Dagblaðið Vísir - DV - 24.10.1998, Blaðsíða 62

74
LAUGARDAGUR 24. OKTÓBER 1998 DV
myndbönd
w
Out to Sea:
Ellismellir á kvennafari
★★ Herb (Jack Lemmon) syrgir eiginkonu
sína til hátt í fimmtíu ára. Góðvinur hans, Charlie (Walter Matthau),
er grallari mikill og gerir hvað hann getur til að hressa hann við. Þótt
Herb sé tregur til tekst Charlie á endanum að gabba hann með sér í
reisu á glæsilegu skemmtiferðaskipi. Þegar Herb er kominn um borð
fær hann fyrst að vita að þeir félagar hafa tekið að sér að vera dans-
herrar einstæðra kvenna (af öllum stærðum og gerðum). Líst Herb
bölvanlega á stöðu mála þar til hann heillast af einum dansfélaganum.
Charlie er aftur á móti í leit að moldríku og glæsilegu fómarlambi.
Þótt hér sé ekki um neina stórmynd að ræða er hún miklu betri en ég
þorði að vona. Hún er að vísu ekki mjög fyndin en maður brosir þó út
i annað myndina á enda. Þá er rómantíkin í brennidepli, en ólíkt
venjunni eru elskendumir á gamalsaldri (karlarnir hið minnsta).
Enda er myndin nokkurs konar fantasía til handa eldri karlmönnum i
kvennaleit, þótt við hin getum vissulega haft töluvert gaman af.
Útgefandi: Skífan. Leikstjóri: Martha Coolidge. Aðalhlutverk: Walter
Matthau, Jack Lemmon, Dyan Cannon og Gloria De Haven. Bandarísk,
1997. Lengd: 102 mín. Öllum leyfð. -bæn
Go now: íf|>
Ást og MS
★★★ Robert Carlyle vakti athygli með túlkun
sinni á hrottanum Begbie í Trainspotting og öðlað-
ist síðan heimsfrægð í hlutverki atvinnulausa
verkamannsins sem platar félaga sína til að
strippa með sér i The Full Monty. Útgáfa Go Now
á myndbandi er tilraun til að svara eftirspurn eftir
honum, en hún er myndin sem hann gerði næst á undan Trainspotting.
Hann leikur hér þennan venjulega breska lágstéttarmann - verkamann
sem spilar fótbolta og stundar pöbbinn með félögunum. Hann kynnist
konu og verður ástfanginn, en síðan kemur í ljós að hann er með MS.
Eftir því sem honum versnar verður sambúðin erfiðari, en hún reynir
þó að standa með honum eftir bestu getu. Robert Carlyle er sennilega
besti leikari Bretlandseyja um þessar mundir og virðist hafa algjört
vald á tilfinningatúlkun, sem nýtist honum til fulls í þessari mynd. Juli-
et Aybrey feliur eðlilega í skuggann þrátt fyrir að standa sig vel í hinu
aðalhlutverkinu, eins og James Nesbitt (sem einnig lék í nýlegri mynd
leikstjórans, Welcome to Sarajevo) í hlutverki besta vinarins. Myndin
spannar alit tiifinningasviðið og fer látlaust og fumlaust milli gráts og
hláturs. Bretar eru sérfræðingar í að snerta á erfiðum málum án þess
að drepa áhorfandann úr leiðindum eða hella yfir hann væmni og Go
Now er gott dæmi um það.
Útgefandi: Háskólabió. Leikstjóri: Michael Winterbottom. Aðalhlutverk: Robert
Carlyle, Juliet Aybrey og James Nesbitt. Bresk, 1995. Lengd: 82 mín. Öllum
leyfð. -PJ
Hároínes:
Stjörnudraumar
★ Jeanne er hiédræg stelpa með mikla tónlistar-
gáfu. Besta vinkona hennar, Johanna, er hins veg-
ar framhleypin með afbrigðum. Þegar þær taka
þátt í söngkeppni fer Johanna því og syngur lag
Jeanne. Vinur þeirra fær að hljóðblanda og laum-
ast til að setja söng Jeanne í staðinn. Þær vinna
keppnina og við tekur mikiil frægðarferili þar sem
Johanna þykist syngja lög Jeanne, sem stendur
með gítarinn í bakgrunninum og syngur svo lítið beri á. Þegar líða
tekur á samstarfið fara brestir að komast í það. Báðar eru óánægðar
með hlutskipti sitt og það reynir æ meir á vinskapinn, sérstaklega eft-
ir að Johanna fer að sökkva sér í kynlíf og dópneyslu.
