Dagblaðið Vísir - DV - 12.12.1987, Page 35

34
LAUGARDAGUR 12. DESEMBER 1987.
4
LAUGARDAGUR 12. DESEMBER 1987.
- segir Oskar Kjartansson krabbameinssjúklingur sem var nær dauða en lífi fyrir hálfu ári
Óskar Kjartansson gullsmiður hef-
ur að undanförnu unnið ötullega að
stofnun samtaka fyrir krabbameins-
sjúklinga. Sjálfur er hann haldinn
þessum ógnvænlega sjúkdómi en
berst fyrir lífi sínu af fullri hörku,
meðal annars með því að stuðla að
því að krabbameinssjúklingar nái
saman, en Óskar komst að raun um
að engar upplýsingar voru til í bókum
á islensku um þennan sjúkdóm.
Hann hefur nú tekið sig til og undir-
býr útkomu slíkrar bókar í samvinnu
við Krabbameinsfélagið. Við báðum
Óskar að segja okkur hvenær hann
fyrst fann fyrir sjúkdómnum og
hvernig sú vitneskja gjörbreytti lífi
hans.
„Mín upphafsveikindi byrjuðu í
desember 1985. Ég hafði geysilega
mikið að gera í versluninni og lét
mig hafa það þó ég fengi gallsteina-
köst. Á þrettándanum 1986 borðaði
ég mikið af hangikjöti og um nóttina
varð ég fárveikur. Gallið gat ekki
unnið úr fitunni og gallgöngin stífl-
uðust þannig aö læknarnir voru
lengi að finna út hvaö þetta var. Þeir
fundu lítinn stein í göngunum sem
þeir íjarlægðu,“ sagði Óskar en
kvöldiö fyrir uppskurðinn hafði
hann tekið ákvörðun um að taka
þátt í prófkjöri Sjálfstæðisflokksins í
Mosfellsbæ fyrir bæjarstjórnarkosn-
ingar, eftir mikinn þrýsting. „Ég
hafði sjálfur barist fyrir því að próf-
kjörið yrði og átti því erfitt með að
neita að taka þátt í því,“ sagði Óskar
ennfremur.
Fangelsi og tap
„Þennan vetur var geysilega mikil
pressa á mér. Bæði var það vegna
kosninganna og einnig var ég hlut-
hafi í Bláskógum hf. sem gekk illa á
þessum tíma. í maí ákváðum við að
fara í gjaldþrot og þá skeöur það ein-
kennilega að þegar við förum til
fógeta þá er Björgúlfi Guðmundssyni
og bróður mínum, Ragnari Kjartans-
syni, en báðir voru hluthafar í
Bláskógum, stungið inn. Ég var
næstum búinn að missa húsið mitt
út af þessu og tapaði tólf milljónum.
Annar bróðir minn, Kjartan, einnig
eigandi Bláskóga, missti allar sínar
eignir. Allt þetta gerist á sama tíma
og það var mikið áfall fyrir mig. Ég
gekk á milli banka til að bjarga heim-
ilinu því mér finnst aðalmálið að
fjölskyldan hafi sinn samastað. Ég
gat bjargað mínum málum en það
var mikið áfall fyrir mig að Ragnar
skyldi lenda í þessu því ég þekki
hann ekki að því sem hann var sak-
aður um. Á þessum tíma var ég mikið
hjá mágkonu minni en þá var ég
einnig kominn inn í bæjarstjómina
hér í Mosfellsbæ og sinnti hér ýms-
um félagsmálum,“ hélt Óskar áfram.
Mikil þreyta
„ í júlíbyrjun byrja ég að finna fyrir
þreytu og mér fannst það óvenjulegt
vegna þess að þetta var ekki venjuleg
þreyta. Ég leitaði þá til læknis og það
var tekið úr mér blóð og ég var
rannsakaður en þeir fundu ekkert
að mér. Þreytan hélt hins vegar
áfram að magnast og um haustið leit-
aði ég til læknis, sem er kunningi
minn, og bað hann að skoða mig. Ur
þeirri rannsókn kom ekkert. Síðan
líður fram að jólum og þá er mikið
að gera hjá mér eins og alltaf í des-
ember. Og það líður fram í janúar
og þá er ég orðinn þannig að það tek-
ur mig tvo tíma að koma mér fram
úr rúminu á morgnana. Ég var svo
þreyttur að ég þurfti að leggja mig
eftir að hafa farið í sturtu. Allan vet-
urinn er ég annað slagið að kvarta
yfir þessari þreytu við lækni og í
byrjun mars á þessu ári er ég tekinn
í allsherjarrannsókn. Þar sem lækn-
irinn var með eldri röntgenmynd af
ristlinum þá útilokaði læknirinn
hann, taldi að líklegast væru bólgur
í ristlinum og gaf mér bólgueyðandi
lyf. Við það missti ég fjögur kíló og
mér fannst ég ekki geta haldið þessu
áfram. Ég þraukaði þó fram að pásk-
um en var þá gjörsamlega búinn. Ég
var svo bjartsýnn að ætla á sýningu
í Basel, sem er alheimsskartgripa-
sýning, en á þriðjudag eftir páska
hringdi ég í lækninn og bað hann að
hjálpa mér því ég gæti ekki meira.
