Dagblaðið Vísir - DV - 09.12.1995, Blaðsíða 11

13 V LAUGARDAGUR 9. DESEMBER 1995
11
Hörkuátök á götum Parísarborgar. Sumir spá því að ólgan í Frakklandi nú sé aðeins undanfari þess sem gerast muni víðar í Evrópu á komandi árum þegar stjórnvöld fari að skera veru-
lega niður í velferðarkerfi fólks og fyrirtækja. Símamynd Reuter
Þao sem koma skal?
París logar í átökum. Hundruð
þúsunda manna fara í háværar
kröfugöngur um götur borgarinn-
ar. Almenningssamgöngur hafa
stöðvast og önnur opinber starf-
semi lamast. Mótmælendur og lög-
reglumenn takast harkalega á.
Andi uppreisnar fer eins og eldur
í sinu um borgarsamfélagið.
Þannig var það vorið 1968 þegar
franskir námsmenn og verka-
menn tóku um stund höndum
saman og settu franskt þjóðfélag á
annan endann. Margir segja að
aburðir síðustu daga minni veru-
lega á það sem gerðist með svo eft-
irminnilegum hætti fyrir tæpum
þremur áratugum.
En þótt baráttuaðferðirnar séu
kannski svipaðar að ýmsu leyti er
þó margt með öðrum hætti nú en
áriö 1968. Hins vegar kann það að
reynast rétt að þau átök, sem eiga
sér sta& í Frakklandi um þessar
mundir, séu einungis forsmekkur
þess sem sjá megi og heyra víða
um Evrópu á næstu árum. Því
þótt sumar ástæður þess hversu
mikO harka er hlaupin í deUuna
séu sérfranskar er ljóst að á bak
við liggja vandamál sem flestar
ríkisstjórnir Evrópu þurfa að
leysa á komandi árum. Og það
verður hvergi auðvelt né sárs-
aukalaust.
Martröðin frá
Maastricht?
Margir þeir sem nú standa fyrir
verkföllum og mótmælum í
Frakklandi saka Evrópusamband-
ið um að bera ábyrgð á því hvern-
ig komið sé.
Þar er átt við þá staðreynd, sem
allir viðurkenna, að frönskum
stjórnvöldum er mikið í mun að
tryggja aðgang sinn að fyrsta far-
rými í þeim farkosti sem nefnist
evrópska . myntbandalagið. Til
þess að svo megi verða þarf margt
að breytast í frönsku efnahagslífi
og þar stendur hnífurinn í kúnni.
Samkvæmt því samkomulagi
Evrópusambandsríkjanna, sem
margir andstæðingar kalla nú
martröðina frá Maastricht, voru
sett ströng skUyrði fyrir þvi að að-
ildarríkin gætu talist fyrsta flokks
ríki innan myntbandalagsins sem
á að komast á laggirnar i síðasta
lagi árið 1999. Eitt þessara skU-
yrða er að draga verulega úr ríkis-
sjóðshalla og skuldum hins opin-
bera. Hvað Frakkland varðar felur
þetta í sér að lækka þarf fjárlaga-
haliann úr flmm af hundraði þjóð-
arframleiðslunnar í þrjá af
hundraði árið 1997.
Til að ná því markmiði þurfa
frönsk stjórnvöld að ráðast gegn
mikilvægum þáttum velferðar-
kerfisins. Slíkar aðgerðir fólust í
áætlun þeirri sem kennd er við
forsætisráðherrann, Alain Juppe -
en verkfaUsmenn í París krefjast
þess einmitt að hætt verði við að
framkvæma hana.
Lýðskrum og
kaldur veruleiki
Juppe-áætlunin svonefnda hefði
vafalaust ein sér kallað á hörð við-
brögö við hvaða aðstæður sem er.
En stjórnmálaskýrendur eru samt
nokkuð sammála um að bæði for-
sætisráðherrann og Jacques
Chirac, forseti Frakklands, geti að
miklu leyti kennt sjálfum sér um
hvernig fór.
Hjá Frakklandsforseta er
ástæða þessa pólitísk tækifæris-
mennska og lýðskrum af versta
tagi.
Chirac þurfti að berjast við and-
stæðinga bæði til hægri og vinstri
til að ná kjöri sem forseti fyrir að-
eins hálfu ári síðan. Og þá greip
hann tU þess ráðs að lofa þjóðinni
efnahagsaðgerðum sem honum
mátti þó vera ljóst að hann gæti
ekki staðið við. Hann hét því að
minnka mjög verulega gífurlegt
Laugardagspistill
Elías Snæland Jónsson
aðstoðarritstjórí
atvinnuleysi í Frakklandi, draga
mikið úr fjárlagahallanum og
bjarga velferðarkerfi landsins án
þess að grípa til nýrra skatta eða
skerða opinbera þjónustu.
