Dagblaðið Vísir - DV - 07.07.1987, Page 7

ÞRIÐJUDAGUR 7. JÚLÍ 1987.
7
Bjargaði
baðstofu
„Áhugi minn fyTÍr söfnun og varð-
veislu gamalla muna hófst á árunum
1965 til 1967 þegar ég var bamakenn-
ari að Reykjumn í Hrútafirði. Þar var
þá öðru hvom verið að vinna að því
að koma upp byggðasafni og þar sem
ég er lærður trésmiður var ég fenginn
í ígripavinnu til að setja upp baðstofu
inni í safnahúsinu. Við það starf og
við að fylgjast með því sem fram fór
í byggðasafninu vaknaði áhugi minn.
Árið 1968 var ég orðinn sannfærður
um að hægt væri að koma upp byggða-
safni í Dalasýslu. Ég var þá bama-
kennari í Strandasýslu en hafði
samband við Magnús Rögnvaldsson
vegaverkstjóra, sem ég vissi að var
áhugamaður um þetta og hafði hirt
ýmislegt til varðveislu sem á vegi hans
varð. Ég bað hann að nefna þetta við
sýslunefnd og skila því að ég væri til-
búinn að fara um sýsluna og safna
munum í sjálfboðavinnu næsta sumar
á eftir. Og þetta varð. Síðan hef ég
verið við þetta og vorið 1975 fékkst
húsnæði í kjallara skólahússins að
Laugum fyrir safnið og það var opnað
almenningi 23. apríl 1977 en vígt við
hátíðlega athöfri ári síðar.“
Það er höfundur, safnari og safn-
vörður Byggðasafns Dalamanna að
Laugum í Dalasýslu, Magnús Gests-
son, sem þetta sagði þegar hann leiddi
tíðindamenn DV um hið glæsilega
byggðasafn þeirra Dalamanna og út-
skýrði það sem fyrir augu bar.
Hálft annað þúsund muna
- Og hvað ertu kominn með marga
muni á safiiið?
„Þeir em orðnir nærri fimmtán
hundruð og enn eru að berast að mun-
ir, enda eru hvers konar tæknibreyt-
ingar svo örar að tiltölulega ungir
munir teljast orðið safhgripir. Það er
útbreiddur misskilningur að byggða-
söfn eða fomminjasöfn staðni á
ákveðnum tímapunkti. Eftir að safni
hefur verið komið upp heldur það
áfram að safna að sér gripum sem sí-
fellt verða yngri í tíðinni."
- Hvað er merkasti gripur safnsins að
þínu mati?
„Ég held að það leiki ekki vafi á því
að kirkjuhurð Staðarfellskirkju, sem
reist var 1731, sé merkasti gripurinn.
Hún er ein af 4 elstu kirkjuhurðum
sem varðveittar eru í landinu. Hurðir
í húsum hér fyrr á öldum voru heldur
óvandaðar og hafa því ekki varðveist.
En aftur á móti var mikið lagt í kirkju-
hurðimar og það er ástæðan fyrir því
hvað þær hafa enst vel. Þessi hurð úr
Staðarfellskirkju er hin vandaðasta
smíð eins og glöggt má sjá og mikið í
hana lagt. Þá tel ég veggskáp úr kirkju
frá 1765 merkan grip en slíkir skápar
lögðust af við kirkjusmíð við siðbót.
Loks er að nefna stól sem hér er en
hann er frá árinu 1745.“
- Heldurðu að mikið af munum hafi
glatast fyrir það hve seint var byrjað?
„Sjálfsagt er eitthvað um það. Hitt
er annað mál að þrátt fyrir að menn
í Dalasýslu byggðu upp hjá sér tiltölu-
lega snemma á öldinni héldust gamlir
búskaparhættir áfram og þegar ég
byrjaði að safna komu í ljós margir
góðir munir, geymdir í gömlum húsum
sem látin vom standa áfram þrátt fyr-
ir uppbyggingu. Þannig tel ég mikið
af sögulegum hlutum hafa varðveist.“
Baðstofan frá Leikskálum
Það vekur athygli þegar safnið er
skoðað að á einum stað er gömul bað-
stofa með öllu tilheyrandi og er
greinilega ekki eftirlíking.
„Þetta er baðstofan á Leikskálum i
Haukadal, sem smíðuð var 1887. Hún
er eins og sjá má afar vegleg bæði að
búnaði sem og breidd og lengd. f þess-
ari baðstofu var búið til ársins 1973
og áttu þrír bræður og systir þeirra
heima í bænum. Það hafði staðið autt
í 5 ár þegar ég fékk levfi til að rífa
innréttingar baðstofunnar niður en þá
átti að jafna gamla torfbæinn við
jörðu. Baðstofunni var því bjargað
undan ýtunni. Þetta er önnur af tveim-
ur ekta baðstofum sem til em á
byggðasafni á íslandi."
