Dagblaðið Vísir - DV - 09.12.1987, Blaðsíða 14

14
MIÐVIKUDAGUR 9. DESEMBER 1987.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aöstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 600 kr.
Verð í lausasölu virka daga 60 kr. - Helgarblað 75 kr.
Söguleg stund
Heimsbyggðin varð vitni að sögulegum atburði síð-
degis í gær. Leiðtogar risaveldanna tveggja, Bandaríkj-
anna og Sovétríkjanna, undirrituðu samkomulag um
afvopnun og eyðileggingu meðaldrægra kjarnorkueld-
flauga. í fyrsta skipti í sögu mannkynsins er gerður
samningur um eyðingu kjarnorkuvopna. í fyrsta skipti
1 sögu nútímans standa fulltrúar stórveldanna hönd í
hönd og bindast samtökum um að draga úr vígbúnaðar-
kapphlaupi kjarnorkuvopna og eldílauga sem hefur
raunhæft gildi.
Því er ekki að neita að það birtir til í veröldinni við
slíkan atburð. Betri jólagjöf er ekki hægt að gefa jarð-
arbúum. Vinsamleg sambúð stórveldanna, einlægur
sáttavilji og gagnkvæmt traust öflugustu þjóða heimsins
eru forsendur fyrir betra lífi, friði og frelsi. Vonir manna
um bjartari framtíð á nýju ári vakna og verma í hugum
og hjörtu þeirra milljóna og milljarða manna sem eiga
öryggi sitt og líf undir geðþótta hinna stóru og voldugu
þjóða.
Á þessari öld hafa tvær heimsstyrjaldir verið háðar.
Aðrar minni en mannskæðar styijaldir hafa brotist út
í hinum ýmsu heimshlutum. í Evrópa hafa menn staðið
gráir fyrir járnum og álfunni hefur verið skipt upp í tvo
fjandsamlega hluta með járntjald fyrir landamæri. Jafn-
vel meðal hverrar þjóðar innbyrðis hefur ógnin af
kjarnorkustríði valdið bræðravígum. Eldri kynslóðin
hefur lifað í skugganum af heimsstyijöldinni. Unga
kynslóðin hefur lifað í óttanum af næstu heimsstyijöld.
Ófriðarblikur hafa knúð friðelskandi þjóðir eins og ís-
lendinga til að eiga aðild að hernaðarbandalögum.
Friðurinn hefur stuðst við spjótsodda.
í einu vetfangi, í þessari andránni, upplifum við
skyndilega þá stund í sögunni að stórveldin tvö breyti
þessari heimsmynd. Með undirritun samkomulagsins 1
gær. Leiðtogarnir tveir, Reagan og Gorbatsjov, eiga heið-
ur skilinn fyrir að hafa leitt samninga ríkja sinna til
þessara lykta. Fyrir Reagan hlýtur það að vera mikil
uppreisn og sigur að undirrita slíkan friðarsamning,
ekki síst fyrir þá sök að hann var í upphafi forsetaferils
síns tahnn herskár maður og líklegur til alls annars en
þess að friðmælast við Sovétmenn.
Gorbatsjov hefur ekki verið lengi við völd í Sovétríkj-
unum og er enn tekinn með fyrirvara og nokkurri
tortryggni af Vesturlandabúum. En á þessu augnalbiki
geturs enginn efast um þann einlæga ásetning hans að
ganga með útrétta hönd í átt til viðmælenda sinna og
bjóða þeim sættir. Verkin tala.
Þökk sé þeim báðum og öðrum samningamönnum
sem með lagni og þrautseigju hafa yfirunnið langvar-
andi óvild og tortryggni í samskiptum þessara þjóða og
sannfært hveija aðra um trúnað og traust. Nú er bara
að fylgja þessu samkomulagi eftir og enn eru menn að
gera sér vonir um annað samkomulag um langdrægar
eldflaugar. Það yrði stórkostlegur árangur.
