Alþingi. Framboð'sfrestur úti eftir
viku og lítil umsvif til sérframboðs.
Þá er haft svo mikið við að fram-
kvæmdastjóri Sjálfstæðisflokksins,
Kjartan Gunnarsson, er látinn koma
innan úr Valhöll til að sitja blaða-
mannafundinn. Viðhöfnin var slík
og orðaval Þorsteins að nú var ljóst
að alvara var á ferðum. Þetta var
ekki bara máttlaust og misráðið til-
ræði. Nú átti aftaka að fara fram,
nú átti náðarskotið að ríða af.
Viðbrögð Alberts komu mér ekki
á óvart. Það er alveg sama hvað
Albert hefði hent, honum mun alltaf
finnast hann sjálfur saklaus. Hirðin
hans vissi líka e.t.v. um karla sem
framið höfðu skattsvik, jafhvond eða
vem. Maskínan bilaði ekki. Liðinu
var hóað saman í Þórskaffi og þar
hyllti það „sinn mann“ og Albert
tókst að gera sig að píslarvætti.
Þama urðu þáttaskil og Þorsteinn
fór að draga í land. Hugmynd hans
um að Albert hætti í ríkisstjórninni
en héldi áfram að leiða Sjálfstæðis-
flokkinn í Reykjavík varð til í þeim
vandræðagangi.
Það er auðvitað lofsvert að Þor-
steinn skuli hlífa okkur framsóknar-
mönnum við því að bera heilan
mánuð enn ábyrgð á ríkisstjóm þar
sem situr maður sem hefur lent í
klandri. Við kunnum að meta þann
siðferðisþroska og tillitssemi. Þann-
ig klandurkarl getur hins vegar
hentað prýðilega sem foringi þing-
manna Sjálfstæðisflokksins í
Reykjavík næstu fjögur ár og sem
fyrsti þingmaður Reykvíkinga. Það
var alveg rökrétt hjá Þorsteini að
hrekja Albert úr ríkisstjóminni og
láta hann halda áfram að leiða
íhaldslistann i Reykjavík, þótt upp-
haflega hafi hann hugsað sér annað.
Vasaútgáfa af Guði
Þorstein langar til þess að leika lit-
inn Guð í Sjálfstæðisflokknum. Þess
vegna kom hann fljúgandi heim frá
París í vetur og æddi upp í ræðustól
á Alþingi án þess að vita neitt hvern-
ig mál stóðu og litillækkaði ráðherra
sína, Matthías Bjarnason og Matthí-
as Mathiesen, með því að lýsa frati
á gerðir þeirra í kjaradeilu sjó-
manna. Halldór Ásgrímsson og
Steingrímur Hermannsson voru
langdrægt búnir að leysa sjómanna-
deiluna þegar Þorsteinn kom með
sitt asnaspark og hefði verið sk>Tr-
samlegra hjá Þorsteini að spyrjast
fyrir um það hvemig mál stæðu áður
en hann rauk í ræðustól.
Sami komplex varð þess valdandi
að Þorsteimi upplýsti í blöðum að
hann mundi ákveða sjálfur hverjir
yrðu ráðherrar Sjálfstæðisflokksins
næst. „Mennimir þenkja, Guð ræð-
ur,“ segir máltækið. Þorsteinn missti
út úr sér í viðtali við Stöð 2 að hann
vildi ekki Albert í næstu ríkisstjóm.
Þetta kom mér ekki á óvart og sjálf-
sagt engum sem þekkir málavexti.
Ofboðsleg ögrun
Þessi yfirlýsing Þorsteins fór fyrir
brjóstið á Albert og hirðinni hans.
„Rétt er að hafa það í huga að þingmenn
Sjálfstæðisflokksins hafa allan tímann
þekkt Albert Guðmundsson, þeir hafa
vitað um tengsl hans við Hafskip. Þeir
vissu vel að þeir höfðu kosið hann í bank-
aráð Útvegsbankans, þeir höfðu tekið
eftir því að Svavar Gestsson skipaði Al-
bert formann bankaráðs Útvegsbank-
ans.“
Hroðalegt yrði nú til þess að vita
ef vitsmunir, réttsýni og siðferðis-
þroski Alberts Guðmundssonar yrðu
ekki notaðir til hins ýtrasta á næsta
kjörtímabili í þágu þjóðarinnar, með
setu í ríkisstjóm.
Þess vegna er Borgaraflokkurinn
orðinn til, þess vegna hlýtur Borg-
araflokkurinn fylgi nú um sinn.
Albert og hans menn létu ekki þar
við sitja að stofha flokk og bjóða
fram um land allt á nokkrum
klukkutímum. Þeir skrifuðu nokkur
slagorð á blað sem þeir höfðu týnt
saman úr ýmsum áttum og kalla
stefriuskrá. Það er býsna skondin
lesning.
Albert Guðmundsson er að mörgu
leyti vænsti karl, greiðvikinn og hlý-
legur. Hann er talsvert upptekinn
af sjálfum sér og þegar hann gerir
glappaskot þá em þau fyrirgefin eins
og hann væri einhver léttgeggjaður
„Onkel Joakim". Eðlilegt er að slík-
ur maður eigi vinahóp en að mínu
mati er tæplega ástæða til þess að
stofria utan um hann fjöldaflokk.
Varðandi siðferðið þá ber á það að
líta að það er ekki gott að stinga í
eigin vasa afsláttargreiðslum á
flutningi sem ÁTVR á með réttu
enda greiddi ÁTVR flutningskostn-
aðinn. Þegar svo stóð á var tæplega
hægt að búast við því að Albert stór-
kaupmaður færi að láta Albert
fjármálaráðherra hrifsa til sín hluta
af feng sínum sem skatt. Hér er ef
til vill komin skýringin á því hvers
vegna Albert vildi endilega verða
forseti.
Hvað ferðakostnað áhrærir þá er
að mínu mati óþarfi að láta ríkissjóð
og Hafskip borga sömu ferðina. Jórii
Sólnes var lagt það til lasts að ljós-
rita símareikninga og fá þannig
sama reikning tvíborgaðan. Sjálf-
sagt setja stuðningsmenn Borgara-
flokksins þetta ekki fyrir sig og líta
á „sinn mann“ eins og þann gamla
léttgeggjaða „Onkel Joakim" og fyr-
irgefa eins og jafnan áður. „Það er
ekkert ljótt að vera fátækur - en það
er ekki mikill heiður heldur,“ sagði
fiðlarinn á þakinu.
Ég er sammála þvi fólki, sem þjrp-
ist nú undir fána Álberts Guðmunds-
sonar, að „ftjálshyggjan“ er
hræðileg og gegn henni verður að
berjast. Spumingin er hins vegar
hvort það er rétta aðferðin til þess
að brjóta hana á bak aftur að ætla
Albert Guðmundssyni að gera það?
Ég held ekki.
Páll Pétursson
Greinarhöfundur skipar efsta sætið á
lista Framsóknarflokksins i Norður-
landskjördæmi vestra.