Dagblaðið Vísir - DV - 12.08.1995, Blaðsíða 15

LAUGARDAGUR 12. ÁGÚST 1995
15
Staðan á blóðugu taflborði þjóð-
arbrotanna sem eitt sinn voru sam-
einuð í júgóslavneska ríkjasam-
bandinu hefur breyst umtalsvert
síðustu daga.
Leiftursókn Króata í Krajinahér-
aði hefur borið mun meiri og skjót-
ari árangur en flestir áttu von á.
Um leið hafa alvarlegir brestir
komið í ljós meðal forystumanna
Serba sem fram til þessa hafa
ótrauðir stefnt aö myndun Stór-
Serbíu á kostnað nágranna sinna í
Bosníu og Króatíu.
Þær myndir sem berast frá bar-
dagasvæðunum sýna auðvitaö að
styrjöldin er jafn ómannúðleg
gagnvart almenningi og verið hef-
ur. Tugir þúsunda flóttamanna
hafa orðið að yflrgefa heimili sín
og aðrar eigur af ótta við hefndar-
aðgerðir. Munurinn er bara sá að
nú eru það Serbar sem flýja frá
þeim svæðum sem hermenn þeirra
hrifsuðu til sín úr höndum Króata
fyrir fjórum árum.
Hins vegar hafa ekki borist fréttir
af því að Króatar hafi handtekiö
serbnesku karlmennina, myrt þá
og grafið í fjöldagröfum eins og
Serbar gerðu við múslíma eftir að
þeir lögðu svokallað griðasvæði
Sameinuðu þjóðanna í Srebrenica
undir sig fyrir skömmu - en Banda-
ríkjamenn telja sig nú hafa fundið
staðinn þar sem þessi ólánsömu
fórnarlömb voru urðuð.
Serbar loks
á undanhaldi
Styrjöldin í fyrrum Júgóslavíu
hefur staðið í fjögur ár. Friður er
hvergi í augsýn.
Þótt sumir séu að vísu þeirrar
skoðunar að hernaðaraðgerðir
Króata kunni með afgerandi hætti
að þrýsta á um gerð friðarsamn-
inga hljóta flestir sem fylgst hafa
með þróun mála i þessum heims-
hluta að efast um samningsvilja
þeirra manna sem ráða ríkjum í
rústum Júgóslavíu.
Hinu er ekki að leyna að sú stað-
reynd að Serbar eru á alvarlegu
undanhaldi í fyrsta sinn síðan þeir
A flótta. Nú er komið að Serbum að flýja frá Króatiu
Símamynd Reuter
á það með nokkurri velþóknun að
Króatar skuli nú reiðubúnir að tak-
ast á við Serba í Krajinahéraði. Á
sama hátt erú Rússar, einkavinir
Serba, æfir og reyna allt sem þeir
geta til að hjálpa vini sínum, Míló-
sevits.
Sama má reyndar segja um þá
vestrænu forystumenn sem iiafa
leynt og ljóst legið flatir fyrir Serb-
um undanfarin ár og að sjálfsögðu
pólitíska sendimenn Sameinuðu
þjóðanna. Allt eru þetta aðilar sem
hafa með einum eða öðrum hætti
stuðlað að því að Serbar fengju að
njóta landvinninga sinna og yflr-
gangs.
Hitt er svo annað mál að engrnn
skyldi ætla að Króatar séu einhvers
konar riddarar á hvítum hestum.
Ferill þeirra í Bosníu er til að
mvnda blóðugur. Aðeins eru 2-3
ár síðan þeir sýndu múslímum þar
engu minna miskunnarleysi en
Serbar. Þau spor hræða.
Það eru mörg dæmi um hag-
kvæmnisbandalög ólíkra þjóðar-
brota á þessu svæði. Stundum hafa
Serbar og Króatar staðið saman
gegn múslímum. Á öðrum tímum
hafa múshmar og Króatar samein-
ast gegn Serbum, eins og nú hefur
í reynd gerst við Bihac.
En slík bandalög hafa oft reynst
skammvinn og staðfest að í rikjum
fyrrverandi Júgóslaviu er engum
að treysta.
Mikil óvissa
um framtíðina
Sókn Króata hefur sett serbneska
ráðamenn í vanda. Mílósevits hef-
ur orðið að yfirgefa vopnabræður
sína í Krajinahéraði. Fyrir það
sætir hann ámæli frá leiðtogum
Serba í Bosníu og Króatíu sem telja
hann hafa svikið málstaðinn.
