Dagblaðið Vísir - DV - 08.12.1990, Blaðsíða 24

24
LAUGARDAGUR 8. DESEMBER Í990.
Pólitísk
í Súðavík
„Hannibal haföi ekki líkað illa vist-
in á Akranesi um veturinn. Akurnes-
ingum haföi ekki heldur líkaö illa viö
Hannibal því um vorið báöu þeir
hann úm aö halda áfram kennslu-
störfum næsta vetur. Ekki stóö hug-
ur hans til áframhaldandi dvalar á
Akranesi heldur fýsti hann aftur
vestur á firði. Ásgeir fræðslumála-
stjóri bauö honum að taka aö sér
kennslu og skólastjórn í Súöavík og
þekktist Hannibal boöiö. Þau tvö ár
sem Hannibal starfaði í Súðavík voru
viðburðarík og þar sveigðist starf
hans inn á nýjar brautir. Skólamað-
ur þótti hann þegar ágætur en í Súöa-
vík óx hann ekki síður af verkum
sínum sem ötull og ósérhlífinn leiö-
togi verkafólks í þorpinu.
I Súðavík bjuggu nær 200 manns
þegar Hannibal settist þar að. Útgerö
var þar lífleg og fiskvinna mikil og
voru atkvæðamestir atvinnurekend-
ur þeir feðgar Jón Valgeir Her-
mannsson og sonur hans Grímur.
Var Grímur löngum með mesta út-
gerð og fiskverkun í plássinu auk
þess sem hann haföi með höndum
verslunarrekstur. Aðrir atvinnurek-
endur, sem mikið kvað að í Súðavík
á þessum árum, voru þeir Jón Jóns-
son og Sigurður Þorvarðarson. Geröi
Jón út tvo báta og rak að auki fisk-
verkun og verslun en Sigurður var
einnig með útgerð og fiskverkun.
Súðavíkurþorp hafði myndast fyrstu
áratugi aldarinnar. Um aldamótin
bjuggu þar fáeinir tugir en eftir að
vélbátar komu til sögunnar byggðist
þorpið hratt. Skilyrði til sjósóknar
voru þar með besta móti, innsigling
greiö og Álftafjörður vel lokaður fyr-
ir hafsjóum.
Verkalýðsfélag í sókn
Skólahúsið í Súðavík gat ekki talist
mikil bygging. Það stóð á Saura-
grund, lóö sem Guðmundur Arason
í Eyrardal hafði gefið hreppnum
undir skólabyggingu áriö 1890. Húsið
var tvílyft með einni 60 ferálna
kennslustofu á neðri hæð, en á efri
hæð voru vistir fyrir börn sem ekki
gátu sótt skólann að heiman.
Kennsla hófst í húsinu 1891 og starf-
aði barnaskólinn í því til 1930 en þá
var skólahald flutt í samkomuhús
staðarins sem þá var nýbyggt.
í Súöavík höföu verkamenn og sjó-
menn bundist samtökum í einu fé-
lagi, Verkalýðs- og sjómannafélagi
Álftfirðinga, sem stofnað hafði verið
fóstudaginn langa árið 1928. Verka-
lýðsfélög höfðu átt erfitt uppdráttar
í þorpunum vestra og aðeins Baldur
á ísafirði gat talist myndugt félag og
sterkt í kaupgjaldsbaráttunni. Bald-
ursfélagar lögðu því víöa lið við
stofnun félaga verkafólks í ná-
grannabyggðum ísafjarðar og á
stofnfundi verkamannafélagsins í
Súðavík flutti Ingólfur Jónsson for-
- kafli úr bókinni um Hannibal Valdimarsson
stefnu og starfshætti félagsins. Vildi
hann aö félagið starfaði aðeins í
byggðarlaginu en væri ótengt lands-
samtökum verkalýðsfélaga eða
landshlutasamtökum, en verkalýðs-
félagið í Súðavik haföi gengið í Al-
þýðusamband íslands og Verkalýðs-
samband Vesturlands strax við
stofnun. Gerði Grímur féiaginu til-
boð um að það segöi sig úr heildar-
samtökunum og að stofnaður yrði
styrktarsjóður fyrir fátækt fólk og
þurfandi i Súðavíkurhreppi. Slíka
sjóðsstofnun kvaðst hann reiöubú-
inn til að styrkja meö 1000 króna gjöf
og 100 króna framlagi árlega í tíu ár.
