Dagblaðið Vísir - DV - 17.11.1990, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 17. NÓVEMBER 1990.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaóur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoöarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELiAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiösla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVÍK.SlMI (91 )27022- FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1100 kr.
Verð i lausasölu virka daga 105 kr. - Helgarblað 130 kr.
Klippa hálsbindi
Skortur menntaskólanema á mælskulist hefur verið
tilefni blaðadeilu undanfarnar vikur. Svo virðist sem lið
hafi unnið mælskukeppni á klósettbröndurum og með
því að klippa hálsbindi af fundarstjóra, en annað lið
hafi tapað með því að láta hið síðarnefnda hjá líða.
Keppni af þessu tagi virðist felast í, að keppendur
draga um, hvort þeir mæli með eða móti umræðuefni,
sem þeim er sett fyrir. Þetta getur verið ágæt þjálfun
fyrir verðandi lögfræðinga, því að þeir lenda oft í að
verja eða sækja mál án þess að geta valið sér málstað.
Samt mundi málflytjanda gagnast lítt að segja klósett-
brandara í dómsal eða klippa hálsbindi af dómara. Ýkj-
ur menntaskólanema í þessu minna á aðrar ýkjur, sem
einkenna þá. Tolleringar voru í gamla daga meinlaust
rugl, sem núna er búið að afskræma á ýmsa vegu.
Kappræður í mildara formi en nú virðast tíðkast
hafa löngum einkennt málfundafélög í skólum. íslend-
ingum virðist henta vel hin lögfræðingslega hugsun, að
mælska felist í að fá erfiðan málstað í fangið og þurfa
að bera hann fram með margvíslegri hundalógík.
Meira að segja er sagt, að lögfræði útúrsnúninga
hafi einkennt íslendinga öldum saman. Er þá vísað til
þeirrar þjóðaríþróttar fyrri alda að sigla til Kaupin-
hafnar með tapað mál og þjarka þar út með seiglunni
breyttan úrskurð langþreyttrar konungshirðar.
Halldór Laxness orðar það svo: „Því hefur verið hald-
ið fram að íslendíngar beygi sig lítt fyrir skynsamlegum
rökum, fjármunarökum varla heldur, og þó enn síður
fyrir rökum trúarinnar, en leysi vandræði sín með því
að stunda orðheingilshátt og deila um titlíngaskít sem
ekki kemur málinu við; en verði skelfmgu lostnir og
setji hljóða, hvenær sem komið er að kjarna máls.“
Þess verður vart meðal þekktra stjórnmálamanna
íslenzkra, að þeir hafi snemma tekið í skóla trú á yfir-
burði sína í þessari sérgrein mælskulistar og líti á sig
sem burtreiðamenn, er hafi sælastan sigur af því að
snúa sem bezt og mest út úr sem erfiðustum málstað.
Svo gaman hafa tveir flokksformenn af því að hlusta
á hundalógík sjálfra sín, að þeir hafa ferðazt saman um
landið á svokölluðu „rauðu ljósi“, til að landsmenn geti
klappað riddaramennsku burtreiðamanna lof í lófa. En
þeir klippa þó ekki bindið af fundarstjóranum.
Annar þeirra heldur sem ráðherra fund með blaða-
mönnum svo sem á þriggja mánaða fresti. Þar leggur
hann sig fram um að sanna, að svart sé hvítt og hvítt
sé svart. Nú síðast sannaði hann með sjónhverfmgum,
að skattar væru óvenjulega lágir hér á landi.
Eftir hvert svona bað fara málsaðilar og fjölmiðlar
úti í bæ að reyna að kafa niður í sjónhverfmguna. Þeg-
ar þeir eru búnir að finna hið rétta og gagnstæða í
málinu, er ráðherrann búinn að missa áhugann og far-
inn að undirbúa nýja leiksýningu, nýjar burtreiðar.
Raunar er íslenzk þjóðmálaumræða svo fámenn, að
samkomulag myndast ekki um, á hvaða lágmarksplani
hún skuli vera. Þetta er ólíkt því, sem er í ýmsum ná-
grannalöndum, þar sem þegjandi samkomulag er um,
að staðreyndir séu raktar og ekki sé snúið út úr.
Mælskulist í tali og skrifuðu máli felst ekki í sérís-
lenzkri þjóðaríþrótt orðhengilsháttar og langsóttra lög-
skýringa. Hún felst ekki í að fara að tala um annað,
þegar sést í kjarna máls, eða í að klippa hálsbindi.