Lifrin skemmd
Næsta morgun var ég lagður inn
og strax í blóðprufunni sést að ég er
með krabbamein. Ég var settur beint
inn á spítala en hafði haldiö að ég
færi í einhverjar rannsóknir og gæti
Oskar, Herdis, Sólveig Lilja og Davíð Þór. Von var á elsta barninu, Hilmari, frá Þýskalandi daginn eftir að myndin var tekin.
síðan ílogið til Basel. Á afmælis-
daginn minn, er ég varð 38 ára, 23.
apríl, varð ég að laxera á meðan gest-
irnir borðuðu ijómatertur. Lækn-
amir höfðu þá séð í sónar að lifrin
var skemmd en ég átti að fara í ristil-
speglun morguninn eftir. í henni
kom í ljós stórt æxli sem reyndist
illkynjað. í stað þess að fljúga til út-
landa fór ég undir hnífinn.
Þegar ég vaknaði á gjörgæslu eftir
uppskurðinn var ég ekki búinn að
gera mér grein fyrir hversu alvarlegt
þetta var en vissi þó alltaf í undir-
meðvitundinni að ég var með
krabbamein. Faðir minn lést 1977 úr
beinkrabba sem er hroðalegur dauð-
dagi því hann lifði eingöngu á deyfi-
lyfium síðasta árið. Hann kvartaði
aUtaf yfir svona mikilli þreytu þann-
ig að ég var farinn að leggja saman
tvo og tvo.
Dauðastundin
Þegar ég kom af gjörgæslu lenti ég
í þeirri óskemmtilegu reynslu áð
maginn bólgnaði upp þannig að á
fióröa degi var ég eins og kona sem
er langt gengin með barn. Þessa fióra
daga kastaði ég sífellt upp grænni
slýju og var orðinn virkilega ógeðs-
legur því ég var sama og ekkert
þveginn fyrstu dagana. Mér leið
hræðilega illa og þessa fióra daga
kalla ég mína dauðastund. Það kom
einhver uppgj öf í mig. Ég var að grafa
gröf mína og ég seig alltaf neðar og
neðar. Það er svo auðvelt að deyja -
þú þarft bara að gefast upp. Mér
fannst allt búið og konan mín sagði
mér að augun hefðu verið orðin dof-
in.
Á fiórða deginum fannst mér ég
aðeins farinn að léttast og sérstak-
lega eftir að ein mjög hress hjúkr-
unarkona sagði við mig: Heyrðu,
Óskar minn, þú ert nú bara að drep-
ast hérna í rúminu, nú þvoum við
þér. Við þennan þvott lifnaði ég við
og fór allt í einu að hugsa með sjálf-
um mér: Ég skal berjast. Ragnar
bróðir minn kom til mín og sagði við
mig eins og honum einum er lagið:
Heyrðu, Óskar, í þessari fiölskyldu
gefumst við ekki upp. Þessi orð hans
eru mér mjög minnisstæð," hélt
Óskar áfram og bætti við: „Ég er með
svo alvarlegan sjúkdóm að 60% af
þeim sem fá hann deyja innan hálfs
árs og 39% innan átta ára. Það er
aðeins eitt prósent sem lifir sjúk-
dóminn af og ég hef alltaf htið svo á
að þetta eina prósent sé ég.
Baráttumaður í eðlinu
í eðli mínu er ég baráttumaður og
það sem hefur bjargað mér er að ég
steig á tærnar á Þengli Oddssyni
lækni, sem sat með mér í bæjar-
stjórninni, og nánast krafóist þess
að fá inni á Reykjalundi í þjáÚún.
Ég fann það, þegar ég gekk eftir
göngunum á sjúkrahúsinu, að mér
leið betur. Á Reykjalundi fór ég í
mjög strangt æfingaprógramm með
sjúkraþjálfara. Ég var svo slappur
að ég svitnaði í sundlauginni. Endur-
hæfingin hjálpaði mér og auk þess
ákvað ég að vera jákvæður og hress
enda náði ég mér vel upp í sumar.
Fór til útlanda
í september var ég orðinn það hress
að ég ákvað að fara til Þýskalands
ásamt konu minni og dóttur og heim-
sóttum við þar son minn sem er að
vinna á hrossabúgarði. Ég lærði í
Þýskalandi og er vel kunnugur þar
en því miður gerðu ýmsar ástæður
það að verkum að ég lagðist í rúmið
og varð fárveikur, þoldi ekki álagið
sem fylgdi ferðalaginu. Sem betur fer
náði ég mér eftir nokkra daga og við
fórum yfir til Lúxemborgar og flug-
um heim.