Þetta franska drama um frægð og vináttubönd ristir ekki mjög djúpt og
er lítið meira en hefðbundin melódramatisk unglingafantasía. Krakkarn-
ir geta þó kannski lifað sig inn í þetta og fengið útrás fyrir stjömu-
dagdrauma sína, og tónlistin er allavega svolítið skárri en hjá Spice Girls.
Leikararnir standa sig ágætlega, þrátt fyrir þunna persónusköpun.
Útgefandi: Skífan. Leikstjóri: Gérard Krawczyk. Aðalhlutverk: Virginie Ledoyen
og Maidi Roth. Frönsk, 1997. Lengd: 109 mín. Bönnuð innan 12 ára. -PJ
Sphere:
Sálkönnuðir undir-
djúpanna
$
★★ Risavaxið geimskip finnst á botni Kyrrahafs-
ins, en þar hefur það legið i yfir þrjár aldir. Mönn-
um þykir því líklegt að það eigi uppruna sinn utan
úr geimnum og telja jafhvel að geimverur kunni að leynast innan þess.
Virtur sálfræðingur að nafni Norman Goodman (Dustin Hoffman) er
höfundur mikilvægrar skýrslu um áhrif kynna af geimvemm. Hann er
því fenginn til aðstoðar ásamt öðram mikilsvirtum fræðingum er hann
fjallar um í skýrslu sinni. Þegar þeir hverfa svo niður í djúpið er ótt-
inn við hið ókunna ekki hið eina er angrar þá, heldur einnig óupp-
gerðar sakir fortíðarinnar. Sphere tilheyrir geira kvikmyndanna er
gefið hefur af sér fjölda afbragðsmynda, sbr. Alien-myndaröðina. Þessi
er þó ööravísi að því leytinu til að hún treystir ekki á sýnilega
ófreskju (viðbjóðslega en um leið heillandi), heldur sálfræðilega
spennu persóna gagnvart eigin sjálfi, samferðarfólki og hinu ókunna.
Myndin getur þó vart talist frumleg og minnir um margt á Event
Horizon (1997). Ólíkt þeirri mynd tekst Sphere aldrei að byggja upp þá
sálfræðilegu spennu er hún ætlar sér. Myndin bætir því litlu víð sí-
kvikan heim vísindaskáldskaparins en er engu að síður sæmileg af-
þreying.
Útgefandi: Warner-myndir. Leikstjóri: Barry Levinson. Aðalhlutverk: Peter
Coyote, Dustin Hoffman, Sharon Stone og Samuel L. Jackson. Bandarísk,
1998. Lengd: 134 mín. Bönnuð innan 16 ára. -bæn
Ætli íslensk tunga hafi nokkuð
yfir að ráða orði sem nær merkingu
hins enska „gangsters"? Orðið
mafiósi er ekki einungis of tengt
hinum sikileyska upprana mafiunn-
ar því einnig má finna „gangstera"
utan hefðbundinna mafía. Hann til-
heyrir þó ávallt ákveðnu glæpa-
gengi (sbr. ,,gang“) og er því ekki
sjálfstæður glæpamaður eða bófi.
Slík orð ná því engan veginn inn-
taki enska orðsins. Ég hef ákveðið
að nota hér heitið glæpon, þótt það
sé náskylt orðinu glæpamaður, þar
sem það býr yfir sambæriiegum
nostalgíuljóma og „gangster" (ólíkt
,,criminal“/glæpamaður). Glæpa-
menn þekkjum við hér á íslandi
sem og annars staðar, en hérlendis
finnast glæponar einungis í erlend-
um bíómyndum. Kannski það út-
skýri hvi íslendingar eiga ekki orð
yfir „gangstera".
Frumkvöðlar
Við upphaf fjórða áratugarins öðl-
uðust glæponamyndir miklar vin-
sældir og fyrstu meistaraverk
geirans urðu tU. The Public Enemy
(1931) og Scarface (1932) þykja báðar
í dag meðal helstu gimsteina kvik-
myndasögunnar. Þá búa þær yfir
tveimur ólíkum grannmynstrum
glæponamynda samtimans.
