Dagblaðið Vísir - DV - 17.11.1990, Blaðsíða 45

LAUGARDAGUR 17. NÓVEMBER 1990.
57
Meiming
Ljóðagerð sem hefur lítið
gildi fyrir aðra en höfimdinn
í þessari bók eru 27 ljóð, mjög mislöng. Þó
nokkuð ber á naumhyggju sem mjög tíðkast
nú meðal íslenskra ljóðskáida. Eins og nafn-
ið bendir til er þá reynt að gera ljóð af sem
allra minnstu efni, finna eins konar lág-
marksljóðrænu. Þetta er vandasamt og mér
sýnist árangurinn sjaldan góður, heldur ekki
í þessari bók. Sem dæmi mætti nefna ljóðin
„Haf„Til þín“, „í skemmtigarði“ og þetta:
Gatan
Hér áður gekk ég þessa götu
mörgu sinni
þetta er stuttur stígur
með grá hús til beggja handa
um daginn sá ég þar mann
meö skrýtna húfu
nú hef ég gleymt hvað gatan heitir
Hér er, sem sjá má, allt með venjulegasta
hætti svo að í samtali mætti þetta þykja of
ómerkilegt tii að segja það. En þá á ég erfitt
með að skilja hvaða erindi þetta á í ljóðabók.
En satt að segja er útkoman ekki betri í
löngum ljóðum eins og „Sigling" aftast í bók-
inni, átta blaðsíðna ljóð. Einnig hér er allt
svo kunnuglegt, margnotað, bæði sjálf
grundvallarhugmyndin, að hkja æviskeiði
manna við sighngu og allt sem af því er dreg-
ið, til dæmis:
Andvana hafið teygir sig eftir öllum megin-
stefnum
jarðskautanna,
eftir öllum brotabrotum gráðuhringsins.
teygir sig og teygir.
Svo fjarlægur er himinninn að hann veröur
ekki greindur.
Þú ert fangi!
luktur inni í endalausum alheiminum.
Hvar eru dyrnar?
Hvar veggir til að ljósta hnefum og hrópa?
Stefán virðist ekki leggja hart að sér við
ljóðagerð heldur fyrst og fremst fylgja þeim
fyrirmyndum sem hann hefur hrifist af. Því
er vandsvarað hvaða gildi svona ljóðagerð
hefur fyrir aðra en höfundinn sjálfan. En
skyldi hún ekki mega flokkast með áhuga-
leikhúsum, lúðrasveitum og kórum sem tví-
mælalaust eru nokkurs konar grundvöllur
menningarlífs í landinu, gerir fólk móttæki-
iegra fyrir hámenningu en eila myndi? Það
er að vísu allt saman hópstarf en yrkingar
ekki. En upplestrarkvöld, ljóðatímarit og
fjöldi ljóðabóka stuðlar væntanlega að því
að æ fleiri lesa ljóð og yrkja. En þá skiptir
miklu að það sé ekki bara meðtekið gagnrýn-
islaust.
Þetta er önnur ljóðabók Stefáns. 1985 kom
Haustheimar sem mér fannst stórum vand-
aðri. Ef til vill er skýringin sú að höfundur
sé í þessari nýju bók á brautum sem hann
hefur ekki farið áður.
Ljúkum þessu á því að líta á það ljóð sem
mér fmnst best heppnað, það er fyrsta ljóð
bókarinnar, sex tveggja lína erindi. Hið
fyrsta setur sviðið, heimur bernskunnar er
gleymdur. En síðan rifjast þó ýmislegt upp.
Þetta hefur veriö í sveit; endurminningin
sýnir haga, skóga, klettabelti, tinda. Erindi
2^4 sýna svo þrjú samhliða atriði úr fortíð-
inni. í hverju þeirra mætast annars vegar
himinn og svo óefniskennt fyrirbæri sem
morgnar en hins vegar fyrrgreind aðalatriði
landslagsins. í fyrri tvö skiptin er ljósið ger-
Stefán Sigurkarlsson.
Bókmenntir
Örn Ólafsson
andi en skógarnir í þriðja. Þannig skynjar
lesandi endapunkt í þessum þremur atriðum
fortíðarmyndarinnar. Þessi sígilda stígandi í
þrítekningu birtist líka í tímarás; fyrst leggj-
ast ský að klettabeltum, svo hverfa þau
smám saman er líður á morguninn, loks rík-
ir tært, heiðblátt loftið, þrungið ilmi. Þessu
er öllu líkt við eitthvað ljúft, með persónu-
gervingu. Orðalagið „að vefja örmum" virð-
ist liggja til grundvallar 2. erindi og í 3. er-
indi er það væntanlega eitthvað í líkingu við
blómvendi sem morgnar snúa úr þessum
sömu skýjum. Loks er það fingert.starf að
spinna þræði. Það er því samræmi í hug-
blænum á þessari fortíðarlýsingu og and-
spænis karlmanninum sem talar í ljóðinu
birtist í þessu kvenmynd sem vefur örmum,
snýr blómvendi, spinnur þræði. Það er áhri-
faríkt hve knöpp persónugerving haustsins
er í næstsíðasta erindi. Einnig síðasta erindi
sýnir mjög knappt hverfulleika mannlífsins
gagnvart eilífri hringrás árstíðanria.
