Dagblaðið Vísir - DV - 28.08.1993, Blaðsíða 15

LAUGARDAGUR 28. ÁGÚST 1993
15
DV-mynd JAK
Hinn langi mjói vegur
A hverju sumri heyrir maður
fréttir af ótal umferðaróhöppum á
vegum landsins. Erlendir öku-
menn eru þar oft aðilar að, mun
oftar en hlutfall þeirra í umferðinni
gefur tilefni til. Ég hef velt ástæð-
unni fyrir mér og held að ég hafi í
það minnsta hluta af skýringunni.
Margir hafa sagt sem svo að er-
lendir ökumenn séu óvanir malar-
vegum; þess vegna sé þetta eðh-
legt. Ég hef fram til þessa tekið þá
skýringu góða og gilda. En ég geri
það ekki lengur. Malarvegir eiga
ef til vill einhveija sök en fjarri
lagi alla. Þeir eru ekki það hættu-
legasta í vegakerfi okkar. Ég hef
ekki í mörg ár ferðast jafn mikið
um vegi landsins og í sumar. Og í
þessum ferðum mínum tel ég mig
hafa uppgötvað ástæðuna fyrir tíð-
um umferðaróhöppum á vegum
landsins, ekki síst á vegum með
bundnu shtlagi.
Þingmannasök
Ef frá er skilinn hluti hringvegar-
ins eru vegir með bundnu sUtlagi
aðeins ein og hálf akrein í stað
tveggja akreina. Þegar bílar mæt-
ast á slíkum vegi eru báðir í hættu
ef ökumenn taka ekki fuUt tilUt til
aðstæðna. Og það gera því miður
ekki aUir. Verstir eru ökumenn
flutningabíla og rútubíla. Þeir vikja
Utt eða ekki og slá ekki af ferðinni
nema í neyðartilfeUum. Þeir neyta
afls og stærðarmunar þannig að
fólksbUamir verða að fara út á
ótryggan malarkant þegar þeir
mæta risunum í umferðinni. Þá er
hættan mest.
Ég er sannfærður um að þessir
hættulega mjóu vegir eru helsta
orsök tíðra óhappa á þjóðvegunum,
ekki bara hjá útlendingum heldur
íslendingum líka.
Ég ræddi þetta mál með mjóu
vegina eitt sinn viö fyrrverandi al-
þingismann og spurði hvort hann
vissi af hverju akreinarnar væru
ekki tvær. Hann sagði að alþingis-
menn hefðu þrýst á um þetta með
óbeinum hætti. Þeir krefðust þess
jafnan að varanlegir vegir næðu
sem lengst inn í kjördæmið, helst
í gegnum það. Vegagerðin hefði
ekki haft fjármagn til að leggja
tveggja akrema veg jafn langt og
þingmenn þrýstu á um. Þá var það
tekið tíl bragðs að mjókka þá og
lengja um leið.
Kjördæmapot
Þama er um að ræða hið dæmi-
gerða íslenska kjördæmapot þing-
manna. Það dugir ekki að Jón á
HóU fái ekki það sama og Siggi á
Brekku. Við það gætu tapast at-
kvæði, jafnvel mörg atkvæði, því
Jón á HóU er ættstór og höfuð sinn-
ar ættar. Menn taka ekki áhættuna
af því að baka sér óvinsældir hjá
Jóni á HóU. Því verður vegurinn
með varanlega sUtlaginu að ná
fram hjá bænum hans eins og
hinna. Jónar á HóU geta verið
margir í hveiju kjördæmi.
Kjördæmapot er og hefur lengi
verið alþekkt hér á landi. Oftast
kostar það bara peninga, sem
mörgum þykir nógu slæmt. Mjóu
vegirnir eru versta potið, það kaU-
ar á umferðaróhöpp og þá fer máUð
að gerast alvarlegt. Varðandi ann-
að pot geta þingmenn sagt eins og
stórbóndinn: Hvað munar oss
bænöur um fimmtíu fjár, enda refs-
ar þeim enginn fyrir bruðl með al-
mannafé.
Kjördæmapot hættir ekki fyrr en
landið er orðið eitt kjördæmi.
Að mæta bíl
Vegir með varanlegu sUtlagi upp
á eina og hálfa akrein eru eitthvað
það hættulegasta sem gert hefur
verið í umferðinni hér á landi. Þeir
sem eru óvanir að aka úti á landi
en sjá beinan veg með varanlegu
sUtlagi halda að aUt sé í lagi. Svo
kemur að því að mæta bU, hvað þá
stórum bU, og þá gerast óhöppin.
Menn verða að nota malarkantana
og missa við það stjóm á bOnum.
Og það þarf engan hraðakstur tíl
þess að óhöpp af þessu tagi eigi sér
stað. Ekkert er því eðUlegra en að
erlendir ökutækjastjórar fari verr
út úr þessu en innlendir. Þeir
þekkja einfaldlega ekki þennan
ófognuð.
Það er aUt annað með malarveg-
ina. Menn sjá einfaldlega að þeir
eru komnir í torfæruakstur á því
sem við köUum bUvegi og hreinlega
neyðast tíl að aka samkvæmt því.
Flestum þykir það vænt um nýleg-
an bUinn sinn að þeir misþyrma
honum ekki á íslenskum malarveg-
um með hraðakstri. Auðvitað með
örfáum undantekningum eins og
alltaf er.
