Dagblaðið Vísir - DV - 08.12.1990, Blaðsíða 13

LAUGARDAGUR 8. DESEMBER 1990.
13
Meiming
ASTARSOGURNAR
VINSÆLU
þjóðarsálarinnar
Til forna var eitt helsta viöfangs-
efni höfuðskálda að yrkja erfiljóð
um látin mikilmenni. Slík ljóð
mynduðu virðulega bókmennta-
grein en lögðust þó smám saman
af - nema hjá bókmenntaþjóðinni í
Norðurhöfum, sem þróaði erfiljóð-
in yfir í minningargreinar í dag-
blöðum. En nú hefur verið vegið
harkalega að þessari þj óðlegu venju
með nýjustu bók Steinunnar Sig-
urðardóttur, Síðasta orðinu, þar
sem dregin er upp hæðileg mynd
af minningargreinunum og þær af-
bakaðar ad nauseam.
Eintóna minningargreinar
Safnahússfræðimaðurinn Lýting-
ur Jónsson frá Veisu í Önguldal
hefur um árabil haldið til haga
minningargreinum um ættfólk
Öldu 0. ívarsen sem lesendur
Steinunn Sigurðardóttir.
Steinunnar þekkja úr Tímaþjófin-
um. í fjölskyldunni skrifar hver um
annan en Friðþjófur ívarsen er þó
manna mikilvirkastur á þessu
sviði. Greinarnar ásamt formála
útgefanda og ýmsu viðbótarefni
sem bætist við í lokavinnslu verks-
ins, m.a.s. eftir að Lýtingur sjálfur
er fallinn frá, mynda allt lesefni
bókarinnar sem verður því e.k.
bréfaskáldsaga með minningar-
greinum í stað bréfa.
Enda þótt margir höfundar séu
tilgreindir er allt skrifað í sama
stílnum (nema hressileg prívatbréf
kvenna í sögulok) þar sem menn
vaða úr einu í annað, tala mest um
sjálfan sig og koma ýmsu að undir
því yfirskini að verið sé að skrifa
um nýlátna manneskju. Slík ein-
stefna í stíl fjölda fólks þyngir högg-
ið sem hinar eiginlegu minningar-
greinar veröa fyrir: þær eru alltaf
eins, sama hver heldur á penna. í
hermistíl af þessu tagi liggur þó sú
hætta að hann verði of einhæfur
því að grundvallarbrandarinn er
eiginlega alltaf sá sami. Hinn hal-
lærislegi, óskrifandi og sjálfum-
glaði íslendingur birtist hér í hverri
grein.
Gegn þessari hættu er teflt ótrú-
legri fjölbreytni og þverstæðum í
þankagangi þeirra sem að Öldu
standa og undir hallærislegu yfir-
borðinu er sagan uppfull af mis-
þungum skotum á hvaðeina í þjóð-
lífinu og menningarumræðunni; oft
í formi vísana eða innri mótsagna.
Til dæmis er engu líkara en kynór-
ar straumvatnsins frá fossafafia-
og í lýsingu á útfararstjóra úr vest-
urheimi sem bendir á rósa- og dal-
iubeðin í garðinum sínum þar sem
hann hefur dreift ösku einstæðing-
anna og segir: „Sjáðu fimmtán-
hundruð ánægða viðskiptavini."
(56) Með vel útfærðum skyndi-
myndum er þó oft varpað ljósi á
lífshlaup fólks og raunverulegar
aðstæður andspænis sjálfsblekk-
ingu og orðavaðli. Þannig er sýnd
sú gjá sem er á milli draums og
veruleika, væntinga og þess hlut-
skiptis sem fólk hreppir. Dæmi um
þetta er hjá vestur-íslenskri konu
sem flyst heim til gamla landsins
með áðurnefndum útfararstjóra og
fær svohljóðandi eftirmæh: „Fyrir
henni var ísland Mekka og Paradís,
land forfeðranna, hreina loftsins og
hinnar ómenguðu tungu. En ég
hugsa að hún hafi orðið fyrir von-
brigðum og að henni hafi þótt vistin
daufleg í Sundhöllinni og mikið af
óþægum börnum í skólasundi sem
gerðu gys að bjagaðri vestur-ís-
lenskunni hennar.“ (58)
Meginhugsun sögunnar liggur í
afhjúpun af þessu tagi. Með aðstoð
ættartrés fremst í bókinni getur les-
andi byggt upp mynd af stórfjöl-
skyldulífinu, eða öllu heldur við-
horfum fólks til sjálfs sín innan stór-
fjölskyldunnar og í samspili við um-
hverfið. Eftir því sem líður á er þó
flett ofan af yfirborðstengslum ætt-
artrésins og hugmyndum fólksins.
