Dagblaðið Vísir - DV - 28.07.1987, Side 10

10
ÞRIÐJUDAGUR 28. JÚLÍ 1987.
Úúönd
i>v
Skæruliðar í Afjganistan deila
um endurkomu konungs
Miklar deilur hafa nú risið meðal
leiðtoga skæruliða í Afganistan um
það hvort endurkoma kommgsins
Zahir Shah, sem er í útlegð, geti
orðið til þess að binda enda á stríðið
þar í landi.
Deilumar risu á ný eftir að skæru-
liðar höfnuðu síðustu sáttatillögum
stjómarinnar í Kabul.
Najib, leiðtogi kommúnistaflokks-
ins, bauð í síðasta mánuði andstæð-
ingum stjómarinnar þrettán
ráðherrastóla og embætti varafor-
seta. Sjálfur ætlaði hann að halda
forsetaembættinu og stöðum er
varða öryggismál.
Boði þessu var aðallega beint að
þrem flokkum bandalagsins sem em
þjóðemislega sinnaðir. Allir þrír
höfhuðu boðinu á þeim forsendum
að það væri áróður og ítrekuðu kröf-
ur sínar um brottför sovéska hersins.
Sögðu þeir hana vera einu leiðina
til þess að binda enda á stríðið sem
varað hefur í níu ár.
Árangurslausar tilraunir
Frá áramótum hefur stjómin í
Kabul gert margar tilraunir til þess
að koma af stað friðarumræðum,
vopnahléi og samsteypustjóm.
Skæmliðar hafa samhljóða hafnað
öllum sem áróðri sem ekki væri em
hægt að reiða sig á. Þeir höfriuðu
meira að segja tilboði Najibs um að
hann viki sjálfúr úr embætti. Segja
þeir það gefa til kynna að Sovét-
menn séu búnir að fá nóg af honum
og vilji losna við hann.
Það eina sem virst hefúr getað
sameinað deiluaðila er konungur-
mn, Zahir Shah, sem er 73 ara
gamall. Honum var bolað burtu 1973
en þá hafði hann verið við völd í
fjömtiu ár. Fyrir tveimur vikum
sagði einn meðlimur stjómarflokks-
ins stjómina sætta sig við endur-
komu konungsins ef hún yrði til
þess að friður kæmist á. Ekki var
þó haft beint samband við konung-
Skæruliðar ósammála
Skæmliðar em ekki sammála um
ágæti þess. Þjóðernissinnar em
hlynntir hugmyndinni en bókstafs-
trúarmennimir em alfarið á móti
henni. Fylgjendur tillögunnar líta á
komu konungs sem eina raunhæfa
möguleikann á samkomuiagi. Erfitt
muni reynast að reka sovéska herinn
burtu á meðan skuldbindingar séu á
milli Moskvu og stjómarinnar í
Kabul. Andstæðingar hugmyndar-
innar segja að með komu konungs
kæmist aftur á ástand það sem gerði
sovéskum yfirvöldum kleift að skipta
sér af málefnum Afgana.
Hlutlaus maður
Hvor aðili um sig segist njóta
stuðnings meirihluta skæmliðanna
og afganskra flóttamanna sem taldir
vera fimm milljónir talsins.
Mojadidi, formaður eins flokkanna
á þjóðemisvængnum, segir að níutíu
til níutíu og fimm prósent allra
landsmanna aðhyllist konungs-
stjóm. Þeir fallist á hvað sem er til
þess að losna við Rússana sem ekki
séu tilbúnir að fara og skilja landið
eftir í höndum skæmliða. Þeir fari
einungis á virðulegan hátt. Mojadidi
segir ennfremur að hann sætti sig
ekki við stjóm kommúnista. Það
hljóti að vera til þriðja lausnin og
hún sé hlutlaus maður sem ekki
hafi átt í neinum útistöðum við Sov-
étmenn.
Leggur Mojadidi til að konungur-
inn taki við völdum sem höfuð
bráðabirgðastjómar sem yrði við
völd í hálft til heilt ár. Síðan yrðu
haldnar kosningar og ný stjóm kjör-
Heiftarleg viðbrögð
Þessi tillaga hefur orsakað heiftar-
leg viðbrögð og hefur hún verið sögð
vera samsæri Sovétmanna til þess
að koma Trójuhesti inn í Afganist-
an. Meðal annars segja andstæðing-
amir að konungurinn geti hvorki
komið gegnum Pakistan né íran. Ef
hann komi verði það gegnum
Moskvu. Sjálfir segjast þeir munu
halda baráttunni áfram þrátt fyrir
komu konungs.