Scarface (Paul Muni) kemst alia leið
á toppinn en ofmetnast og eyðir
sjálfúm sér og fjölskyldu á endan-
um. Tom Powers (James Cagney),
úr The Public Enemy, öðlast einnig
frama innan glæpaheimsins en átt-
ar sig á villu sins vegar áður en yfir
lýkur. Það bjargar honum hins veg-
ar ekki frá grimmilegum dauðdaga.
Báðar myndirnar voru fordæmdar
fyrir að upphefia glæpona, þótt und-
irstrikað væri í byrjun þeirra að
ekki væri ætlunin að fegra ímynd
þeirra heldur að varpa ljósi á hegð-
un glæpona í samfélagslegu sam-
hengi. Scarface þótti einnig brjóta
öll mörk yelsæmis í útfærslu ofbeld-
isatriða. Áttu myndirnar sinn þátt í
því að Hollywood neyddist til að
setja á fót ritskoðun þar sem áhrifa-
miklum samfélagshópum ofbauð
efni þeirra. Ljóst þykir að myndim-
ar hefðu ekki fengið sýningarleyfi
eftir að ritskoðuninni var komið á
árið 1934. Það ætti því ekki að koma
á óvart að glæponamyndir skyldu
leggjast af um stundarsakir.
Endurreisn
Frjálsræði kvikmyndagerðar-
manna jókst samfara frelsishugsjón
The Godfather. Marlon Brando í hlutverki Don Corleone.
Klassísk myndbönd The Public Enemy: ^ ****
Ógnvaldur almennra borgara
Rakinn er æviferill æskufélag-
anna Tom Powers (James Cagney)
og Matt Doyle (Edward Woods). Við
kynnumst þeim strax á unga aldri
sem miklum grölluram. Undir for-
ystu Toms leiðast þeir smátt og
smátt út á glæpabrautina. Þegar
komið er að fyrri heimsstyrjöldinni
eru þeir orðnir þekktir smákrimm-
ar. Jafnframt verður Tom höfuð fiöl-
skyldu sinnar, þar sem faðirinn er
látinn og eldri bróðirinn, Mike
(Donald Cook), heldur með banda-
ríska hernum til Evrópu. Þegar
áfengisbanninu er komið á tekur
veldi félaganna heldur betur að
dafna. Þeir vaða nú í peningum og
kvenfólki og geta keypt sér hvað
sem þá lystir. Þegar Mike kemur
loksins heim frá Evrópu er hann lítt
sáttur við lífsmynstur bróður síns.
Móðirin reynir að koma á friði
þeirra á milli. Fjölskylduvandamál-
in verða þó hjóm eitt þegar út brýst
stríð á milli glæpaflokka og setið er
um líf félaganna Toms og Matts.
Leikstjóri myndarinnar, William
A. Wellman, var mikill ævintýra-
maður. Hann var flugmaður í fyrri
heimsstyrjöldinni og vann fyrir sér
sem áhættuflugmaður að henni lok-
inni. Hann sat þó ekki í stjórnklef-
anum heldur gekk út á vængi flug-
véla. Enda hóf hann kvikmyndafer-
ilinn sem leikari. Hann áttaði sig þó
fljótlega á þvi að betur færi um
hann í sæti leikstjórans. Drauma-
verkefni hans var kvikmyndin
Wings (1927), sem hann byggði á eig-
in reynslu úr fluginu og býr yfir
mögnuðum flugsenum. Hlaut mynd-
in fyrstu óskarsverðlaun sögunnar.
The Public Enemy gerði hann árið
1931 og vakti hún strax mikla at-
hygli. Frammistaða hins óþekkta
James Cagney þótti mögnuð og varð
hann að stjörnu svo að segja sam-
stundis. Myndin er þó fiarri því að
vera jafn hrottaleg og af er látið.
Wellman beitir nefnilega þeirri
tækni að vísa til ofbeldis frekar en
að sýna það á tjaldinu en slík nálg-
un er ekki síður áhrifamikil. Mynd-
in reynir umfram annað að skýra
þátt samfélagsins í sköpun glæpona
á borð við Tom Powers. Samfara þvi
James Cagney leikur Tom Powers
og var frammistaða hans lofuð.
tekur hún þátt í sköpun nýrrar
kvikmyndategundar - glæpona-
myndai'innar.
Fæst í Vídeóhöllinni. Leikstjóri:
William A. Wellman. Aðalhlutverk:
James Cagney og Edward Woods.
Bandarísk, 1931.
Björn Æ. Norðfjörð