Dagblaðið Vísir - DV - 27.11.1993, Blaðsíða 26

26
LAUGARDAGUR 27. NÓVEMBER 1993
Ævisaga baráttukonunnar Sigríðar Rósu á Eskifirði:
Réðst í útgerð með
kaupmennskunni
- og lét sig ekki muna um að festa kaup á báti
Hjónin Sigriður Rósa og Ragnar.
Þú gefst aldrei upp, Sigga! nefnist
ævisaga baráttukonunnar Sigríðar
Rósu Kristinsdóttur á Eskifirði sem
Elísabet Þorgeirsdóttir hefur skráð.
Sigríður Rósa er löngu orðin þjóð-
kunn fyrir útvarpspistla sína en í
þeim hefur hún sagt skoðanir sínar
á mönnum og málefnum umbúðlaust
og þykir oft kveða fast að orði. Þaö
er bókaútgáfan Fróði sem gefur bók-
ina út.
Útgerð
Það er ekki nóg með að Sigríður
Rósa hafi verið kaupmaður í níu ár.
Hún lét sig ekki muna um að gerast
útgeröarmaöur á sama tíma. Henni
hefur alltaf verið einkaframtakið í
blóð borið enda hluti af lífinu til
sveita að vera sjálfs sín herra.
Hver var aðdragandinn að því að
þið réðust í útgerð?
„Ragnar talaði oft um hvað þaö
hlyti að vera miklu betra að vinna
hjá sjálfum sér en öðrum. Ég var
sammála því enda alin upp við það
og mundi hvað pabba var mikið í
mun að vera eigin herra. Ég ræddi
við tengdason minn Helga Jónsson,
smið á Vopnafirði, sem er maður
Sigrúnar, um að það gæti verið gott
fyrir fjölskylduna að eiga triUu sem
hægt væri að framfleyta sér á. Mitt
hlutverk yrði þá að koma þessu í
kring og sjá um rekstrarþáttinn, eins
og ég var vön á heimilinu og í versl-
uninni, og karlmennirnir sæju um
sjómennskuna. Þó að ég væri með
búðina og yngstu bömin væru aðeins
10, 8 og 6 ára, fannst mér ég hafa
nógan tíma og vel geta bætt á mig
umsjón með útgerð á litlum báti.
í heimsókn hjá
bankastjóra
Þessar umræður komust á það stig
í fjölskyldunni að við Helgi ákváðum
að leita eftir lánum til að láta smíða
trillu. Við vorum með sex tonna bát
í huga sem við töldum okkur ráða
við að kaupa og í verslunarferð til
Reykjavíkur, í lok ágúst 1969, heim-
sótti ég bankastjóra til að biðja um
lán fyrir framkvæmdinni. Ég fór til
Jóns Axels Péturssonar, sem var yf-
irmaður Austurlandsdeildar Lands-
banka íslands, og bar upp erindið.
Hann var áhugasamur um máliö og
líklega hefur það stafað af því aö það
var kerling sem sat fyrir framan
hann og var að biðja um lán til smíða
á báti. Það var áreiðanlega óvenju-
legt. Eftir að ég var búin að reifa
málið sagði hann að svona litlir bátar
væru manndrápsfleytur. Hann vildi
ekki stuðla að því að menn legðu líf
sitt í hættu á svo litlum bátum.
„Af hveiju læturðu ekki smíða 50
tonna bát? Þá skal ég lána þér,“ sagði
Jón Axel.
Ég horfði fyrst á hann hissa en tók
hann svo á orðinu. Því ekki að hafa
bátinn það stóran að hann nýttist
allt áriö?
Við fengum góð meðmæh frá
bankastjóranum á Eskifirði og það
stóð því ekki á láninu ef við vildum
fara út í þessar framkvæmdir. Viö
sendum umsögn bankastjórans líka
til sjóðanna fyrir sunnan og sagði
Sverrir Hermannsson, sem þá var
alþingismaöur Austfirðinga og hafði
milligöngu fyrir okkur hjá Fisk-
veiðasjóði, að við þyrftum enga aðra
umsögn því bankastjórinn heföi gull-
tryggt lánstraust okkar.
Miní-togari
Þá var ekki til setunnar boðið og
við sömdum við Vélsmiðju Seyðis-
fjarðar, fóstudaginn 23. október 1970,
um smíði á 50 tonna báti sem átti að
kosta um 12 milljónir. Ég vildi hafa
hann frambyggðan því mér fannst
miklu skynsamlegra og fallegra að
hafa stýrishúsið fremst á bátnum og
fá þannig meira vinnupláss á dekk-
inu. Stefán Jóhannsson, forstjóri
Vélsmiðju Seyðisfjarðar, teiknaði
bátinn. Þetta var fyrsti frambyggði
stálbáturinn með gafl af þessari
stærð sem smíðaður var hér á landi.