Að beita á vegina
Hin stóra hættan á íslensku þjóð-
vegunum er búsmaU á beit í vegar-
kantinum. Af einhveijum orsökum
Laugardagspistill
Sigurdór Sigurdórsson
hafa alþingismenn aldrei þrýst á
um lagasetningu þar sem bændur
eru þvingaðir tU að hafa skepnur
sínar innan girðingar. Ef til vUl er
óttinn við atkvæðatap í næstu
kosningum orsökin fyrir því. Ég
hef ekið vítt og breitt um Evrópu
en hvergi séð það fyrirbæri að beita
búfénaði á þjóðvegi nema hér á
landi.
Það er ekki bara að ökumaður sé
alltaf í órétti aki hann á hross eða
kind á þjóðvegi, sem er auövitað
fáránlegt. Hitt er miklu alvarlegra
að það kemur fát á bifreiðarstjóra
sem sér að hann getur ekki komið
í veg fyrir að aka á Ufandi dýr. Það
kemur fát á mann ef fugl verður
fyrir bílnum, hvað þá kind eða
hross.
Ósjálfráðu viðbrögð ökumanns-
ins eru þau að reyna eitthvað til
bjargar. Það leiðir svo oft tíl þess
að menn velta bU og valda slysi á
fólki. Og aUt tjónið, meiðsU á
mönnum, skemmdir á bUnum og
dauður búsmaU, lendir á tryggingu
bUsins. Bóndinn, sem beitti skepn-
unni á vegkantinn, ber enga
ábyrgð. Hann fær bara bætur fyrir
gæðing eða afburða kind. Golsa
hefur verið fjórlembd í mörg ár!
ÆtU þetta geti ekki verið leifar
af bændaveldi því sem Baldur Her-
mannsson fjaUaði um í umdeUdum
sjónvarpsþætti í vor?
Viðurkennt
beitarland
Enda þótt þjóðvegir landsins séu
viðurkennt beitarland fyrir hross
og kindur er leyfilegur hámarks-
hraði hér á landi 90 km á klukku-
stund. Það er aUt of mikiU hraði
miðað viö aðstæður. Að leyfa 90 km
hraða á beitarlandi búsmala er út
í hött. í raun ætti hraðinn ekki aö
vera meiri en 30 tíl 40 km á klukku-
stund ef koma ætti í veg fyrir sly s.
Á hraðbrautum Evrópu, ef
Þýskaland er undanskUið, er há-
markshraðinn 110 til 120 km á
klukkustund. Hvaö æth ökumenn
í Evrópu segðu ef þeim væri gert
að aka innan um hross og kindur
á beit á þjóðvegum landa sinna?
Hvað ætíi tryggingafélög í þessum
löndum gerðu ef þeim væri gert að
greiða bætur fyrir hross sem ekið
væri niður á þjóðvegi? Mér býður
í grun að það myndi heyrast hljóð
úr homi. Og þungt yrði fyrir fæti
hjá bændum þarlendum að sækja
bætur fyrir arabíska gæðinginn. Á
þjóðvegum íslands hefur aldrei
verið ekið á annað en úrvalsgæð-
inga þegar kemur að trygginga-
mati.
Mannréttindabrot
Þaö hefur verið gert grín að þjóð-
vegabeitinni hér og talað um „kjöt
af úrvals vegalambi" eða „steinbar-
in svið“ og fleira í þessum dúr. í
raun er ekki gerandi grín að þessu
máh, til þess er það of alvarlegt og
slysahættan sem búfénaðurinn
veldur of mikil. Ég tel að brotin séu
mannréttindi á bifreiðarstjórum
þegar þeir eru rukkaðir um bætur
fyrir dautt lamb eða hross sem
bændur beita á þjóðvegina.
Tvö mál, sem íslendingar hafa
farið með fyrir Mannréttindadóm-
stól Evrópu, hafa unnist. Mér
fmnst vera kominn tími til að ein-
hver, sem verður fyrir því að aka
á búsmala á þjóðvegum landsins,
láti reyna á það fyrir Mannrétt-
indadómstólnum hvort hann beri
sök og þá bótaskyldu. Menn gætu
þá miðaö við þjóðveg 1 með varan-
legu shtlagi og leyfilegum há-
markshraða 90 km á klukkustund.
Hross eða kind, sem beitt er á veg-
kantinn, hleypur aUt í einu þvert í
veg fyrir bUinn og ekki verður
komist hjá ákeyrslu. Nákvæmlega
svona dæmi úr umferðinni á þjóð-
vegunum eru óteljandi.
Beygja og brú
Þar tíl fyrir nokkrum árum var
það lögmál við brúarsmíði á íslandi
að vegurinn var látinn beygja að
brúnni og frá henni hinum megin.
GamaU vegavinnukarl á Akranesi
sagði mér einu sinni að ástæðan
fyrir þessu væri sú að gömlu brúar-
smiðirnir hefðu verið að spara
bæði fé og tíma með því að strengja
mæUbönd milU næstu rafmagns-
eða símastaura við brúarstæðið og
smíðað brúna þar. í fæstum tilfeU-
um passaði það við vegarstæðið og
þá var bara sett beygja á veginn
að og frá brúnni.
Þaö tók marga áratugi að afnema
þennan ósið. Nú Uggja vegimir í
flestum tilfeUum beint á brýmar.
Er ekki líka kominn tíma til að
hætta að leggja hundið sUtlag á eina
og hálfa akrein í stað þess að hafa
þær tvær? Að atkvæðin sem Jónar
á HóU ráða yfir verði ekki látin
ráða breidd þjóðvega landsins. Er
ekki líka kominn tími til banna
bændum að beita búsmala á þjóð-
vegina? Nú er mikið talað um nið-
urskurð þjá bændum. Er ekki rétt
að skera fyrst niður hjá þeim sem
ekki telja sig geta komið upp dýra-
heldum girðingum eða eiga ekki
beitílönd fyrir búsmala sinn en
beita honum á þjóðvegina?