Dagblaðið Vísir - DV - 23.05.1987, Blaðsíða 10

10
LAUGARDAGUR 23. MAÍ 1987.
Frjálst,óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JONSSON
Fréttastjóri: JÚNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFÁNSSON og INGÚLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot. mynda- og plötugerð: HILMIR HF., ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 550 kr.
Verð i lausasölu virka daga 55 kr. - Helgarblað 65 kr.
Úr búð í Björgvin
Samanburður Verðlagsstofnunar á verði í Björgvin
og Reykjavík er mikið áfall stuðningsmönnum frjálsrar
samkeppni. Komið hefur í ljós, að við sambærilegar
aðstæður hefur markaðnum ekki tekizt að færa íslenzk-
um neytendum lægra vöruverð með frjálsri álagningu.
Heildsölum eru ekki lengur haldbærar röksemdirnar
frá samanburðinum við Glasgow í fyrra. Björgvin er á
stærð við Reykjavík og er einnig tiltölulega afskekktur
staður. Lítið vörumagn og langar flutningsleiðir gera
þennan samanburð því ekki of óhagstæðan Reykjavík.
íslenzkar heildsölur gera að meðaltali 20% óhag-
kvæmari innkaup en tíðkast í nágrenninu. Sennilega
er rétt sú skýring verðlagsstjóra, að þetta stafi af um-
boðslaunum erlendis, sem hafi haldið velli, þótt fyrir-
tækin geti náð sínu í frjálsri álagningu innanlands.
Hin gamla álagningaraðferð umboðslauna er neyt-
endum þung í skauti. Hún hækkar nefnilega grunninn,
sem aðrar prósentur leggjast á, svo sem í tollum, vöru-
gjaldi og álagningu í heildsölu og smásölu. Hún átti
að hverfa samkvæmt formúlu frjálsrar álagningar.
Samanburðurinn sýnir líka, að frjálsa álagningin er
há í krónum, þótt hún líti ekki illa út í prósentum. Með
undangengnum prósentum ofan á prósentur er búið að
hækka grunninn svo mjög, að lág álagningarprósenta
getur verið í krónum talið hærri en innkaupsverðið!
Hin hörmulega frammistaða íslenzkrar heildsölu hef-
ur endurvakið hugmyndir um aukið aðhald, jafnvel
verðlagshöft í gamla stílnum. Augljóst er, að hingað til
hefur hin frjálsa verzlun ekki megnað að skila viðskipta-
vinunum þeim árangri, sem að var stefnt.
Bent hefur verið á, að á ýmsum sviðum ríki enn hálf-
gerð einokun í innflutningi og að hugsanlega sé um að
ræða samtryggingu nokkurra heildsala á öðrum sviðum.
Samkvæmt formúlu frjálsrar verzlunar hefðu nýir aðilar
átt að geta séð sér hag í að rjúfa þessa fjötra.
Ef til vill hafa neytendur ekki verið nógu duglegir
við að gæta hagsmuna sinna með því að verzla þar, sem
hagkvæmast er. En þeir hafa þó sýnt í viðskiptum við
stórmarkaði, sem státa sig af tilboðsverðum, að Hag-
kaupsstefnan á hljómgrunn meðal íslenzkra neytenda.
Formaður Neytendasamtakanna hefur stungið upp á
afmörkuðum verðlagshöftum á þeim sviðum, þar sem
okrið í heildsölunni er grófast. Hann telur það geti orð-
ið til viðvörunar hinum, sem næstir standa í okursaman-
burðinum. Og sýnt er, að eitthvað þarf að gera.
Forseti Alþýðusambandsins hefur lagt fram enn rót-
tækari og rökréttari hugmynd. Hún er, að á þessum
okursviðum verði ákveðið hámarksverð út úr búð í
Reykjavík, sem skuli vera hið sama og út úr búð í Björg-
vin. Milliliðirnir geti svo bitizt um skiptingu teknanna.