Konungurinn, sem nú býr í Róm,
heíúr samþykkt að snúa aftur til
Afganistan ef það mætti verða til
þess að blóðbaðið hætti. Það er þó
haft eftir honum að hann muni ekki
vilja deila völdum með Najib.
Mojadidi hefur sagt að ekki sé
útilokað að deilumar leiði til kloíh-
ings bandalags leiðtoga skæmliða.
Hann tekur þó fram að samskipti
varðandi önnur málefni séu góð og
samvinna þeirra á milli hafi batnað.
Hann ítrekar að skæruliðar séu
reiðubúnir að ræða við yfirvöld í
Moskvu en ekki stjóm Najibs.
Deilurnar um endurkomu Zahirs Shah konungs gætu leitt til klofnings banda-
lags leiðtoga skæruliða í Afganistan.
Þeir stóru í Frakklandi tjá
sig ekki um forsetaframboð
Stórlaxamir í frönskum stjóm-
málum hafa verið tregir til að tjá sig
um, það hvort þeir hyggi á framboð
í forsetakosningum þeim sem fara
fram í landinu íyrri hluta komandi
árs. Núverandi forseti landsins,
Francois Mitterrand, segist ekki
ætla í framboð en er talinn líklegur
til að bjóða sig fram engu að síður.
Jacques Chirac, forsætisráðherra
landsins, hefur hvorki viljað láta
laust né fast um framboð sitt og sömu
sögu er að segja af Raymond Barre,
fyrrum forsætisráðherra. Þó er talið
líklegt að slagurinn í kosningunum
í maí 1988 muni standa fyrst og
fremst milli þessara þriggja manna.
Til þessa hafa aðeins þrír fram-
bjóðendur lýst yftr framboði sínu,
það em frambjóðendur kommúnista,
trotskýista og öfgamanna til hægri.
Enginn þeirra virðist líklegur til
stórræða, bjóða sig fram rétt til að
vera með og halda merki flokka
sinna á lofti. Þeir sem leiða munu
baráttuna hafa allir forðast eins og
heitan eld að lýsa yfir framboði, líkt
og þeir telji að sá sem fyrstur fer
fram hljóti að tapa.
Mitterrand sterkastur
Af þremenningunum virðist Mit-
terrand forseti einna sigurstrangleg-
astur eins og nú horfir. Hann er
sósíalisti og hefur því lítil áhrif á
dagleg störf þeirrar ríkisstjómar
hægri manna sem nú situr undir for-
sæti Chirac. Forsetinn helst því
óhjákvæmilega utan við allt það sem
gæti skapað grundvöll til verulegrar
gagnrýni á störf hans.
Andstæðingar hans, hvar í flokki
sem þeir standa, verða því að sætta
sig við að standa við hliðarlínur að
sinni meðan hann hleður á sig fylgi,
sem eykst með hverri skoðanakönn-
un á fætur annarri. Segja stuðnings-
menn hans að hann þurfi í raun
ekki annað en að halda að sér hönd-
um þar til sex vikum fyrir kosningar
þegar hann verður að tilkynna fram-
boð sitt.
Þótt Mitterrand segist sjálfur ekki
vilja gegna forsetaembætti annað sjö
ára tímabil telja fáir að honum sé
nokkur alvara með þeim orðum.
Enda ekki í sjónmáli neinn annar
frambjóðandi meðal sósíalista sem
ætti minnstu von um að hljóta kosn-
ingu.
Chirac eða Barre
Talið er fullvíst að af hægri kanti
franskra stjómmála muni bæði
Chirac og Raymond Barre bjóða sig
fram til forseta. Ólíklegt er talið að
nema annar þeirra muni komast í
gegnum fyrri umferð kosninganna.
I Frakklandi halda þeir tveir fram-
bjóðendur, sem flest atkvæði fá í
fyrri umferð, áfram til annarra kosn-
inga, þar sem valið stendur ein-
vörðungu milli þeirra tveggja. Talið
er fullvíst að Mitterrand komist í
aðra umferð.
Óneitanlega virðist staða Chirac
forsætisráðherra veik í þessum e£n-
um. Barre hefur verið tiltölulega
óvirkur í stjómmálum undanfarin
ár og er því, líkt og Mitterrand, utan
við allt sem vekur gagnrýni. Chirac
hefúr hins vegar þurft að þola tölu-
verða gagnrýni vegna stormasamrar
sambúðar hægri sinnaðrar ríkis-
Jacques Chirac.
stjómar sinnar við forseta úr röðum
sósíalista.