Samkomulag risaveldanna smitar út frá sér. Annað
mun fylgja á eftir í samskiptum þjóða hvarvetna í heimin-
um. Fordæmið er fengið. Gleymum heldur ekki þeim fjár-
munum sem ella heföu farið í áframhaldandi vígbúnaðar-
kapphlaup en þess í stað verður nú hægt að ráðstafa til
annarra og þarfari hluta. Efnahagsaðstoð, tæknivæðingu,
samgöngubætur og bætta menntun svo eitthvað sé talið.
En mestu máli skiptir að mannkynið getur horft bjartari
augum til framtíðarinnar. Gæfuríkt spor hefur verið stig-
ið. Vonandi verður ekki látið staðar numið.
Ellert B. Schram
riskveiðistefha
Alþýðubandalagsins
Alþýöubandalagið hefur lagt
fram nýja og heilsteypta fiskveiði-
stefnu. Grundvallaratriði hennar
eru þrjú. í fyrsta lagi að sjávarauð-
lindir séu sameign allra íslendinga
og stjórnun fiskveiða miðist í raun
við hinn sameiginlega eignarrétt
þjóðarinnar á ílskimiðunum. í öðru
lagi að byggðakvóti komi í stað ríg-
bindingar kvóta við skip og veiði-
heimildum verði þannig að
verulegum hluta úthlutað til
byggðarlaga. í þriðja lagi að í stað
hinnar lokuðu miðstýringar, sem
einkennt hefur fiskveiðistefnu rík-
isstjórnarinnar, komi opið og
sveigjanlegt kerfi sem tryggi að-
gang nýrra rekstraraðila, leiðrétti
hag einstakra byggðarlega og auð-
veldi tilraunir meö nýjar stjórnun-
araðferðir.
Þessi nýja fiskveiðistefna Al-
þýðubandalagsins gæti komið til
framkvæmda strax í upphafi næsta
árs. Hún samrýmist betur hags-
munum byggðarlaganna, eignar-
rétti þjóðarinnar og þörfmni á
nýsköpun í sjávarútvegi en hin
meingallaða stefna síðustu ríkis-
stjórnar sem kratarnir hafa nú
samþykkt að framlengja. Þótt
Halldór Ásgrímsson hafi tekið inn
eina nýja grein og sett fremst í
frumvarp ríkisstjórnarinnar eru
allar hinar greinamar áfram í
gamla búningnum. Fyrsta greinin
er bara málmyndafriðþæging fyrir
kratana. Alþýðuflokkurinn hefur í
reynd látið beygja sig og gleypt
gamla kerfið.
Það er hins vegar hægt að fara
aörar leiðir við fiskveiðistjórnun
en ríkisstjórnin hefur ákveðið. Sú
leiö sem Alþýðubandalagið hefur
nú mótað setur byggðahagsmuni
og valddreifmgu í stað lokaðrar
miðstýringar. Hún kemur í veg fyr-
ir brask með skip til að eignast afla.
Hún vísar veginn inn í nýja fram-
tíð þar sem endumýjun og nauð-
synlegur sveigjanleiki í þróun
sjávarútvegsins fá að njóta sín. Það
er hættulegt aö læsa sjávarútveg-
inn í lokuðu kerfi eins og ríkis-
stjómin ætlar að gera næstu árin.
Sameign íslendinga
Fiskveiðistafna ríkisstjórnarinn-
ar hefur miðast við að gera eignar-
aðila í útgerð - einstaklinga og
fyrirtæki - að raunverulegum léns-
herrum hafsins sem einir ættu í
reynd allan rétt. Alþýðubandalagið
setur hins vegar fram stefnu sem
byggist á því að fiskistofnamir og
aðrar sjávarauðlindir séu ævar-
andi sameign allra íslendinga og
leggur fram tillögur um ráðstöfun
veiðiheimilda í samræmi við þetta
grundvallarviðhorf.
