Dagblaðið Vísir - DV - 09.12.1987, Blaðsíða 15

MIÐVIKUDAGUR 9. DESEMBER 1987.
15
Börn í hættu
íslenskar konur eru mjög duglegar,
e.t.v. duglegustu húsmæður allra
landa. Ég hef búið í mörgum lönd-
um og finnst mér íslenskar konur
vinna mest og vera sérstaklega
hreinlegar. Flestar vinna tvöfalda
vinnu: Þær vinna hálfan eða oft
allan daginn utan heimilis, og eftir
það eru þær góðar húsmæður.
Þetta er það venjulega en vikurnar
fyrir jóhn vinna þær enn meira eða
þrefalda vinnu. Þær hreinsa alla
íbúðina og baka kökur, matreiða
og kaupa jólagjafir. Þetta þýðir eða
getur þýtt að eftirht með bömum
er ófullnægjandi. Ungum bömum
fmnst' það mjög forvitnhegt sem
mamma er að gera og böm á öðm
og þriðja ári eru í mestri hættu
enda eru þau „alls staðar samtím-
is“. Nú vih svo th að ég fékk nýlega
upplýsingar um sérstaka hættu,
nýja hættu.
Ófullnægjandi merktar
hættulegar vörur
Norðurlönd hafa árum saman
reynt að merkja vörur sem hættu-
legar eru og oft hefur það gengið
vel. Danskar vörar hafa yfirleitt
verið vel merktar. Fyrir fáum dög-
um fékk ég danska neytendablaðið
„Tænk“ og sá að EBE hafði bannað
í Danmörku slæma eða enga merk-
ingu á 23 vörutegundum. Upplýs-
ingamar, sem fylgdu, eru
ófuhkomnar en eru birtar hér á
eftir. Nákvæmar upplýsingar voru
ekki fyrirliggjandi hjá íslenskum
fuhtrúum í norrænni embættis-
mannanefnd í neytendamálum
(NÆK) og hef ég beðið danska full-
trúa að senda mér listann. Eins og
ástandið er getur hver framleiðandi
merkt sína vöru sem hættulega eða
ekki, nema um mjög hættulega
vöru sé að ræða, eftir úreltúm lista
EBE. - Nýjar vöru eru daglega í
hillum íslenskra kaupmanna.
Bráðabirgðalisti í blaðinu TÆNK
KjaUarinn
Eiríka A.
Friðriksdóttir
hagfræðingur
sýnir hve ástandið er slæmt. Að
vísu eru aðeins 23 vörutegundir
teknar af hættuhsta (af alls 1500)
en hins vegar er nauðsynlegt að
hafa í huga að það eru mest notuðu
vörurnar. Hreinlætisvömr eru
mjög algengar og ílestar vörar, sem
ekki eru vel merktar, em einmitt
hreinlætisvörur. Sem dæmi má
nefna að natríummetasilikat, sem
er mjög hættulegt efni, notað í dufti
fyrir uppþvottavélar, er ekki leng-
ur merkt sem hættulegt. Myndin,
sem hér fylgir, er af íslenskum
dreng sem varð öryrki þegar hann
gleypti hreinsiefnið Finish þetta
efni er nú merkt á ísiensku en
merkingin er illa staðsett. Annað
efni er benzalkoniumchlorið.
Lausn, sem aðeins er 1%, er tær-
andi, jafnvel fyrir húðina. Klorox-
vörur, sem innihalda 5% virkandi
klór, framleiða klórgas ef þær
koma saman við sýru. Klór er not-
að til að hreinsa sundlaugar.
Jafnvel natríumklór og natrium-
hypoklorið er tekið af hættulista
„Miljöstyrelsen" í Danmörku. Gas-
ið, sem myndast, komi efnið í
snertingu við sýru, er eldfimt. Var
efnið áður merkt með höfuðkúpu
og eldmerki. Það hefur verið skylda
að fólk, sem vinnur með efnið, sé
klætt hlífðarfótum. EBE bannar
jafnvel tilsögn Miljöverndar til
framleiðenda. EBE hefur engan
áhuga á öryggi manna, aðeins að
„tækrúlegar verslunarhindranir"
séu ekki til. í stuttu máli: peningar
hafa forgangsrétt. EBE vill kæra
Danmörku fyrir EBE-dómstóli.
Danmörk varð því að sleppa hættu-
legum vörum úr nýjum vörulista.