Sáttasemjari
Þegar sósíalistar misstu þingmeiri-
hluta sinn, árið 1986, lýsti Mitter-
rand því yfir að hann myndi ekki
heimila Chirac að koma á neinum
andsósíölskum breytingum í Frakkl-
andi. Með því að halda sig í hæfilegri
fjarlægð frá stjómtaumunum og
hafa ekki opinber afskipti nema
nauðsyn krefði, hefur forsetanum
tekist að nýta sér sambúðina við
hægri menn til vinsækia. Chirac
hefur hins vegar ekki tekist að nýta
sér hana á sama hátt, ef til vill vegna
þess að hann hefur sótt á forsetann,
en Mitterrand hefúr aðeins varist.
Hefúr afstaða forsetans verið Frökk-
um betur að skapi þar sem þeir líta
svo á að mikilvægasti eiginleiki
stjómmálaleiðtoga sé hæfni til þess
að sameina þjóðina.
Forsetinn og forsætisráðherrann
hafa unnið vel saman í utanríkismál-
um og vamarmálum, sem em
hefðbundin umljöllunarsvið forset-
ans. I innaríkismálum hefur kveðið
við nokkuð annan tón, einkum í fé-
lagsmálum, þar sem leiðtogamir
tveir hafa háð marga hildi. Þau mál
tilheyra starfssviði forsætisráðher-
rans.
Báðir hafa þeir Mitterand og
Chirac þó forðast persónulegar árás-
ir, enda hafa þær reynst frönskum
stjómmálamönnum illa.
Innflytjendur
Eitt þeirra mála, sem reynst hafa
Chirac erfið og gætu skipt sköpum
fyfir hann í kosningabaráttunni, er
ný innflytjendalöggjöf sem hann
hefur unnið að. Þessari löggjöf hefúr
verið ýtt til hliðar, hefur verið feng-
in í hendur þingnefndar sem ólíklegt
er talið að skili áliti fyrir forseta-
kosningamar. Undanfarið hefúr
stefnu öfgamanna til hægri í inn-
flytjendamálum þó vaxið vemlega
fylgi. Forsætisráðherrann gæti því
þurft að taka málið upp að nýju og
knýja fram afgreiðslu þingsins á því.
Afgerandi aðgerðir í innflytjenda-
löggjöfinni sýnast enn mikilvægari
fynr Chirac í ljósi þess að öfgamönn-
um til hægri vex einnig mjög fylgi í
skoðanakönnunum varðandi forse-
takjörið. Síðustu kannanir virðast
benda til þess að Jean Maire Le
Pen, frambjóðandi hægri manna,
njóti fylgis allt að tuttugu af hundr-
aði kjósenda.
Innflytjendalöggjöfin er þó tvíeggj-
að vopn í höndum forsætisráðher-
rans. Hann hefúr áður reynt að afla
sér fylgis meðal þeirra sem lengst
em til hægri með þvi að boða hert
eftirlit með innflytjendum. Sú við-
leitni hefur þó fyrst og fremst fært
honum áköf mótmæli úr röðum
miðjumanna úr flokki hans. Forsæt-
isráðherrann er því engan veginn
öfundsverður af ])ví að þurfa að
sætta þessar tvær fylkingar og
ávinna sér fylgi beggja.
Nýjar þingkosningar
Fari svo sem horfir að Francois
Mitterrand forseti verði endurkjör-
inn til annars sjö ára kjörtímabils
gæti allt eins gerst að Chirac glataði
forsætisráðherraembættinu líka.
Ekki er ólíklegt ef sósíalistar sigra
í forsetakosningunum að þeir rjúfi
þing og efni til nýrra þingkosninga
síðar á næsta ári.
Þótt samstarf þeirra Mitterrand
og Chirac hafi verið mun betra en í
upphafi var talið að yrði verður að
telja líklegt að franskir kjósendur
vilji fá nýkjömum forseta stjómtau-
mana í hendur aftur. Einkum ef
kosningabaráttan fyrir forsetakjörið
verður hörð og orsakar miklar svipt
ingar í stjórn landsins.
Talsmenn Chirac forsætisráðherra
hafa þegar skýrt frá því að honum
sé í mun að baráttan verði eins
skammvinn og mögulegt er, því hún
hljóti að raska stjóm landsins tölu-
vert. Sú röskun hljóti að verða á
hans kostnað.
Umsjón: Halldór K. Valdimarsson og Ingibjörg B. Sveinsdóttir