Hún felst í að raða upp staðreyndum í þeirri röð, að
ljós sé röksemdin, sem staðreyndirnar segja sjálfar.
Jónas Kristjánsson
Fulltrúadeildin
demókrata
fram yfir aldamót
Kosningar til Bandaríkjaþings,
fylkisstjóra og fylkisþinga í síöustu
viku ollu engum straumhvörfum á
þingi í Washington, þar sem Demó-
krataflokkurinn styrkti nokkuð
yfirburðastöðuna sem hann hafði
fyrir, en þær gerðu endanlega út
af við hernaðaráætlun ráðagerðar-
manna í forystu Repúblikana-
flokksins um að byggja á sigursæld
í forsetakosningum undanfarið til
að gera hann að varanlegum meiri-
hlutaflokki í alríkismálefnum,
jafnt á sviði löggjafar sem fram-
kvæmdavalds.
Kosningasigrar Ronalds Reagan
og síðar Georges Bush voru eink-
um glæsilegir á því svæði Banda-
ríkjanna sem nefnt er sólarbeltið
og nær yfir fylkin næst Mexíkóflóa
í austri allt vestur til Kalifomíu. Á
þessu svæði hefur fólki fjölgað
verulega því aö þar hefur vaxtar-
broddur atvinnulífs, hátækniiðn-
aður og greinar sem honum fylgja
einkum valiö sér stað. Að sama
skapi hefur fólki fækkað, í beinum
tölum eða hlutfallslega, á ryðbelt-
inu svokallaða, fylkjum í norðri og
austri sem byggja á gamaldags
þungaiðnaði og hafa verið höfuð-
vigi demókrata frá því rísandi
verkalýöshreyfing varð máttar-
stólpi flokksins á valdadögum
Frankhns Delano Roosevelt.
Á tíu ára fresti, eftir manntal
þegar ártal endar á núlli, er sætum
í fulltrúadeild Bandaríkjaþings
skipt á ný á milli fylkjanna í sam-
ræmi við fólksfjöldabreytingar.
Þingsæti færast til fylkja meö auk-
inn íbúafjölda frá þeim sem búa- við
fólksfækkun. Þar sem breyting
verður, hvort heldur þingsæti bæt-
ast við eða þeim fækkar, þarf að
breyta allri kjördæmaskipan þar
sem um einmenningskjördæmi er
að ræða. Fylkisstjóri og fylkisþing
ákveða nýju kjördæmaskipting-
una.
Frá því í öndverðri sögu Banda-
ríkjanna hefur þessi endurskoðun
kjördæmaskiptingar verið eitt
helsta ráð valdaflokks á hverjum
stað til að hámarka möguleika
sjálfs sín á að koma mönnum í full-
trúadeild sambandsþingsins í Was-
hington en spilla aö sama skapi
fyrir keppinautum. Er það gert' á
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
þann hátt að kjördæmamörk eru
dregin til að þjappa fylgi andstæð-
inga saman í sem fæstum kjör-
dæmum en dreifa eigin fylgi þannig
að sigurlíkur séu í sem flestum
kjördæmum.
Þessi aðferð til að hafa áhrif á
kosningaúrslit með kjördæmaskip-
an hlaut þegar árið 1812 sérstakt
heiti sem enn er í fuliu gildi, Gerry-
mandering. Er þaö af því dregið,
að Gerry - fylkisstjóri í Massac-
husetts - skipti Essex-sýslu í þágu
repúblikana, þannig að annað kjör-
dæmið, sem úr varð, líktist helst
salamöndru. Dómstólar hafa á síö-
ari áratugum sett þessu athæfi
skorður en þó hafa valdaflokkar
enn verulegt svigrúm til aö skipta
kjördæmum í eigin þágu.
Draumur framsýnna manna í
Repúblikanaflokknum hefur allan
þennan áratug verið að nýta fylgið
í sólarbeltinu til að komast í þá
aöstööu að geta ráðið kjördæma-
skiptingu í mestu fólksíjölgunar-
fylkjunum eftir manntahö 1990.
Kosningarnar í síðustu viku gerðu
endanlega út af við þá framtíðar-
sýn.
Von er að repúblikönum sé hug-
leikið að bæta stöðu sína í fulltrúa-
deild Bandaríkjaþings. Þar hafa
demókratar haft meirihluta óslitið
frá árinu 1954 og síðasta kjörtíma-
bil höfðu þeir 258 af 435 fulltrúa-
deildarsætum.
