Dagblaðið Vísir - DV - 23.10.1999, Blaðsíða 20

20
LAUGARDAGUR 23. OKTÓBER 1999 Jj'V’
, ' - ' c
mik
Sviptingar á sjávarslóð:
Leitin að Sjöstjörnunni
Um þessar mundir sendir Mál og
menning frá sér minningar Höskuldar
Skarphéðinssonar. Hann hóf störf sem
stýrimaður á minnstu skipum Land-
helgisgæslunnar, var á miðjum vett-
vangi í öllum landhelgisátökum Is-
lendinga og lauk ferli sinum sem skip-
herra á flaggskipinu Tý eftir við-
burðaríkan starfsdag. Frásagnargáfa
Höskuldar nýtur sin vel í þessari bók,
hvort sem hann lýsir björgunarferð-
um á úthöfum eða segir frá átökum
við herskip hennar hátignar þegar
Bretar neituðu að viðurkenna fisk-
veiðilögsögu Islendinga og svifust
einskis í tilraunum sínum til að sigla
íslensku varðskipin í kaf.
Hér birtist kafli úr bókinni þar sem
segir frá leitinni að Sjöstjörnunni.
Hún fórst í hafi milli íslands og Fær-
eyja 11. febrúar 1973, en þá var Hösk-
uldur stýrimaður á Ægi, í miðju land-
helgisstriði. Gripið er niður í miðja
sögu eftir að lýst hefur verið erfiðleik-
um fjögurra skipa við að staðsetja Sjö-
stjörnuna. Frásögn bókarinnar er
talsvert stytt.
Leitin lengsta
Þeir á Sjöstjömunni sögðust hafa
neyðartalstöð sem þeir myndu taka
með sér þegar þeir yfirgæfu bátinn
og við bentum þeim á, sem Dettifoss
gerði líka, að lykla inn talstöð báts-
ins þannig að við gætum haldið
áfram að miða burðarbylgju hans
eftir að fólkið væri farið frá borði.
Við sögðum þeim jafnframt að verið
væri að útvega flugvél til leitar.
Rúmlega þrjú sendi Sjöstjarnan út
neyðarkall og sagði ástandið vera
orðið mjög alvarlegt um borð og
kvaðst vera að setja út bjargbátana.
Ms. Dettifoss kom inn og sagðist
halda á bátinn eftir miðun rétt-
vísandi 295 gráður, en ítrekaði að
miðunarstöðin hjá sér væri óleið-
rétt. Við miðuðum ms. Dettifoss
samtímis og var miöun okkar til
hans óbreytt. Nokkrum andartök-
um síðar sagði Sjöstjaman að búið
væri að setja út bjargbátana en bát-
urinn sjálfur væri orðinn mjög
þungur og gengi sjór yfir framdekk-
ið. Kváðust þeir ekki þora að draga
lengur að láta fólkið yfirgefa bátinn.
Um væri að ræða tíu manns sem
færu í tvo tólf manna bjargbáta. Þar
með vorum við lagðir af stað í leit
sem er sú lengsta og átakanlegasta
sem ég hef tekiö þátt í.
Slæm hlustunarskilyrði
Hlustunarskilyrði voru alls ekki
góð og samband okkar við Sjöstjöm-
una datt út öðru hverju þegar hryðj-
umar gengu yfir. Hin leitarskipin,
sem vom nær slysstað, reyndu að
halda uppi sambandi og bera á
milli, en þegar klukkan var langt
gengin fjögur rofnaði endanlega tal-
samband okkar við bátinn. Brest-
imir í móttökutækjunum, ýlfrið í
vindinum og hríðin sem buldi á
brúargluggunum fyrir utan lögðust
eins og ógnarfarg á okkur í brúnni
á Ægi. Menn stóðu hljóðir og biðu í
ofvæni eftir svari frá áhöfn gúmmí-
bátsins en þaðan barst ekkert hljóð.
Það bætti í vindinn jafnt og þétt og
rökkrið færðist yfir. Hríðarélin
sleiktu mógráan hafflötinn og
vindrokumar ýfðu upp öldufaldana
þegar þeir risu og hrundu fram yfir
sig. Einstaka múkki sást koma út úr
kófinu og hverfa jafnskjótt í sort-
ann, lét vindinn og uppstreymið frá
öldunum bera sig áfram án þess að
blaka vængjum. Mikið lifandis
ósköp áttu þeir gott að vera svona
óháðir þessum hamfómm og ég bar
saman í huga mér aðstöðu múkkans
annars vegar og fólksins hins vegar
sem átti nú líf sitt undir tveim veik-
byggðum gúmmíbátum. Þessum
agnarsmáu bjargtækjum sem vafa-
laust áttu eftir að lenda margsinnis
inni í þeim hrikalegu brotum sem
hvarvetna risu, þar sem sjórinn
ruddist fram í tonnatali á um tutt-
ugu sjómílna hraða.
Siglt undan sjó og vindi
Ægi var siglt mikinn undan sjó
og vindi sem stóð upp á stjómborðs-
homið. Hann rásaði mikið á stefn-
unni og maðurinn við stýrið hafði
kappnóg að gera við að beita stýr-
inu gegn snúningi skipsins til
hvorrar handar. Þegar skipið
steyptist fram af ölduhryggjunum
og tók á rás niður í öldudalina með
aukinni ferð og vaxandi stafnhalla,
leiddi ónotatilfinningu upp í nárann
á mér og maga.