Hvert samband hefur tvær eða fleiri
hliðar, einstaklingar breyta um hlut-
verk, ástarþríhyrningar koma í ljós
og hverfa aftur, og stundum er les-
FÓRNFÚS IVLÓÐIR
ELSE-MARIE NOHR
Hún hefur aldrei verið mikið fyrir börn, en
f fríi sínu verður hún ástfangin af manni
nokkrum og kynnist lftilli dóttur hans, sem
er hjartveik og bíður eftir því að komast
undir læknishendur.
f DAG HEFST LÍFIÐ
ERIK NERLÖE
Aðeins sautján ára gömul er hún að verða
fræg og rík. Og margt er að gerast í lífi henn-
ar. Hún fær tækifæri sem söngkona; hún
verður ástfangin; hún hittir móður sína,
sem hún hefur aldrei þekkt, en hefur svo
oft dreymt um.
HAMING JUH J ARTAÐ
EVA STEEN
Hún er rekin úr ballettskólanum og fer því
til London, þar sem hún gerist þjónustu-
stúlka hjá fjölskyldu einni, og gætir lítillar
stúlkú. Á leiðinni til London kynnist hún
ungum manni, sem sýnir henni mikinn á-
huga.
SKUGGSJA
BÓKABÚÐ OLIVERS STEINS SF
táknfræðinni, sem opinberaðist
landsmönnum fyrir nokkru, endu-
rómi í minningum Friðþjófs um
sinn fyrsta ástarfund: „Á meðan fór
Sogið framhjá okkur, þykkt og seigt
eins og tímafljótið, grængolandi
eins og dauðinn. Og ég mundi að í
Þingvallavatni sem fljótið rennur
úr er lindarvatn sem sprettur und-
an hrauni.“ Annað innlegg í með-
ferð fræðimanna á bókmenntum er
að finna í skrifum Ómars B. Ómars-
sonar cand mag sem bendir á að
„það væri verðugra verkefni fyrir
sérfræðinga að sálgreina Jónas
Hallgrímsson heldur en að skrifa
endalausar ritgerðir um kveðskap
hans.“
Margföld afhjúpun
Sagan rambar alltaf á barmi af-
káraskapar og hins ótrúlega eins
Bókmenntir
Gísli Sigurðsson
andinn skilinn eftir án þess að vita
fyrir víst hver hefur eiginlega verið
hvað - og þá í augum hvers.
Síðasta oröið heldur lengi áfram
í mikilli kyrrstöðu, hrúgar upp
mannlýsingum í sama hermistíln-
um en tekst þó alltaf að flétta saman
við sakleysislegan vaðalinn líkt og
óvart beinskeyttum athugasemd-
um um afturhald, nýjungagimi og
vanahugsun landsmanna. Um
miðja bók fer siðan að færast fjör í
leikinn og helst stígandin allt til
loka með óvæntum sjónarhornum
í hreinskilnum játningagreinum og
uppákomum í sambandi við bréfa-
fundi innan fjölskyldunnar. Og sá
vefur sem er framan af ofinn með
hægð gengur loks glæsilega upp.
Steinunn Sigurðardóttir
Siðasta orðið (skáldsaga 182 bls.)
Iðunn
ÆVINTÝRI í MAROKKÓ
BARBARA CARTLAND
Nevada Van Arden var bæði mjög falleg og
vellrík, og hún naut þess að kremja hjörtu
ungu mannanna. Tyrone Strome varð æva-
reiður, þegar hann komst að raun um,
hvernig hún fór með aðdáendur sfna, og
hve laus hún var við .alla tillitssemi og
hjartahlýju.
í SKUGGA FORTÍÐAR
THERESA CHARLES
Ilona var dularfull í augum samstarfsfólks
síns. Engu þeirra datt íhug, að hún skrifaði
spennusögur í frítíma sínum, eða að þessi
„Nikulás" sem hún átti að vera trúlofuð,
væri aðeins til í hugarheimi hennar.
Stungið í kviku