Dagblaðið Vísir - DV - 23.10.1999, Blaðsíða 43

JL>V LAUGARDAGUR 23. OKTÓBER 1999
Foreldrar eru fyrirmyndir barna
sinna þegar kemur að þáttum eins
og ábyrgð og það er ekki hægt ann-
að en að spyrja hvers konar fyrir-
myndir þeir foreldrar eru sem kæra
aga-aðgerðir skólastjóra þegar börn-
in þeirra verða uppvis að brotum.
Skilaboðin sem þau börn sem hlut
áttu að máli í Hagaskóla fengu frá
sínum foreldrum voru: „Þú berð
ekki ábyrgð á gerðum þínum, þú
þarft ekki að taka afleiðingum
þeirra. Ef þú sprengir flugelda inn-
an skólans afhausum við skólastjór-
ann og njótum til þess stuðnings
fræðsluyfirvalda.“
Hvar standa böm sem búa við
slíkt bull? Hvar eiga þau að læra
um ábyrgð og skyldur? Hvar eiga
þau að finna öryggi?
Þama kristallaðist í einu máli all-
ur sá vandi sem því miður stór hóp-
ur barna og unglinga býr við í dag,
ábyrgðarleysi foreldra.
Gæðatími - hvað er
það?
Á seinustu árum hefur verið
blaðrað heil ósköp um svokallaðan
„quality time“, eða gæðatíma, og
þessi sértæki tími verið skilgreind-
ur þannig að það skipti ekki máli
hversu miklum tíma foreldrar eyði
með bömum sínum, heldur sé aðal-
málið hvemig sá tími sé notaður.
Þetta var sem sagt skilgreining
þotualdar á hlutverki foreldra.
Það verður að játast að skilgrein-
ingin var hvalreki fyrir þá sem
ekki hafa tíma eða nennu til að
sinna börnum sínum. Ef við bara
tækjum frá einhverjar mínútur á
dag til að vera með þeim, skiptast á
nokkrum „innihaldsríkum" setn-
ingum við þau, vomm við að rækja
uppeldishlutverkið. Foreldrum var
í sjálfsvald sett að meta hvað væra
„gæöi“ og hvers konar tími þessi
„gæðatími" væri.
Önnur „patent“lausn á þvi
hvernig við ættum að fara að því að
ala upp börnin okkar á tímum
hraða, spennu og of mikillar vinnu
var „ást og agi“. Þótt til séu skil-
greiningar í ýmsum góðum bókum
á innihaldi þessara orða var hverju
foreldri auðvitað í sjálfsvald sett
hvort það nennti að kynna sér þær.
Þegar litið er til þess agaleysis
bama og unglinga sem skólamenn
kvarta yfir er ekki frítt við að það
læðist að manni sá grunur að nokk-
uð sé algengt að einhver slatti af
foreldrum hafi misskilið hugtakið
„ást og agi“ og sett í staðinn „dekur
og valdbeiting". Einkum þegar litið
er tO þess að einelti og annað of-
beldi eykst hratt hér og er talið
margfalt algengara en á öðram
Norðurlöndum - en í slíkri hegðun
felst einmitt valdbeiting og það
læra börnin sem fyrir þeim er haft.
Sinna foreldra kemur kannski
best fram í „foreldrasamstarfi",
sem á ekki að þýða aukið vald for-
eldra í skólastarfinu, heldur að for-
eldrar og kennarar geti starfað sam-
an.að velferð og líðan bamanna. En
það er erfitt að fá foreldra til sam-
starfs við kennara og skólastjóra.
Viðkvæðið er gjarnan að „bömin"
vilji ekki að foreldramir séu að
skipta sér af skólanum; jafnvel að
„bömin“ vilji alls ekki að foreldr-
arnir láti sjá sig innan veggja skól-
ans. Á sama hátt heyrast foreldrar
segja að þeir geti ekki bannað sín-
um bömum að gera það sem önnur
böm fá að gera, til dæmis að vera
úti eftir löglegan útivistartíma og
fara í partí þar sem ekki er for-
eldraeftirlit.
Þetta er ekki ást. Þetta er ekki
agi. Þetta er ekki foreldraábyrgð.
Hér er verið að veita bömunum
leyfi til að setja sér og heimilinu
reglur - og það áður en þau hafa
náð þroska og hæfni til að skilja
þætti eins og ábyrgð og afleiðingar
gjörða. Hvar eiga þau að læra þá
þætti, ef við afsölum okkur for-
eldraábyrgðinni í þeirra eigin
hendur?