Þegar Chirac var kominn í
valdastólinn stóð hann auðvitað
frammi fyrir því að þessi loforð
voru innantómt kjaftæði. Til að ná
niður fjárlagahallanum í sam-
ræmi við kröfurnar frá
Maastricht neyðist hann bæði til
að skerða þjónustu verulega og
hækka skatta um leið. Enda felast
báðar þessar leiðir í Juppe-áætl-
uninni sem var lögð fram aðeins
fáeinum mánuðum eftir að Chirac
náði kjöri út á loforð um hið gagn-
stæða.
Auðvitað hlaut þetta að kalla á
reiði almennings. En til að bæta
gráu ofan á svart stóð Alain Juppe
þannig að framsetningu og kynn-
ingu áætlunar sinnar að það var
stundum eins og hann væri bein-
línis að mana andstæðinga niður-
skurðarins til mótmæla. Og fljót-
lega fór allt úr böndum.
Velferðarkerfi
í miklum vanda
En þótt hömlulaust lýðskrum,
sívaxandi hroki franskrar valda-
stéttar gagnvart almenningi og
pólitískur bjánaskapur ráða-
manna hafi orðið til þess að
magna ófriðarbálið í Frakklandi,
þá eru vandamálin svo sannarlega
raunveruleg. Og þar er að mörgu
leyti um að ræða vanda sem er
sameiginlegur flestum evrópskum
ríkjum - og er ísland þar ekki und-
anskilið.
Kjarni málsins er einfaldlega sá
að velferðarkerfi fólks og fyrir-
tækja er að vaxa greiðslugetu
skattborgaranna yfir höfuð. Og að
öllu óbreyttu verður það fjár-
frekara með hverju árinu sem líð-
ur.
Juppe-áætlunin tekur reyndar
ekki á velferðarkerfi atvinnulífs-
ins, svo sem landbúnaðarhítinni,
heldur fyrst og fremst á útgjalda-
frekustu þáttum hins almenna
tryggingakerfis fólksins. Þar er til
dæmis gert ráð fyrir sérstakri-
skattahækkun til að greiða niður
stórfelldar skuldir almannatrygg-
inga, skattlagningu fjölskyldubóta
og annarra slíkra greiðslna sem
hingað tO hafa verið skattfrjálsar
og frestun á hækkun bóta til elli-
lífeyrisþega.
Til að ná niður kostnaði í heil-
birgðiskerfinu gerir Juppe ráð fyr-
ir margháttuðum takmörkunum
varðandi heimsóknir til lækna og
útgáfu lyfseðla og gerð sérstakt
heilsukorts fyrir alla þá sem ætla
að nota heilbrigöis- og bótakerfi
landsins. Allt eru þetta atriði sem
kunn er eru úr hliðstæðri um-
ræðu hér á landi.
Einna mestum deilum hefur þó
valdið sú fyrirætlun frönsku ríkis-
stjórnarinnar að gera uppskurð á
lífeyrissjóðakerfi opinberra starfs-
manna með það að markmiði að
fella niður þau réttindi sem þeir
hafa umfram launþega á almenn-
um vinnumarkaði. Það var fyrst
og fremst vegna þessara hug-
mynda að opinberir starfsmenn
gripu til skyndiverkfalla sem
smám saman hafa leitt til þeirra
hatrömmu mótmæla sem alkunn
eru af fréttum frá Frakklandi
þessa dagana.
Lífeyrisþegum
fjölgar stöðugt
Þjóðir Evrópu eru sífellt að eld-
ast. Sá hluti íbúanna sem fer á eft-
irlaun verður stærri og stærri í
flestum ríkjum álfunnar. Hið opin-
bera hefur tekið á sig með kjara-
samningum miklar skuldbinding-
ar sem fyrirsjáanlegt er að ríkis-
valdið getur ekki staðið við þegar
kemur fram á næstu öld. Þetta er
hinn sameiginlegi evrópski vandi
sem er ein helsta undirrót átak-
anna í París.
Stjórnmálamenn víða í álfunni
fylgjast með því af óttablöndnum
áhuga hvernig frönskum ráða-
mönnum reiðir af í þeim heildar-
leik sem nú er háður á götum Par-
ísarborgar. Þeir vita sem er að ef
stjórnvöld í Frakklandi verða að
gefa eftir og hætta við fyrirætlan-
ir sínar um uppstokkun á lífeyris-
kerfi opinberra starfsmanna þá
verður erfiðara að taka á því sama
vandamáli annars staðar.
Af þessum sökum fá franskir
verkfallsmenn líka stuðning frá
kollegum sínum í ýmsum Evrópu-
ríkjum. Því eins og svo oft áður
geta pólitísk átök sem geisa í
Frakklandi haft áhrif langt út fyr-
ir landamæri ríkisins og boðað
það sem koma skal víðar í álfunni.
Elías Snæland Jónsson