(a) Danmörk er eitt 12 landa sem
em í EBE og því má vænta að allar
hættulegar vörur séu ófullnægj-
andi merktar og varhugaverðar,
(uppl. frá Hollustuvernd eru á leið-
inni). Löndin eru: Bretland,
Frakkland, Luxemburg, Vestur-
Þýskaland, Holland, Belgía,
Danmörk, Ítalía, Grikkland,
Spánn, Portúgal og írland.
Hvað ættu kaupendur að gera?
Tillögur mínar eru:
1. Athuga skal gaumgæfilega strax
þær vörur, sem hafa verið
keyptar, og nota stílabók til
skrásetningar. Auk vöruheita
ættu að vera skrásett hættuleg
efni eins og merkt era nú.
2. Séu þessar vörur ekki lengur til
sölu hér (Því miður em að stað-
aldri nýjar vörur til), skal
athuga nöfn efnainnihalds og
bera saman við vörulista sem
gefinn var út af Slysavarnafélag-
inu í febrúar 1986, undir titlin-
um: Slys af völdum efna í
heimahúsum - viðbrögð við
þeim og varnir. Merkja skal í
stílabókina og fylla inn allt sem
var í bókinni.
3. Sé bókin ekki lengur til í heima-
húsum skal strax haft samband
við Slysavamafélagið.
„Hef aldrei
heyrt af þessu“
- seglr sölustjóri um slysið sem varð af völdúm
eiturefna í vöm sem fyrirtækið Matkaup ftytur Inn
og reglugerðir varðandi meridngar
Matkaup h/f, innflutningsverslun,
flytur inn Finish þvottae&ii fyrir
uppþvottavélar en það inniheldur
mjög sterk og hættuleg efni sem
hafa svipuð áhrif og vítissóti ef
þeirra er neytL Grétar Bragi setti
ofan í sig sem svarar hálfiri teskeið
og áhrifin urðu hræðileg.
„Við höfum ekki heyrt af þessum
reglugerðvtm, hvað þá af þessu slysi,“
sagði Guðmar Marelsson, sölustjóri
hjá Matkaupi, sem kom alveg af
fjöllum þegar Neytendasíða DV
hafði samband við hann. „Það vita
allir að það á ekki að borða þvotta-
efni og að þau innihalda hættuleg
efni,“ bætti hann við. Þegar hann
var spurður hvort ekki stæði til að
merkja þær vörur, sem fyrirtækið
flytur inn og innihalda hættuleg
innflytjenda varðandi merkingar?
Svo virðist sem hér sé á ferðinni eitt-
hvert allsherjar sambandsleysi og
undarlegt ósamræmi í vinnubrögð-
, um þeirra aðila sem í flóknu kerfi
eiga að sjá til þess að reglum sé fram-
fylgt Það'skyldi engan undra þótt
lítið miði í þessum málum ef hlutaö-
eigandi aðilar hafa enga hugmynd
um skyldur sínar varðandi merking-
ar. Annað atriði er hér einnig
athyglisvert og það er að þetta til-
tekna þvottaefni inniheldur efiii sem
nefiiist metasilicat og er hið hættu-
lega efni sem fór svo illa með Grétar
Braga. Nú eru liðnir 2-3 mánuðir
síðan Heilbrigðiseftirlit Reykjavíkur
fór fram á að þetta efiii yrði sett inn
á eiturefhalistann og kom þeirri til-
lögu til Hollustuvemdar. Hollustu-
/€TSNINGSFARE.
Hinn 30. apríl sl. fjallaði DV sérstakleg um mál það er greinarhöf. vitn-
ar til.
Hættuleg leikföng
Jólin eru sá tími þegar leikföng
eru gefin, tíminn til að leika sér.
Því miður era ekki öll leikföng
hættulaus.
Leikföng smábarna:
Norræna embættismannanefnd-
in (NÆK) lét gera rannsókn á 224
Íeikföngum handa smábörnum og
skýrsla var birt með undir ein-
kenninu Rapport 1985/10. Rann-
sóknir voru gerðar í Danmörku,
Finnlandi, Noregi og Svíþjóð. ís-
land tekur ekki þátt í þessum
rannsóknum. Hér eru aðeins fáir
punktar:
a) Ofnæmi er mjög algengt hjá
smábörnum. í ljós kom að mjúk
dýr geta valdið ofnæmi vegna
stoppefnis. Sérstaklega eru þau
hættuleg sé í þeim mulin hnetu-
skel. Nauðsynlegt að fá upplýs-
ingar um efni.
b) Köfnun: Smáhlutir, svo sem
kúlur eða annað slíkt, festist í
hálsinum. Athuga skal hvort
leikfangið er brothætt og inni-
haldið geti hafnað í koki barna.
c) Píluleikur: er lífshættulegur.