Þess vegna leggjum við til að
veiðiheimildum verði að verulegu
leyti úthlutað til byggðarlaga þar
sem allir íbúar sitja við sama borð
og hin félagslega eign á auðlindun-
um tengist á raunhæfan hátt
atvinnulífi landshlutanna. Ríkis-
stjórnin bindur veiðiheimildirnar
hins vegar alfariö við eignarhald á
skipum.
Álþýðubandalagið telur að
grundvallaratriöi fiskveiðistjórn-
unar eigi að vera hinn sameiginlegi
eignarréttur þjóðarinnar á auð-
lindum hafsins. Sóknina í fiski-
stofnana eigi að skipuleggja í
samræmi við sérfræðilegt mat á
stærð þeirra og undir eftirliti
óháðrar stofnunar. Markmið veiði-
stjómunarinnar verði: að auka
gæði afla og afurða, að hámarksaf-
rakstur fáist miðað við ákveðin
tímabil og að ofveiði eigi sér aldrei
stað.
Byggðakvóti i stað
bindingar viöskip
í stað þess að binda kvóta alfarið
KjaUarinn
Ólafur Ragnar
Grímsson
formaður Alþýðubandalagsins
við skip, eins og ríkisstjórn Sjálf-
stæöisflokksins og Framsóknar-
flokksins ákvað og Alþýðuflokkur-
inn hefur nú samþykkt að gert
veröi næstu fjögur árin, leggur Al-
þýðubandalagið til nýtt kerfi sem
byggist á að úthluta veiðiheimild-
um til byggðarlaga.
Samkvæmt fiskveiðistefnu Al-
þýðubandalagsins yrði veiðiheim-
ildum á bolfiski skipt í tvo flokka:
{fyrsta lagi yrði % hlutum veiði-
heimildanna úthlutaö til byggðar-
laga samkvaemt sérstakri reikni-
reglu. Hún felur í sér að fjórðungur
þessa nýja byggðakvóta yrði reikn-
aður út frá úthlutuðu afla- og
sóknarmarki skipa í byggðarlögum
eins og sú úthlutun var að meðal-
tali árin 1984-1986. Þrír fjórðu
hlutar yrðu hins vegar reiknaðir
út frá úthlutuðu afla- og sóknar-
marki skipa í byggðarlögum í
árslok 1987.
í öðru lagi yrði 'A hluta veiði-
heimilda úthlutað til útgerðar á
skip og skal sá hluti reiknaður með
sama hætti og ákveðið var í reglu-
gerð fyrir árið 1987. Eftir að
byggðakvóti hefur verið reiknaður
út skal honum deilt á-milli þeirra
skipa sem fá kvóta úthlutað í við-
komandi byggðarlagi í hlutfalli við
veiðiheimildir þeirra.
Við sö.lu skipa úr byggðarlaginu
fylgir þeim einungis sá þriðjungur
aflakvótans sem fór til útgerðar-
innar. Tveir þriðju hlutar verða
hins vegar áfram í byggðariaginu
og endurúthlutað þar í samræmi
við ákveðnar reglur. Hagur byggð-
arlaganna verður þannig algert
forgangsatriði. Brask í tengslum
við skipa- og kvótasölu og óeðlilegt
verð á fiskiskipum myndu hverfa
að mestu.
Með því að binda veiðiheimildir
við byggðarlög er verið að tryggja
hag sjómanna og starfsfólksins í
fiskiðnaði og allra íbúa þeirra
byggðarlaga sem byggja afkomu
sína á öruggri og skipulagðri nýt-
ingu sjávarafla. Þær reiknireglur
sem Alþýðubandalagið leggur til
að notaðar verði hafa einnig í för
með sér að komið yrði nokkuð til
móts við þau byggöarlög sem tapað
hafa mestum aflakvóta á undanf-
örnum árum vegna ranglætisins í
kerfi ríkisstjórnarinnar.