Var það ennfremur hugmynd Gríms,
að sjóðir félagsins og gjöld verka- ■
manna rynnu til sjóðsins. Sjóðnum
skyldi stjórna sóknarprestur, oddviti
og sérstakur fulltrúi verkalýðsfé-
lagsins og áttu þeir einnig aö mynda
geröardóm i kaupdeilum en verkföll
og verkbönn væru óheimil „enda
megi ekki á nokkurn hátt hefta at-
hafnafrelsi manna í hreppnum."
Lífeyrissjóði hafnað
Að því leyti verða hugmyndir
Gríms að teljast athyglisverðar, að
þær fólu það í sér að myndaður yrði
lífeyrissjóður verkafólks í þorpinu
en slíkir sjóðir voru þá óþekktir.
Ekki gein verkalýðsfélagið þó við
slíkri sjóðsmyndun og hafnaði með
öllu tilboði Gríms. Ekki löngu síðar
viöraöi hann gerðardómshugmyndir
sínar að nýju við sömu undirtektir.
Stóð allt fast milli verkalýðsfélagsins
og Gríms fyrstu tvö árin eftir stofnun
félagsins.
Samningar tókust þó með félaginu
og hinum atvinnurekendum staðar-
ins, þeim Jóni Jónssyni og Sigurði
Þorvarðssyni. Á fyrsta starfsári fé-
lagsins hækkaöi verkkaup í Súðavík
umtalsvert; dagvinnulaun hækkuðu
um 40 af hundraði og helgidagavinna
um 80 af hundraði. Kaup fyrir skipa-
vinnu hækkaði um allt að helmingi.
Verkamenn Gríms lágu þó ekki
óbættir hjá garði því Grímur hækk-
aði laun þeirra eftir því sem honum
þótti ástæður til. Vera má að árangur
af starfi verkalýðsfélagsins hafi knú-
ið Grím til þess aö gera betur við
verkafólk sitt því að öðrum kosti
hefði hann átt á hættu að missa það
frá sér. Hitt var einnig til að Grímur
hækkaöi kaup hjá sér að ófyrirsynju
og sætti þá gagnrýni af hálfu forystu-
manna verkalýösfélagsins fyrir að
„múta fólkinu til mótþróa við samtök
þess“.
Kennarar í
verkamannavinnu
Um vorið 1930 komu á fund
Hannibals skólastjóra forystumenn
verkalýðsfélagsins, þeir Halldór óg
Hannibal Valdimarsson á litrikan stjórnmálaferil að baki. Þór Indriðason hefur skráð sögu hans i bókinni Hanni-
bal Valdimarsson og samtið hans sem Líf og saga gefur út.
seti Verkalýðssambands Vesturlands
og bæjarráðsmaður á ísafirði erindi
um verkalýðsmál og bar félaginu
kveöju Baldurs. Formaður verka-
mannafélagsins var kosinn Halldór
Guðmundsson, Helgi Jónsson ritari
og Guðmundur Guðnason gjaldkeri.
Styrktarsjóður
fátæklinga
Strax í upphafi mætti félagsskap-
urinn mikilli andstööu atvinnurek-
enda í þorpinu, einkum þó Gríms
Jónssonar, sem var þeirra fyrirferð-
armestur. Vildi hann sem minnst af
félaginu vita og leiddi hjá sér allar
kröfur þess um kauphækkanir
verkafólks. Ekki var Grímur með
öllu mótfallinn því að verkafólk tæki
höndum saman um kjaramál sín en
bágt átti hann með að sætta sig við