Hann var svona einskonar mini-
togari en gat einnig veitt með nót,
línu og færi. Þetta var í raun lítil
gerð af fjölveiðiskipi.
Föstudaginn 23. apríl 1971 stofnuð-
um við hlutafélagið Trausta hf. um
kaup og rekstur á bátnum. Hlutaféð
var 420.000 krónur og hluthafar við
hjónin, Helgi tengdasonur og synir
okkar Kristján og Kristinn. Ég var
stjómarformaður félagsins og
stærsti hluthafi því ég lagði fram
100.000 krónur á móti 80.000 krónum
frá þeim hveijum fyrir sig. Ég átti
enn afganginn af happdrættisvinn-
ingnum frá því um árið og notaði
hann í þetta.
Smíði bátsins tók um niu mánuði
og henni lauk í lok júlí 1971.11. júní
var hann sjósettur og ég gaf honum
nafnið Víðir Trausti. Síðasta hálfa
mánuðinn fyrir afhendingu fór ég á
hverjum morgni til Seyðisfiarðar til
að fylgjast með verkinu. Ragnar var
úti í Norðursjó en Helgi og Kristján
lögðu fram sína vinnu við smíðina.
Ég varð of sein að athuga um breyt-
ingu á staðsetningu eldavélarinnar
en hún var sett fram í stefni, fremst
í káetunni. Mér leist ekki á þaö enda
héldust engir pottar á eldavélinni
þegar vont var í sjóinn.
Bíllinn laskaðist
Daginn sem átti að prufukeyra bát-
inn tók ég inn sjóveikipillur til að
24 ára gömul og nýtrúlofuð á leið
austur á Eskifjörð í febrúar 1947.
verða mér nú ekki til skammar með
að verða sjóveik. En það varð ekkert
úr sjósetningu þann daginn og sjó-
veikipillumar urðu mér til vand-
ræða. Það hjálpaði heldur ekki til að
það fauk í mig við umboösmann
Heklu hf., Kristófer Magnússon, og
hefur það hvort tveggja líklega oröið
til þess aö ég gleymdi að taka bensín
á bílinn áður en ég hélt af stað heim.
Það varð mér örlagaríkt því þegar
ég uppgötvaði að bensínið myndi
ekki duga upp í Egilsstaði ákvaö ég
að snúa viö tfi Seyðisflarðar. Ég var
þá neðst í Stöfunum sem eru brekkur
neöan við Fjarðarheiðina. Kona, sem
var með mér, fór út úr bílnum því
hún þorði ekki að vera inni á meðan
ég bakkaöi tfi að snúa við. Það var
líka ágætt því ég ók út af og gat rétt
forðað því að lenda í ánni undir foss-
inum með því að snúa stýrinu á síð-
ustu stundu í rétta átt. Annars væri
ég varla tfi frásagnar nú. Og við þess-
ar tilfæringar lenti bíllinn á eina
steininum sem var þarna á löngum
kafla og afturbrettið eyðfiagðist. Eftir
lögregluskýrslutöku gisti ég heima
hjá löggunni á Seyðisfirði um nótt-
ina. Þegar báturinn var tilbúinn
sigldu Kristinn, Helgi og Kristján
honum heim til Eskifiarðar og ég ók
heim á löskuðum bílnum.
Skráö var fyrsta áhöfnin á bátinn
fostudaginn 23. júlí 1971. Það voru
bræðumir og Helgi og reru þeir með
nót og reyndu fyrir sér norður á
Vopnafirði og víðar úti fyrir Austur-
landi en líklega hafa þeir ekki verið
nógu kunnugir á miðunum. Aflinn
var tregur í nótina og við ákváðum
að fá línu. Um haustið var ég stödd
í Reykjavík og þeir voru á Víöi
Trausta í Þorlákshöfn. Þá sagði Jón
bróðir mér frá manni sem ætti línu-
útgerð í Sandgerði sem væri að fara
á hausinn. Ég hafði samband við
manninn og keypti af honum helm-
inginn af línunni. á góðum kjörum.
Hinn helminginn keypti Stefán Pét-
ursson, útgerðarmaöur á Húsavík.
Ég hringdi tfi Stefáns og spurði hvort
hann vildi ekki koma suður í Sand-
gerði til þess að við gætum skipt lín-
unni á mfili okkar.
„Taktu bara þinn part,“ sagði
hann.
„Þurfum við ekki að meta það sam-
an?“ spurði ég.
„Nei, nei, taktu bara það sem þér
líst á,“ sagði karlinn í sinni göfugu
trú á að kvenmaður hefði ekkert vit
á veiðarfærum.
Ég fór svo og valdi bestu balana
og bestu línuna og setti á vörubíl sem
flutti góssið um borð í Víði Trausta
í Þorlákshöfn.
Jóhannes bróðir þekkti Stefán og
hitti hann skömmu seinna.