Afhroð Serba í vesturhluta Króa-
tiu hefur einnig afhjúpað hat-
ramma valdabaráttu meðal helstu
leiðtoga Serba í Bosníu, það er
fjöldamorðingjanna tveggja,
Karadzics og Mladics.
Sókn Króata hefur líka dregið úr
líkunum á að Serbar í Bosníu geti
Enn tala vopnin
hófu landvinningastríð sitt árið
1991 kann aö neyða þá til að breyta
um vinnubrögð. Þá er Mílósevits,
leiðtoga Serbíu, mikið í mun að fá
aflétt viðskiptabanni Sameinuðu
þjóðanna en það hefur lamað mjög
alla atvinnustarfsemi í landinu.
Enginn skyldi þó ætla að serb-
neskir leiðtogar séu búnir að gefa
upp á bátinn drauminn um Stór-
Serbíu sem er undirrót júgóslav-
nesku martraðarinnar - en það var
einmitt sem leið að því marki að
serbneskar hersveitir lögðu undir
sig um þijátíu prósent af Króatíu
og um sjötíu prósent af Bosníu.
Með stuðningi
Bandaríkjamanna
Ljóst er að hernaðaraðgerðir
Króata njóta í reynd blessunar
tveggja stórvelda: Þýskalands, sem
hefur söguleg tengsl við Króata, og
Bandaríkjanna.
Þar kemur margt til.
í þessum löndum, eins og reyndar
víðar, hefur almenningi fyrir löngu
blöskrað getuleysi Sameinuðu
þjóðanna, Evrópusambandsins og
Norður-Atlantshafsbandalagsins
andspænis hörmungunum í Bosníu
en þar hefur villimennska stríðsins
verið í mestum algleymingi síðustu
árin.
Þar ofbýður einnig mörgum
vopnasölubann Sameinuðu þjóð-
anna á Bosníu en helstu áhrif þess
hafa verið að neita múshmum um
vopn til að veija sig gegn hersveit-
um Serba sem hafa getað gengið í
vopnabúr gömlu Júgóslavíu. Með
vopnasölubanninu voru hendur
múslíma í reynd bundnar fyrir aft-
an bak. Á móti komu loforð Sam-
einuðu þjóðanna um að vernda al-
þýðu manna á svonefndum griða-
svæðum í Bosníu. Þaö loforð var
svikið með eftirminnilegum hætti
í síðasta mánuði, fyrst í Srebrenica
og svo í Zepa, með alþekktum af-
leiðingum.
Það virtist því enginn hafa vilja
Laugardags-
pistill
Elías Snæland Jónsson
aðstoöarritstjóri
né getu til að bjóða Serbum birginn.
Nema Króatar.
Þá hefur lengi dreymt um að ná
til baka þeim hluta Króatíu sem
Serbar lögðu undir sig með her-
valdi árið 1991 og hafa búið sig
vandlega undir átök. Þeir hafa
þannig sankað að sér vopnum úr
ýmsum áttum að undanfórnu, þar
á meðal fallbyssum, skriðdrekum
og flugvélum. Þessi vopn hafa þeir
einkum fengið úr vopnageymslum
gamla Varsjárbandalagsins, ekki
síst frá Rússlandi, Úkraníu og Sló-
vakíu.
Talið er að árásir Serba á enn
eitt griðasvæði Sameinuðu þjóð-
anna, í Bihac, hafi ráðið úrslitum
um að Króatar létu til skarar skríða
núna.
Enginn riddari
á hvítum hesti
Það er augljóst aö ráðamenn í
Bandaríkjunum og Þýskalandi líta
lagt undir sig svokallað griðasvæði
Sameinuðu þjóðanna í Bihac.
Mesta óvissan ríkir þó um hvort
Króatar leggja til atlögu við Serba
í Austur-Slóveníu en þar misstu
Króatar ohuauðugt landsvæði í
sókn serbneskra hersveita áriö
1991. Tahð er að tilraunir Króata
til að endurheimta olíusvæðið
muni óhjákvæmilega leiða til styrj-
aldar við Serbíu. Það leggjast því
mgrgir á eitt þessa dagana viö að
fá Tudjman, leiðtoga Króatíu, til
að gæta hófs þrátt fyrir velgengn-
ina i Krajina.
Til skamms tíma litið hafa að-
gerðir Króata styrkt þeirra eigin
stööu, og múslíma í Bosníu, en
veikt málstað Serba. Hvort það
dugar hins vegar til að knýja á um
raunverulega friðarsamninga skal
ósagt látið. Því miður bendir flest
til þess að áfram muni vopnin ein
tala á Balkanskaga.
Elías Snæland Jónsson