Sleginn niður
Ég fer í krabbameinssprautuj
þrisvar í mánuði og hef farið í 21 slíka
síðan í maí. Ég slepp við geisla þar
sem þeir gagna ekki við þessu. Hins
vegar eru þetta erfiðar sprautur. Ég
fæ tvær sprautur og hylki sem hafa
miklar aukayerkanir. Það má líkja
þessu við box þannig að þegar ég er
að ná mér upp eftir síðustu sprautu
þá er ég kýldur niður aftur.“
Óskar hætti störfum í sumar og í
stað þess að leggjast fyrir, eins og
hann segir, fór hann að safna að sér
öllum krabbameinsbókum sem hann
komst yfir. Ég fann eina eftir ástr-
alskan krabbameinssjúkhng og það
var svo mikill kraftur í bókinni að
mig langaði að gefa hana út. Hins
vegar ráöfærði ég mig við lækni sem
taldi bókina ekki hæfa íslenskum
aðstæðum þannig að við ákváðum
að gefa út íslenska bók og það er
verið að vinna að því núna. Ég vil
að fólk opni sig fyrir þessum sjúk-
dómi. Ef talað er um sjúkdóminn
veröur fólk ekki eins hrætt við hann.
í staðinn fyrir að sagt er: krabba-
mein, dauði - vil ég segja: krabba-
mein, lífsvon. Það er margt fólk með
miklu erfiðara krabbamein en ég,“
sagði Óskar og er ekki annað hægt
en dást að hressleika hans og bjart-
sýni.
Verst fyrir eldri soninn
Óskar er kvæntur Herdísi Þórðar-
dóttur og eiga þau þrjú börn, Hilmar
Þór, 16 ára, Sólveigu Lilju, 15 ára, og
Davíð Þór, 8 ára. „Konan mín hefur
staðið við hlið mér eins og stál-
stykki. Hún hefur staðið sig stórkost-
lega og aldrei bugast. Maður þarf
vissa örvun því maður getur orðið
værukær. Hún hefur rekið mig út á
göngu og hjálpað mér mikið. Veik-
indi mín komu verst niður á eldri
syni mínum. Hann var að klára
níunda bekk þegar þetta kom upp og
kennarar hans sögðust ekki þekkja
hann því drengurinn var í sjokki.
Hann vildi allt í einu fara að læra
gullsmíði sem hann hafði aldrei haft
áhuga á. Ég sagði honum að fara
fremur th Þýskalands og læra málið.
Þar sem hann hefur mikinn hestaá-
huga fór hann á hrossabúgarð.
Mér þótti dóttir mín ekki gera sér
grein fyrir hversu alvarlega ég var
veikur fyrr en á hótelinu í Þýska-
landi er hún sá mig kveljast þar.
Sama er um þann átta ára. Við höfum
sagt honum frá veikindum mínum
og hann hefur spurt móður sína um
þau.“
Vel sóttir fundir
Óskar hefur unnið ötullega að því
að koma á fót samtökum fyrir
krabbameinssjúkhnga og ræddi
þann áhuga sinn við lækna. „Ég
ræddi þessa hugmynd mína fyrst við
krabbameinssjúklinga hér í Mos-
fellsbæ og við ræddum um að hittast
einu sinni í viku og ræða saman um
sjúkdóminn. Ég fór líka að ræða
þetta við aðra krabbameinssjúklinga
þegar ég fór í sprautu. Þar sem ég
fann mjög jákvæð viðbrögð sá ég að
það væri virkileg þörf fyrir slík sam-
tök. Ég ræddi við Gunnlaug Snædal,
formann Krabbameinsfélagsins, um
þetta og síðar við Snorra Ingimars-
sonar, forstjóra félagsins. Þeir tóku
mjög vel í hugmyndina og Snorri er
mjög opinn fyrir þessu og ég fékk
stuðning hjá Krabbameinsfélaginu.
Fyrsti fundurinn var í húsi félagsins
og áttum við ekki von á nema um 60
manns. Ég hafði þó haldið því fram
á fundi með hjúkrunarfólki og lækn-
um að ég ætlaði að fylla húsið og sú
varð raunin. Á fundinji komu á ann-
að hundrað manns og mér fannst
ánægjulegt að finna hversu aðstand-
endur sýndu þessu mikinn áhuga.