Opið og sveigjanlegt kerfi -
Ekki lokuð miðstýring
Nauðsynlegt er að skipulag fisk-
veiðistjórnunar hafi til að bera
hæfilegan sveigjanleika. Það má
ekki loka á nýjungar og eðlilegar
breytingar í útgerð og fiskvinnslu.
Hin læsta miðstýring er einn
stærsti gallinn á kerfi ríkisstjórn-
arinnar. Alþýðubandalagið leggur
í staðinn fram tillögur sem tryggja
nauðsynlega opnun og sveigjan-
leika.
Við leggjum til að fiskveiðistjórn-
unin feh í sér að í framtíðinni verði
heimilað að úthluta allt að 10%
heildaraflans í þágu þessarar opn-
unar. Þessu aflamagni megi ráð-
stafa í þríþættum tilgangi:
í fyrsta lagi til að tryggja aðgang
nýrra rekstraraðila. Það er hættu-
legt að rígbinda kerfið við þá sem
gerðu út skip fyrir hálfum áratug
síðan en slík læsing er meginfor-
senda ríkisstjórnarinnar. Höfuðat-
vinnuvegur íslendinga þarf að vera
opinn fyrir nýjum aðilum og marg-
víslegum rekstrarformum. Slík
opnun og nýsköpun hafa reynst
nauðsynleg forsenda endurnýjun-
ar og framfara í sjávarútvegi.
í öðru lagi til að leiðrétta hag ein-
stakra byggðarlega sem sérstak-
lega eiga undir högg að sækja í
atvinnumálum. Fiskveiðistjórnun-
in þarf að búa yfir nægilegum
sveigjanleika til að taka jafnóðum
mið af breyttum aðstæðum í hinum
ýmsu byggðarlögum.
í þriðja lagi til að gera tilraunir
með nýjar stjórnunaraðferðir og
tryggja þannig raunhæfar umræð-
ur um betri leiðir en þá framleng-
ingu gamla keríísins sem ríkis-
stjómarflokkarnir hafa nú
ákveðið. Tillögur Alþýðubanda-
lagsins veita svigrúm til að prófa á
næstu árum ýmsar nýjar hug-
myndir, svo sem mismunandi
ráðstöfunarform byggðarlaganna á
veiðiheimildum, svæöisbundin
uppboð á veiðiheimildum til að
kanna hvernig slíkt kerfi myndi
virka í reynd og ýmsar aðrar leiðir
sem tillögugóðir kunnáttumenn í
sjávarútvegi hafa sett fram að und-
anfórnu. Kerfi ríkisstjórnarinnar
lokar hins vegar á allar slíkar til-
raunir.
Ný stefna
Alþýðubandalagið hefur sett
fram nýja fiskveiðistefnu. Hún er í
senn raunhæf og róttæk. Hún sýnir
hvernig framkvæmdin getur tekið
mið af þeirri grundvallarstefnu að
fiskimiðin séu sameign allra ís-
lendinga. Hún setur hagsmuni
byggðarlaganna í öndvegi og af-
nemur brask með veiðikvóta. Hún
felur í sér opnun, endurnýjun og
sveigjanleika í stað læstrar mið-
stýringar og veitir sjávarútvegin-
um nauðsynlegan þróunarkraft.
Alþingi og þjóöin geta nú valið
milli tveggja leiða. Annars vegar
er tillaga ríkisstjórnarinnar um að
framlengja gamla kerfið með öllum
þess stóru göllum. Hins vegar er
hin nýja, róttæka og raunhæfa fisk-
veiðistefna Alþýðubandalagsins.
Ólafur Ragnar Grímsson
„Alþýðubandalagið telur að grundvall-
aratriði fiskveiðistjórnunar eigi að
vera hinn sameiginlegi eignarréttur
þjóðarinnar á auðlindum hafsins.“