Önnur aðferð gæti einnig orðið til hjálpar. Hún felst
í að auka verðmæti þess varnings, sem ferðafólki sé
heimilt að hafa með sér til landsins. Þannig má veita
íslenzkum kaupmönnum viðvörun með því að flytja
meira af verzluninni úr landi til góðra kaupmanna.
Nú reynir verulega á talsmenn og baráttumenn
frjálsrar verzlunar í landinu. Á þeim hvílir kvöðin að
finna leiðir til að láta hugsjón þeirra leiða til lægra
vöruverðs og meiri vörugæða í þágu neytenda. Annan
tilgang hefur frjáls verzlun ekki og á ekki að hafa.
Umfram allt þurfum við þó tíðari og fjölbreyttari
samanburð Verðlagsstofnunar á frjálsri verzlun í út-
löndum og svokallaðri frjálsri verzlun hér á landi.
Jónas Kristjánsson
J.R. og
David Steel
Menn hafa lýst honum sem húm-
orslausum vinnuhesti. Hann hefur
verið kallaður J.R., John McEnroe
og Dr. Dauði. Hann greiðir sér í
opinberum veislum og skapofsinn og
frekjan valda því að samverkafólk
hefur neitað að vinna með honum
og bílstjórar ríkisstjómarinnar vildu
ekki aka honum þegar hann var
ráðherra.
Þessi náungi heitir David Owen
og er leiðtogi breska jafnaðar-
mannafíokksins. Hann er annar
tveggja Davíða sem eru í forystu
Bandalags frjálslyndra og jafhaðar-
manna (BFJ). Hinn heitir David
Steel og er leiðtogi Frjálslynda
flokksins. Hann hefur miklu geð-
þekkari ímynd en nafni hans en ekki
minna hörkutól í pólitík. Hann er
búlduleitur, skemmtilegur og kurt-
eis.
Fleira skilur þá félaga að en útlit
og ímynd. Steel er leiðtogi gamals,
rótgróins flokks, sem eitt sinn réð
Bretlandi, og stendur fyrir langa
pólitíska sögu og stefou. Owen er
leiðtogi flokks sem er 6 ára gamall.
Flokkurinn hefúr aldrei stjórnað
landinu og hefúr ýmist gert tilkall
til að vera ný útgáfa af Verkamanna-
flokknum eða algerlega nýr flokkur
í breskri pólitík.
En það sem sameinar nafriana
Steel og Owen em m.a. bresku kosn-
ingalögin. Þar eru einmenningskjör-
dæmi og sá sem fær flest atkvæði
vinnur þingsætið. Engin jöfnunar-
sæti em notuð. Til að nýta atkvæði
flokkanna tveggja, frjálslyndra og
jafnaðarmanna, var bandalag þeirra
nauðsvnlegt. Það er auk þess vitað
að Roy Jenkins, sem var aðalhvata-
maður að stotnun Jafnaðarmanna-
flokksins og fyrsti leiðtogi hans,
hugleiddi um tíma að ganga beint í
Frjálslynda flokkinn, án eigin flokk-
stofnunar.
Margir forystumenn flokkanna
núna telja að þeir eigi að sameinast,
hvað sem kosningarlögum viðvíkur.
Því er augljóslega ýmislegt sem
bindur þá saman.
Pólitík nóttogdag
Nú er bandalagið (BFJ) að ganga
út í sína fyrstu raunvemlegu kosn-
ingabaráttu. í kosningunum 1983
var samstarf flokkanna svo losara-
legt og tíminn til skipulagningar á
kosningabaráttunni svo stuttur að
starfið fór úr böndunum.
John Pardoe, fyrrverandi þing-
maður fijálslyndra og kosningastjóri
BFJ nú, lýsti því þannig að þegaf
hann kom um borð í BFV skútuna
1983 hafi allir sem áttu að skipu-
leggja baráttuna verið horfnir út á
annes til að berjast fyrir þingsætum.