Kosningastjórar repúblikana og
Bush forseti gerðu stórátak í af-
staðinni kosningabaráttu til að
styrkja stöðu flokksins til að hafa
áhrif á kjördæmaskiptinguna
framundan með því að styðja fram-
bjóöendur hans til sigurs í sólar-
beltisfylkjunum Flórída og Texas,
sem talið er að bæti við sig samtals
sjö fulltrúadeildarsætum fyrir
næstu kosningar, 1992. Þetta mis-
tókst á báðum stöðum. Ann Ric-
hards, höfuöóvinur Bush í stjórn-
málum í Texas, sigraði Clayton
Williams í Texas og í Florida vann
Lawton Chiles frægan sigur á frá-
farandi fylkisstjóra, Bob Martinez.
Þessir sigrar demókrata skipta því
meira máh þegar að kjördæma-
skiptingu kemur að fylkisþingin
eru líka í þeirra höndum. Sigur
repúblikanans Pete Wilson í Kali-
forniu, sem líkast til bætir við sig
sjö fulltrúadeildarsætum, hefur
ekki sömu úrslitaáhrif því þar
verður hann að hafa demókrata á
fylkisþinginu með í ráöum.
Árið 1992 verða 105 fulltrúadeild-
arþingmenn, hátt í íjórðungur,
kjörnir í þeim þrem fylkjum sem
hér hafa verið rædd. Alls hafa
demókratar úrslitaáhrif á nýju
kjördæmaskiptinguna í ijórum af
fimm fiölmennustu fylkjunum,
Flórída, New York, Pennsylvania
og Texas. Áhrifin má marka af því
að reiknað hefur verið út að munað
geti 20 til 25 þingsætum til eða frá
milli flokkanna hvernig nýju kjör-
dæmaskiptingunni verður hagað í
einungis tveim fylkjum, Flórída og
Kaliforníu.
Niðurstöður fyrir næsta kjör-
tímabil af kosningunum er að
demókratar bættu við sig níu full-
trúadeildarsætum og einu í öld-
ungadeild. Hafa þeir nú 267 sæti í
fulltrúadeild á móti 167 repúblikön-
um og einum sósíalista en 56 í öld-
ungadeild móti 44. En til lengri
tíma htið fullyrða bandarískir
stjórnmálafréttamenn að staðan
meðal fylkisstjóra og á fylkisþing-
um geri demókrötum fært að
tryggja sér með nýrri kjördæma-
skiptingu á næsta ári meirihluta í
fulltrúadeildinni fram yfir alda-
mót.
En auk þess sem repúblikönum
mistókst aö hrifsa aðstöðu til meg-
inákvarðana um kjördæmabreyt-
ingar úr höndum demókrata
breyttust valdahlutíoll í flokknum.
Föllnu frambjóðendurnir í Flórída
og Texas, þeir Martinez og Will-
iams, eru íhaldsmenn, steyptir í
mót Reagans-áranna. Sigursælir
frambjóðendur repúblikana til
fylkisstjóra í áhrifafylkjum, eins
og Wilson í Kaliforníu, Edgar í 111-
inois og Weld í Massachusetts, eru
úr þeim armi flokksins sem kallar
sig hófsaman eða framfarasinnað-
an, er jafnvel orðaöur við frjáls-
lyndi, og styðst verulega við fylgi
úr stórborgunum. Verða þeir ber-
sýnilega áhrifamenn á flokksþing-
inu sem mótar stefnu Repúblikana-
flokksins fyrir forsetakosningarn-
ar 1992.
Enn er þess að geta að þótt efling
þingstyrks demókrata á Banda-
ríkjaþingi láti ekki mikiö yfir sér í
tölum hefur hún töluverða pólit-
íska þýðingu, staða flokksins var
svo öflug fyrir, einkum í fulltrúa-
deild, að ekki meiri breyting en
þetta torveldar Bush forseta og
repúblikönum á þingi að mynda
þar meirihluta meö íhaldssömum
demókrötum eða að hindra að
þingið hnekki beitingu forseta á
heltimaryaldi við laaasetningu.
Demókratinn Ann Richards fagnar sigri i fylkisstjórakosningu í Texas
yfir Clayton Williams, sem allir spáðu sigri i upphafi. En i kosninga-
baráttunni gerði hann sig að sliku fifli að stuðningur Bush forseta mátti
sín einskis. Simamynd Reuter