Við höfum síðan haldið annan fund
í safnaðarheimili Langholtskirkju og
þá mættu 125 manns. í samtökin
hafa skráð sig yfir tvö hundruð
manns. *------------------------—
Tvö baráttumál
Ég á mér tvö baráttumál sem eru
samtökin og bókin. Einnig hef ég lagt
áherslu á að komið verði á fót endur-
hæfingarstöð í húsi Krabbameins-
félagsins. Ég hef ýmsar hugmyndir
um hvað ég vil fá fram í bókinni, svo
sem forstigseinkenni sjúkdómsins og
hvenær á að leita læknis. Mikil
þreyta er einkenni krabbameins og
ef fólk fær ekkert út úr rannsókn hjá
einum lækni á það að leita til ann-
ars. Það er ekki eðlilegt, eins og með
mig sem var fullfrískur, að allt í einu
var ég svo þreyttur að ég gat ekki
komið mér í vinnu fyrr en um há-
degi. Ég var með lærling og ég sagði
honum að sjá um búðina. Eg var
orðinn sljór.
Mikið sjokk
Að fá krabbamein er mikið sjokk
og ekki síður fyrir maka. Það þarf
að breyta viðhorfum fólks til sjúk-
dómsins. Margir sjúklingar kvarta
yfir að fólk forðist það. Þessi sjúk-
dómur er ekki smitandi. Það er svo
mikið atriði fyrir krabbameinssjúkl-
inga að vinir og ættingjar hringi og
spyrji um líðan og spjalli. Ég er svo
heppinn að eiga stóran hóp af góðum
vinum og eftir að ég kom fram í sjón-
varpi hefur síminn hjá mér verið
rauðglóandi. Ég finn að með þessu
móti næ ég til fólksins. Á hverjum
degi má ég eiga von á dauða mínum
og ég er að berjast á móti honum.
Ég vil að aðrir fmni að maður verður
að berjast. Lífskrafturinn hefur mik-
ið að segja. Ég hugsa aldrei um
veikindin - þurrka þau út úr mínum
huga. Ég er ekki bitur vegna þess að
ég hef fengiö svo mikla lífsreynslu í
gegnum þetta. Bænin hefur hjálpað
mér.
Sem barn var ég skyggn og fyrir
hálfum mánuði fór ég að heyra há-
vaða hér rjiðri á nóttunni. Ég hef því
opna Biblíu hér á borðinu. Ég er í
tengslum við miðil og ég trúi á líf
eftir dauðann. Ég er spíritisti en hef
þá trú eingöngu fyrir sjálfan mig.“
Orðusmiður
Óskar hefur sagt sig úr bæjar-
stjórninni og segir nú að pólitík sé
mannskemmandi. Hann er í Rotary
og hefur í gegnum árin stundað ýmis
stjórnunarstörf fyrir gullsmiðafélag-
ið, meðal annars gegnt formennsku.
Þá hefur Óskar kennt í Iðnskólanum.
Hann er líklegast þekktastur fyrir
orðusmíði en margir merkir íslend-
ingar bera fálkaorðu og riddara-
krossa sem smíðaðir hafa verið af
Óskari. Hann tók við verslun föður
síns í Fjalakettinum, er hann hætti
störfum, og flutti verslunina síðar
yfir götuna í Aðalstræti. Herdís, sem
í fiórtán ár var heimavinnandi, starf-
ar nú í versluninni. „Mér fannst
alltaf mikilvægt að hún væri heima
þegar börnin komu úr skólanum. Nú
er ég heima í staðinn," sagði Óskar.
„Ég fór að hugsa um það í vor að hún
vissi ekkert um hvernig verslunin
gengur fyrir sig. Nú er hún áhuga-
söm og hefur kynnt sér reksturinn.
Of mikið stress
Ég hef farið að hugsa um hversu
mikið stress er á íslendingum. Við
þurfum að borga húsin okkar á
skömmum tíma. Ég byggði þetta hús
og hálfeyðilagði mig á vinnu og
stressi og var aldrei nálægur börnum
mínum á meðan þau voru lítil. Einn-
ig var ég að byggja upp fyrirtækið.
Mér fmnst unga fólkið í dag keppa
svo mikið að því aö ná þeim lífs-
gæðum sem fólk, sem er komiö á
miðjan aldur, hefur náð. Allt þarf að
vera fyrsta ílokks og helst dýrustu
húsgögn sem fáanleg eru. Þú kaupir
ekki heilsuna eftir á,“ sagði Óskar
Kjartansson sem var kyrrsetumaður
þar til hann fór að beijast fyrir lífi
-sínu.- -ELA
-L
„Eg var orðinn svo þreyttur að ég þurfti að leggja mig eftir sturtu. Samt fannst ekkert að mér.“ Óskar gekk í gegnum mikla
þolraun um mitt árið 1986 er hann var nærri búinn að missa aleiguna. Annar bróðir hans lenti í fangelsi og só þriðji missti
-allt sem hann ótti. ------------------ ----------------------DV-myndir-Gunnar-V.-Andcésson___I