Nú er hins vegar betur búið um
hnútana. Ekkert má bregðast. Til
marks um áreiðanleika skipulagsins
í þetta sinn er hvorki meiri né minni
maður en Des Wilson, einn helsti
foringi frjálslyndra, yfirmaður næt-
urvaktarinnar í kosningamiðstöð-
inni i London. Hann tekur við
stjórninni kl. 10 á kvöldin og ræður
ríkjum til kl. 7 á morgnana. Þá gefúr
hann skýrslu til leiðtoganna og
blaðafulltrúa flokkanna tveggja um
fréttir og greinaskrif í morgunblöð-
um og útvarpi og gerir tillögur um
viðbrögð. Ekkert má bregðast.
Kosningabarátta BFV kostar 2-3
milljónir punda. Thatcher ætlar hins
vegar að eyða 20 milljónum.
Blóðbað hjá Kinnock
BFJ á mikið undir þessum kosn-
ingum. Ef það verður langlægst að
atkvæðamagni verður það þungt
högg á sjálfstraust og baráttuvilja
flokksfólksins.
Steel og Owen hafa lýst því yfir
að óskaniðurstaða þeirra sé sú að
hvorki Verkamannaflokkurinn né
íhaldsflokkurinn fái hreinan meiri-
hluta. Þá verði BFJ í oddaaðstöðu
til að semja um ríkisstjóm.
Af erlendum
vettvangi
Guðmundur Einarsson
fyrrverandi alþingismaður
Voldugir dálkahöfunar, s.s. Peter
Jenkins á nýja blaðinu Independent
og Geoffrey Smith á gamla Times,
hafa hins vegar lýst því að besta
útkoman fyrir BFJ sé sigur Thatcher
og íhaldsstjóm þriðja kjörtímabilið
í röð. Það mun leiða til þvílíks blóð-
baðs í Verkamannaflokknum að
hann gereyðileggist. Vinstri menn
þar muni ásaka hægri menn fyrir
að leggja ekki fram raunverulegan
sósíah'skan valkost. Hægri menn
muni ásaka vinstri menn fyrir rót-
tæklingarugl, sem fæli fólk frá
flokknum, eins og hefur gerst í ára-
tugagömlum verkamannaflokks-
virkjum eins og London. Útkoman
verði sú að Verkamannaflokkurinn
verði áhrifalaus smáflokkur en BFJ
taki við sem mótvægið við íhalds-
flokkinn í breskri pólitík.
Á þetta vilja þeir Steel og Owen
ekki heyra minnst. Þótt eins dauði
sé annars brauð mega þeir aldrei
viðurkenna að eina leiðin fyrir þá
félaga til að fá brauðið sé að fót-
brjóta sig á leiðinni í bakaríið.
Davíðar og Golíatar
Þann 11. júní verður kosið í Bret-
landi. Þá kemur í ljós hvort Davíð-
unum tveim tekst að koma höggi á
Golíatana, Thatcher og Kinnock.
Hver sem útkoman verður, er ljóst
að báðir eru feiknasterkir stjóm-
málamenn.
Síðan David Steel tók við frjáls-
lyndum hefúr flokkurinn aukið fylgi
sitt og persónulega er Steel geysivin-
sæll með bresku þjóðinni.
Þótt af David Owen fari grimmdar-
orðið, sem lýst er í upphafi greinar-
innar, er hann mikils metinn innan
þings og utan. Hann þykir hafa rifið
Jafiiaðarmannaflokkinn upp úr
lægð eftir kosningamar 1983. í fjöl-
miðlum er hann umsvifalaust
viðbúinn að vega og meta málefni,
innlend og erlend. I þinginu fer orð
af honum sem útsjónarsömum pólit-
íkus.
íhaldsþingmaður orðaði þetta svo
að Steel væri slyngari að ná atkvæð-
um en Owen drýgri við að nota þau
í pólitíska slagnum.
Guðmundur Einarsson
David Owen, leiðtogi breska jafnaðarmannaflokksins.