Kirkjuskápurinn frá 18. öld sem, Magnús segir vera sérstæðan.
DV-mynd JAK
Frítekjuhámark
hækkar um 25%
Frá og með síðustu mánaðarmót-
um hækkaði svokallað frítekjuhám-
ark elli- og örorkulífeyrisþega um
25% með reglugerð heilbrigðis- og
tryggingamálaráðherra, Ragnhildar
Helgadóttur.
Þessi hækkun frítekjuhámarksins
hefur það í för með sér að þeir ein-
staklingar sem reglugerðin nær til
geta haft 7.900 á mánuði eða 94.800
krónur á ári, meðan hjón geta haft
11.058 á mánuði eða 132.700 á ári án
þess að bætur þeirra séu skertar. Það
borgar sig þannig fjárhagslega, með
tilliti til þessa, að búa saman í óvígð-
ri sambúð. -JFJ
___Fréttir
aldargamalli
undan jarðýtu
Á safninu em einnig margir sér-
kennilegir munir úr landbúnaði sem
maður sér ekki á öðrum byggðasöfn-
um. Magnús var inntur eftir þessu.
„Já, það er rétt. Þetta em tæki sem''
hinn merki maður Torfi Bjamason,
skólastjóri bændaskólans í Ólafsdal,
smíðaði eða vom smíðaðir eftir hans
tilsögn. Torfi var sigldur maður og
hafði margt séð og skoðað og hann
notfærði sér ýmislegt sem hann sá er-
lendis við búskap hér heima. Sjáðu
þessa hestakerm. Hún er af enskri
gerð. Maður sér hvergi þetta lag á
hestakerrum nema frá Torfa,“ segir
Magnús og bendir á mjög svo sérstæða
og stílhreina hestakerm.
Takmarkaður áhugi hjá unga
fólkinu
Magnús hefur sjálfur séð um alla
uppsetningu safnsins og líka margan
hlutinn lagað.
„Eins og gefur að skilja em margir
hlutir, sem safninu berast, nær ónýtir,
jafnvel ósýningarhæfir og ég hef reynt
að notfæra mér kunnáttu mína sem
trésmiður til að laga það sem ég hef
getað.“
- Finnst þér vera mikill áhugi fyrir
byggðasafninu?
„Það er alltaf hópur fólks sem hefur
áhuga fyrir svona safni og hingað
kemur slæðingur af fólki til að skoða
safnið og fræðast um fortíðina. Ég
verð hins vegar var við það að áhugi
unga fólksins er ekki mikill og það
þykir mér miður,“ sagði Magnús
Gestsson, safnari og safiivörður að
Laugum.
-S.dór
Þessari baðstofu bjargaði Magnús undan jarðýtutönn 1978 en baðstofan er
aldargömul frá bænum Leikskálum í Haukadal.
DV-mynd JAK
Gömul áhöld úr búri. Trog, skilvinda, strokkar og fleira.
Skeytin hringd heim
,4 stað þess að skeytin séu borin
út þá verður nú hringt í fólk um
leið og skeytin berast, þau lesin fyr-
ir það í símann og síðan send til
þess með almennum pósti. Ef fólk
vill láta bera skeytin til sín strax þá
þarf að greiða 90 krónur í gjald,“
sagði Ólafur Tómasson póst- og
símamálastjóri um breytingar sem
urðu frá og með l.júlí sl. á skeyta-
þjónustu Pósts og sírna.
Ólafúr sagði að breyting þessi ætti
aðeins við um almenn hraðskeyti,
heillaskeyti og samúðarskeyti yrðu
áfram borin út til fólks, því að kostn-
aðarlausu.
„Breytingamar á meðferð al-
mennu skeytanna fela ekki aðeins í
sér spamað fyrir stofhunina heldur
komast þau fyrr til skila þegar hringt
er strax í móttakanda. Þetta leiðir
til betri og hraðari upplýsingaflutn-
ings,“ sagði Ólafur.
-BTH
Sigtufjórður:
Sjómaður
slasast
Guðmundur Daviðsson, DV, Sigiufiröi;
Það slys varð um borð í Skildi frá
Siglufirði á föstudagsmorgun að skip-
verji missti allar tær á hægri fæti
þegar skutrennuloku var rennt niður.
Farið var með sjómanninn til Gríms-
eyjar þar sem flugvél sótti hann og fór
með hann á sjúkrahúsið á Akureyri
til aðgerðar. Er líðan hans sögð vera
eftir atvikum.