Brot
Nú eru hagar bernsku minnar
orpnir gleymsku
þó minnist ég þess að í þá tíð
vöfðu himnar klettabeltin skýjum
og morgnar sneru af hvítum tindum
bleika vendi
og ilmskógar spunnu þræði sína
úr himinblámanum
vindur fór hér um í gær
með fangið fullt af laufi
hann kemur aftur í apríl
. og þá verð ég farinn
Skuggar vindsins
Ljóö eftir Stefán Sigurkarlsson. Mál og menning
1990, 44 bls.
Mike Oldfield - Amarok:
Illskiljanlegt torf
Til að fá einhvern botn í nýjustu plötu Mike Old-
field, Amarok, verður að þekkja nokkuð til tónhstar-
ferils hans sem hófst með shkum glæsibrag að erfitt
er að finna nokkra samlíkingu.
Oldfield var ekki orðinn tvítugur þegar hann sendi
frá sér sína fyrstu plötu, Tubular Behs, og þvílíkt verk.
Fimmtíu mínútur af heillandi og framandi tónlist leik-
inni af honum sjálfum á ótal hljóðfæri. Aldrei hafði
annað eins heyrst og Oldfield var lyft upp í efstu hæð-
ir dýrkunar sem hefur reynst honum erfiður stallur.
í kjölfarið fylgdu verk sem voru eins uppbyggð og
Tubular Bells en ekki eins gó'ð. Það er helst
Ommadawn frá 1975 sem hefur eigin og sterkan kar-
akter.
Þegar fólk hætti að hafa áhuga á flóknum verkum
Oldfields tók hann til við að semja styttri lög með
ágætum árangri og náðu sum þeirra hátt inn á vin-
sældalista. Oldfield var sjálfur óánægður með slíkt
framlag, sagði að ekkert væri auðveldara en að semja
vinsælt dægurlag.
Þar er líka greinilegt þegar htiö er á síðustu plötur
Oldfields að metnaðurinn er lítill. Með Amarok kastar
hann frá sér öllum veraldlegum gæðum ef svo má að
orði komast og reynir að rífa sig úr þeirri lægð sem
hann hefur verið í sem tónskáld en því miður, hann
tekur ranga stefnu.
í stað þess aö reyna eitthvað ferskt og nýtt, sem ég
efast ekki um að hann hefur hæfileika til að gera, fer
hann aftur til fortíðar. Greinilegt er að miðið er tekið
á Tubular Behs og með misheppnuðum árangri reynir
hann að endurvekja þá dulúð og þann ferskleika sem
einkenndi meistaraverk hans.
Fyrir utan að hverfa til fortíðar gerir hann stór mis-
tök í að hafa Amarok eitt samfellt verk sem tekur
sextíu mínútur í flutningi. Skynsamlegt hefði verið
fyrir hann að skipta því niður í kafla. Það gekk að
vísu upp á Tubular Bells, aðallega vegna þess*að stef-
in voru ótrúlega góö.
Á Amarok er ekkert slíkt fyrir hendi og þvi verður ■
tónlistin illskiljanlegt torf sem erfitt er að festa hendur
á. Oldfield leikur á flestöll hljóðfæri sjálfur og tækni-
lega er verkið vel gert en tilfinninguna vantar.
Engar upplýsingar um tónlistina fylgja með. Aftur á
móti má ráða af smásögu einni eftir William Murray
sem prentuð er á kápuna að fortíðin með dulúð hins
óráðna sé það sem Oldfield sé að fjalla um. í sögunni
má einnig skynja leit að hinum eina sanna tóni og
Mike Oldfield.
Nýjar plötur
gæti það staöið fyrir Oldfield sem sífellt virðist vera í
leit að einhverju sem enginn veit hvað er.
Amarok er aðeins fyrir þá sem mikið pæla í tónlist.
Það er þolinmæðisverk að hlusta á þann Oldfield sem
hér birtist okkur. Þótt ég hafi sagt að Oldfield taki
ranga stefnu á hann skilið þann virðingarvott sem
fylgir því að kasta markaðslögmálinu frá sér og koma
með verk sem í raun er ekki hægt að leika nema í
heilu lagi.
-HK
Hilmar Karlsson
Sviðsljós
Bemstein allur
Leonard Bernstein lést nýlega á
heimili sínu í New York 72 ára að
aldri. Bernstein var í Ufanda Ufi
risi í heimi klassiskrar, tónlistar
bæði vegna aíkasta sinna á sviði
lújómsveitarstjórnar og hinna fjöl-
mörgu verka sem hann samdi.
Nægir að minna á messu tíl minn-
ingar um Kennedy forseta og svo
söngleikinn sívinsæla, West Side
Story.
Bernstein eignaðist ekki píanó
fyrr en tíu ára að aldri vegna þess
að faðir hans vildi að hann tæki
við fyrirtæki fjölskyldunnar sem
seldi snyrtivörur. Bernstein fór í
Harvard-háskólann og fékk síðan
tækifæri lífs síns 1943 þegar Bruno
Walter fékk honum tónsprotann í
hendur í fyrsta sinn.
Bernstein vai- alla ævi umdeildur
maður sem lifði skrautlegu Ufi.
Þrátt fyrir að hann færi aldrei leynt
með samkynhneigð sína var hann
ávallt giftur Feliciu Montealagre
frá Chile og gat við henni tvær
dætur og einn son.
Bernstein á efri árum.