Englendingar eru félagslyndir.
Ríkir menn hafa klúbba og fara
þangað oft. Verkamenn fara í
bjórhúsið (pub) þar drekka þeir
venjulega hóflega og leika pílu-
leik sem er þar í raun og veru
íþrótt. Á veggnum er skífa og
hver leikandi fær pílu sem á að
kasta í reit. Unglingar em ekki
á pub og leikendur vita að eng-
inn má standa milli pílu og
skífu. Ég man ekki eftir að hafa
heyrt um slys. í nokkrum fjöl-
skyldum eru skífa og pílur
einnig til en aldrei þar sem ung
börn eru. Hins vegar hef ég
heyrt hér úm að þessi íþrótta-
tæki séu hér til sölu til allra án
tillits til aldurs. Pílur eru skot-
vopn í raun og veru. Hlaupi
barn, og uhgt barn gæti gert
það, milli skifu og pílu gæti pílan
auðveldlega farið í auga barns-
ins og gegnum augað inn í heila.
Vil ég leggja til að foreldrar
kaupi ekki þetta íþróttatæki eða
láti börn sín kaupa eða taka á
móti sem gjöf.
Eiríka A. Friðriksdóttir
Skammaðist mín fyrir að vera íslendingur
„Fólk getur síðan dundað sér við það
að reyna að setja sig í þá stöðu að vera
peningalaust erlendis 1 tvo og hálfan
mánuð.“
Ég er námsmaður sem stunda nám
1 hjúkrunarfræði í Svíþjóð. Til að
geta stundað þetta nám hef ég þurft
að treysta á þjónustu Lánasjóðs ís-
lenskra námsmanna. í þesSari
grein ætla ég að segja frá samskipt-
um mínum við sjóðinn en það
verður að segjast eins og er að það
er ekki Lánasjóði íslenskra náms-
manna að þakka að ég skuli ennþá
vera við nám en ekki vera hætt og
farin heim.
Mörg bréf, engin viðbrögð
í janúarbyrjun 1987 byrja ég í
námi og er í námi allt þar til 15.
júlí, á þessu tímabili var ég á lánun-
um frá LÍN sem námu um 3.800 kr.
sænskum á mánuði en samkvæmt
gengi sænsku krónunnar nú þá
voru það um 23.000 ísl. kr.Á tíma-
bilinu janúar til 15. ágúst náði ég
að vinna mér inn 15.000 sænskar
kr. eða um 91.500 ísl. kr.
Þegar ég fer síðan að sækja um
lán fyrir haustmisseri 1987 þá fyrst
byrja ég að lenda í þeim hremming-
um sem nærri höfðu hrakið mig
úr námi. í maí 1987 sæki ég um
námsaðstoð fyrir haustið 1987. Allt
fram eftir sumri heyri ég ekkert frá
sjóðnum um það hverslags af-
greiðslu ég geti gert mér vonir um
að fá. Ég átti að byrja í námi 17.
ágúst. Allt sumarið og haustið
skrifaði ég sjóðsstjórninni og for-
manni sjóðsstjórnar mörg bréf án
þess að fá nokkur viðbrögð. Það var
ekki fyrr en í endaðan september
að ég fékk þær fréttir að ég myndi
fá lán fyrir haustönnina. Þá hafði
ég þegar verið í námi í einn og
hálfan mánuð. Síðan gerist það að
ég fæ ekki fyrstu greiðslu í hendur
fyrr en í endaðan október og haföi
þá verið í námi í tvo og hálfan
mánuð. Fólk getur síðan dundað
sér við það að reyna að setja sig í
þá stööu að vera peningalaust er-
KjaUarinn
Guðrún Kristín
Einarsdóttir
nemi i hjúkrunarfræði i Sviþjóð
lendis í tvo og hálfan mánuð.
Hvað er til bragðs að taka í stöðu
sem þessari? Ég var svo heppin að
ég átti góða að sem gátu aðstoðað
mig, bæði vini í Svíþjóð sem og
ættingja heima en hvað hefði gerst
ef ég heföi ekki búið svo vel?
Var orðin aðþrengd
En þegar ég fékk fyrstu greiðsl-
una í endaðan október þá var ég
komin í mikla skuld og eftir að ég
hef gert upp þær skuldir með
námsláninu þá er ég í mínus 1.186
skr. Þaö skal tekiö fram að mestall-
an. þann tíma, sem ég var að bíða
eftir láninu frá LÍN, lifði ég mest-
megnis á hafragraut og öðru slíku.