Myrkrið var skollið á. Enn jókst
veðurofsinn og nálgaðist fárviðri.
Engin svör höfðu borist frá hinu
nauðstadda fólki og við vorum að
leggja af stað úr brúnni í kvöldmat
þegar vaxandi dynur nálgaðist að
utan. Brot reið yfir skipið og lagði
það nánast á bakborðshliðina. Það
skalf og hristist og brothljóð frá
brotnu leirtaui heyrðist neðan úr
borðsölunum. Þegar við höfðum náð
áttum og skipið rétt sig var fariö að
gá að því hvort eitthvað hefði
skemmst. Þá kom í ljós að hluti af
stjómborðslunningunni var horfinn
í hafið. Engum manni var hleypt út
á þilfar og því ekki fengist frekar
um þær skemmdir sem orðið höfðu
utan þilja.
Úkennilegir skruðningar
Slegið var af ferð meðan borinn
var fram matur. Áhöfnin var ný-
byrjuð að borða þegar skipið tók að
síga að aftan og yfir til stjómborða,
rétt eins og sjórinn væri að fjara
undan því. Það var auðfundið hvað
í vændum var, hver og einn greip til
þess sem næst var, vaxandi dynur
að utan nálgaðist og skipið tók að
rísa frá stjór og hallast yfir til bak-
borða. Það reis hærra og hærra,
hallaðist meira og meira og svo reið
brotið yfir. Bylmingshögg og drun-
ur kváðu við og Ægir lagðist flatur
á bakborðshliðina, nötrandi stafna á
miUi. Ókennilegir skmðningar sem
mögnuðust óðfluga bárust niður til
okkar og andartaki síðar beljaði
sjór niður um lofttúðumar í borð-
sölunum. Það var ekkert næði til að
matast og engum var hleypt út til að
kanna skemmdir. Síðar kom í ljós
að stjórnborðsreykháfurinn hafði
dældast mikið, skápurinn fyrir
bjargbátinn á stjór hafði lagst sam-
an og loftið pressast úr bátnum þeg-
ar öryggisventlar hans gáfu eftir og
sjórinn sem flætt hafði niður loft-
rásimar hafði komið inn um loft-
inntakið á hábrúnni.
Við vomm komnir á slóð Sjö-
stjömunnar og hófum skipulagða
leit. Skollið var á fárviðri og leitar-
skilyrðin afleit. Haldið var áfram að
kalla og hlusta, en engin svör feng-
ust. Björgunarflugvél frá vamarlið-
inu kom á svæðið en varð strax að
hverfa af vettvangi vegna veðurofs-
ans. Enn bárum við von í brjósti um
að ftnna bjargbáta Sjöstjömunnar
og fólkið sem var þar, en óneitan-
lega fór efinn að grafa um sig í hug-
um okkar.
Hvers vegna var leitar-
flugvél ekki send
Alls konar spumingar vöknuðu
og tóku að leita á hugann. Var stað-
arákvörðun okkar rétt, gat fólkið lif-
að af í þessum litlu gúmmíbátum
við þessar voðalegu kringumstæð-
ur, hvers vegna var þessi leitarflug-
vél ekki send fyrr, eða þá einhver
önnur? Ef flugvél hefði komið með-
an bjart var af degi hefði hún að
minnsta kosti getað staðsett Sjö-
stjörnuna og eytt þeim efasemdum
sem nú grófu um sig í vitund okkar.
Rannsóknarskipið Bjarni Sæ-
mundsson og ms. Dettifoss leituðu
með okkur þessa nótt ásamt ms. íra-
fossi. Viö skipstjómarmenn á Ægi
rýndum út í sortann og myrkrið og
beygðum okkur ósjálfrátt niður fyr-
ir brúargluggana í hvert sinn sem
brimskaflarnir hrundu inn yfir
stefnið á varðskipinu, komu æðandi
aftur eftir þilfarinu og brotnuðu á
framþili brúarinnar. Það var langt
liðið á vaktina mina og það nálgað-
ist miðnætti þegar mér sýndist
bregða fyrir ljósi 30-40 gráður á
bak. Vonir okkar glæddust og strax
var breytt um stefnu í áttina sem
ljósið sást. Varðmaðurinn í tumin-
um var látinn vita og ekki leið á
löngu þar til fleiri höfðu komið
auga á ljósið, sem nú var framund-
an. Eftirvæntingin gagntók okkur
og hinni þrúgandi þögn sem rikt
hafði í brúnni létti í bili. En fógnuð-
urinn stóð aðeins skamma stund og
vonbrigðin helltust yfir okkur þegar
ljósið birtist rétt fyrir framan varö-
skipið á bakborða og fleytti kerling-
ar aftur með síðu þess. Þetta reynd-
ist vera bjarghringur frá varðskip-
inu sem tekið hafði út þegar brotin
riðu yfir það fyrr um kvöldið.
Það á ekki af systrunum að ganga. Snowdon stunginn af til Ástralíu og
Filippus í hyldýpi Austfjarðarála.
Með próf úr Stýrimannaskólanum f höndum. Sitjandi: Bjarni Helgason og Benedikt Guðmundsson. Standandi: Hrafnkell Guðjónsson, Höskuldur
Skarphéðinsson, Róbert Jensen og Sigurjón Hannesson.