„Laglega fór hún með mig hún
systir þín,“ sagöi Stefán. „Hún hirti
alla bestu línuna."
En ég hafði aöeins gert eins og hann
sagöi mér og það var hans glapræði
en ekki mitt að trúa því að ég hefði
ekkert vit á útgerð. Eg þurfti þó að
eyða hálfum mánuði tfi þess að
stokka línuna og rífa af henni gamla
beitu. Það var heldur óþrifalegt verk.
Haustið 1971 gekk Helgi, tengda-
sonur minn, út úr hlutafélaginu og
Kristinn og Kristján fóru tfi náms á
Akureyri; Kristján í Vélskólann og
Kristinn í Stýrimannaskólann en
hvorugur þeirra gat hugsað sér að
fara í skóla í Reykjavík. Ragnar var
enn vélstjóri á Jóni Kjartanssyni og
sá ég því ekki annað ráð vænna en
að gera bátinn út í samvinnu við
Hafólduna hf. á Eskifirði sem var
með áhöfn því þeir voru að bíða eftir
báti. Eiríkur Bjarnason, bókari hjá
Jóni Kjartanssyni hf., var þar í fyrir-
svari og gerðum við bátinn út í sam-
einingu þetta haust. Hann aðstoðaði
mig við bókhaldið fyrst um sinn og
var góður félagi. Það var mikfi eftir-
sjá að Eiríki þegar hann fórst í Reyð-
arfirði 1979, í aftakaveöri viö fimmta
mann, á báti sínum Hrönn.
Við hjálparstörf
Á þ’essum tíma kom báturinn
tvisvar að góðum notum við aðstoð
á sjó. í fyrra skiptið, 5. desember,
þegar Svanur SU 6 sökk við löndun-
arbryggju síldarverksmiðjunnar á
Eskifirði, varð Víðir Trausti og áhöfn
til að draga hann í land undan sjó
en gat hafði komið á bátinn. Þann
10. desember bilaði svo gír í Guðfinni
NK 78 um 22 sjómílur út af Gerpi og
var Víðir Trausti fenginn til að draga
þær lóðir sem Guöfinnur átti í sjó.
Dró hann Guðfinn síðan til Norð-
fiarðar og gekk það vel.
Það var ekki hægt að gera Víði
Trausta út á vetrarvertíö héðan frá
Eskifirði, tfi þess var hann of lítill. Á
vertíðinni 1972 gerðum við hann því
út frá Vestmannaeyjum og réð ég
Rafn Helgason frá Eskifirði sem skip-
stjóra. Ragnar var vélstjóri og gekk
þessi vertíð prýðfiega. En þegar véhn
bfiaði þurfti ég að gera mér ferð aust-
an af Eskifirði til að útvega vara-
hluti í bátinn. Ragnar hafði verið
vélstjóri á stórum bátum í áraraðir
og var vanur að kvabba í útgerðar-
manninum þegar eitthvað kom upp
á. Hann hélt því svo áfram þegar ég
var orðin útgerðarmaður og fannst
mér það bera vott um að hann væri
nú ekki alveg upplagður tfi að vera
sjálfstæður atvinnurekandi. Ég var
hissa á því hvað sjálfsbjargarvið-
leitnin var lítil; áhuginn virtist minni
en þegar rætt var um þaö í upphafi
hvaö það hlyti að vera gott að vinna
hjá sjálfum sér.
Eftir Vestmannaeyjavertíðina
gerðum við út á humar og var Rafn
áfram skipstjóri. Þeir lögðu upp á
Hornafirði og var humrinum síðan
ekið tfi vinnslu á Stöðvarfirði. Þetta
sumar kom ágætlega út en um haust-
ið var ég með áhöfn sem gerði nán-
ast ekki neitt. Ragnar var þá farinn
aftur á Jón Kjartansson og strákarn-
ir dóluðu með bátinn á línu, m.a. frá
Djúpavogi, ásamt þremur öðrum og
höfðu lítið upp úr því; fimm menn
sem þurftu að skipta á milli sín allt
of litlum afla.
Jól í Noregi
Við miðuöum við að gera aftur út
frá Vestmannaeyjum á vetrarvertíö-
inni 1973. Um haustið var Ragnar á
síldveiðum á Jóni Kjartanssyni í
Norðursjónum og eftir vertíðina, í
desember, fóru þeir til Noregs þar
sem skipt var um ljósavél og unnið
að ýmsum lagfæringum á Jóni Kjart-
anssyni í bænum Egersund sunnan
viö Bergen. Útgerðin bauð mér til
Egersund og ég gekk frá öllu áður
en ég fór, gerði upp við áhöfnina,
borgaði af lánum o.fl. Það var ótrú-
lega mikil pappírsvinna í kringum
rekstur á einum litlum báti og lítfili
búðarholu. Ég sá um daglegt bókhald