Það húsnæði sem ég leigi er með
því ódýrasta sem völ er á þar sem
ég stunda nám en virðist samt vera
of dýrt miðað við framfærslutölur
LÍN.
Þegar komið var fram í miðjan
október og ég haföi ekki enn fengið
neina peninga frá LÍN var ég orðin
svo aðþrengd eftir að hafa lifað á
hafragraut í langan tíma aö ég sá
ekki nema einn möguleika, að leita
á náðir Félagsmálastofnunar Sví-
þjóðar. Ég útskýrði fyrir þeim
raunir mínar og að ég biði nú eftir
láni frá LÍN sem ætti að duga mér
frá miðjum ágúst fram í miðjan
janúar að upphæð 10.409 skr. eða
um 65.000 í. kr. Þegar þeir heyrðu
þetta þá sá ég brosviprur leika um
andlit þeirra - háðsglott - og það
var greinilegt að hugsanirnar voru
á þessa leið: „Heldur íslenska ríkið
virkilega að þeir geti haft íslend-
inga í námi erlendis á íslenskum
námslánum að nafninu til en ætl-
ast til að viö - sænska ríkið - sjáum
fyrir þeim? Hvað halda þeir að þeir
séu?“ Þegar ég gekk þaðan út með
600 skr. í hendinni og sönglandi í
eyrunum á mér það sem hann haföi
sagt um leið og hann lét mig hafa
peninga: „Á þessu getur enginn lif-
að, þú verður að hætta í námi því
við megum ekki hjálpa fólki ef þaö
er á námslánum," leið mér ekki
beint vel. Ég skammaðist mín í
fyrsta og vonandi síðasta skiptið
fyrir að vera íslendingur.
Jafnari en aðrir?
Þökk sé Lánasjóði íslenskra
námsmanna og þeirri pólitík sem
rekin er varðandi framfærsluna
sem er svo skammarlega lág aö
námsmenn eiga ekki lengur
nokkra möguleika á því að fram-
fleyta sér á námslánunum. Þeir fá
jafnvel aöstoð frá erlejidum félags-
málastofnunum til aö draga fram
lífið, eins og mitt dæmi sannar.
Kannski er hæstvirtur mennta-
málaráðherra stoltur af þessari
pólitík og því sem hún hefur í för
með sér. Orbirgð íslenskra náms-
manna erlendisög það að þeir skuli
lenda í þeirri aðstöðu að skammast
sín fyrir þjóðerni sitt sökum þess
að þeir þurfa að leita ásjár erlendra
félagsmálastofnana, vinna ólöglega
vinnu og eiga á hættu að verða vís-
að úr landi, búa í fátækrahverfum
stórborganna þar sem enginn er
óhultur um líf sitt, allt þetta til að
geta stundað nám eða þá bara
hreinlega að hætta námi sem verö-
ur nú hlutskipti æ fleiri náms-
manna,- Skyldi hæstvirtum
menntamálaráðherra líða vel
heima í fínu stofunni sinni vitandi
þetta? Eða neitar hann að sjá þess-
ar augljósu staðreyndir? Eru
námsmenn kannski einungis tölur
á blaöi í hans huga sem ekki ber
að líta á sem fólk með sömu þarfir
og annað fólk? Myndi hæstvirtur
menntamálaráðherra kannski vilja
vita af sínum börnum í námi er-
lendis og búandi í einhverju
fátækrahverfanna þar sem allt veð-
ur í glæpum eöa þá það sem er þó
skömminni skárra, leitandi á náðir
erlendrar félagsmálastofnunar
vegna þess að ekki er til peningur
fyrir mat þó svo að lifað hafi verið
á eintómum hafragraut í tvær til
þrjár vikur?
Það skyldi þó aldrei vera að
hæstvirtur menntamálaráðherra
sjái í hugtakinu jafnrétti til náms
að sumir skuli vera jafnari en aðr-
ir. Þannig er alla vega stefna
hæstvirts menntamálaráðherra í
framvæmd. Sumir hafa meira jafn-
rétti til náms en aðrir og þannig
verður það þar til framfærslan hef-
ur verið leiðrétt. Þökk sé hæstvirt-
um menntamálaráðherra, Birgi
ísleifi Gunnarssyni, sem ber á
þessu alla ábyrgð.
Guðrún K. Einarsdóttir
Margir eiga erindi á afgreiðslu Lánasjóðs islenskra námsmanna.