Alvarlegustu afleiðingar slíks
ábyrgðarleysis sjást í aukinni
áfengis- og fikniefnaneyslu ung-
linga. Þær sjást einnig í aukningu á
eineltismálum og öðra ofbeldi. Það
er í þessum málum sem það ást-
leysi og öryggisleysi, sem börn og
unglingar búa við, kemur skýrast
fram. Böm sem ekki njóta öryggis á
heimili sínu fylla upp í tómið með
fíkniefnum, útræsa angist sína í
einelti og öðra ofbeldi gagnvart fé-
lögum sínum og vekja á sér nei-
kvæða athygli.
Sökudólgar og ábyrgð
foreldra
Þegar þessi félagslegi þáttur er
kominn í óefni verður að ftnna
sökudólg. Nærtækast er að kenna
skólanum um vegna þess að foreldr-
ar era oftar en ekki i ópersónuleg-
um tengslum við skólann. Bömin
era þar stóran hluta dagsins og það
getur hentað foreldram að lita fram
hjá því að bömin koma með líðan
sína frá heimilum í skólann. Þar
getur líðanin hins vegar magnast,
hvort heldur hún er góð eða slæm.
Það virðist í fljótu bragði nokkuð
haldast í hendur að vera ábyrgðar-
laust foreldri og að vera í lélegum,
eða engum, tengslum við skóla
barna sinna. Ef við erum að bregð-
ast foreldraskyldum á einhvem hátt
koma afleiðingamar fyrst fram á
barninu og verða strax sýnilegar í
skólanum. Á meðan foreldrar eru
ekki í góðu sambandi við skólann
þurfa þeir ekki að heyra að þeir séu
að bregðast skyldum sínum. Þeir
geta talið sér trú um að allt sé í lagi.
Eins og áður segir eru foreldrar
fyrirmyndir bama sinna. Þeir era
jafnframt spegill þeirra. Ef við sýn-
um skólanum þeirra og lífi ekki
áhuga öðlast þau ekki tilfinningu
fyrir því að þau séu einhvers virði.
Þau læra ekki að hafa jákvæðan og
uppbyggjandi áhuga á sjálfum sér,
skólanum, náminu, umhverfinu.
Það sem bam elst upp við verður
því eðlilegt frá blautu bamsbeini. Ef
við eram óöguð í foreldrahlutverk-
inu verður agi þeim ekki eðlilegur.
Ef við erum drukkin eða undir
áhrifum annarra vímuefna í návist
þeirra líta þau á það sem eðlilegan
hlut að apa það eftir okkur og það
getur haft alvarlegar afleiðingar ef
við leyfum þeim að halda, eða mæta
í, foreldralaus partí, að ekki sé talað
um að þvælast um göturnar eftir
lögboðinn útivistartíma.
Það getur hentað foreldrum að Ifta fram hjá því að börnin koma með líðan sína frá heimilum í skólann. Þar getur líð-
anin hins vegar magnast, hvort heldur hún er góð eða slæm.
Það sem barn elst upp við verður því eðlilegt frá blautu barnsbeini. Ef við
erum óöguð í foreldrahlutverkinu verður agi þeim ekki eðlilegur.
Það er ekki nóg að þrasa um jafn-
rétti til náms sem er orðið marg-
þvælt hugtak sem fáir geta skil-
greint og birtist í dekri við meðal-
mennskuna. Það þýðir ekki að ætl-
ast til þess að löggjafarvaldið sjái
eitt og sér um að bömin okkar læri
eitthvað í grunnskóla. Það gengur
ekki að ætlast til þess að kennarar
og skólastjórar beri ábyrgð á böm-
um og foreldrar (og þá þeir sem síst
skyldu) hafi valdið i skólakerfinu.
Jafnrétti til náms verður ekki
fyrr en nemendur búa við skóla-
kerfi sem styður og örvar hæfi-
leika þeirra og getu sem er auðvit-
að eins fjölbreytt og bömin era
mörg, en til þess þurfa foreldrar að
axla ábyrgð á foreldrahlutverkinu,
líðan og viðhorfum barna sinna,
kenna þeim aga og ábyrgð á eigin
námi. Þá getur skólinn farið að
sinna uppfræðsluhlutverki sínu.
-sús
Albarkar.
Bensíndælur.
Bensínlok.
Bensínslöngur.
Hjólalegur.
Hosuklemmur.
Kúpllngar,
Kúplingsbarkar og
undirvagnsgormar.
Rafmagnsvarahlutir.
Topa vökvafleygar
vigtabúnaður.
Tímareimar.
Vatnshosur
og strekkjarar.
Þurrkublöð.
Rafgeymar
Venslun full af
nýjum vörum!
varahlutir
...i miklu úrvali
Þjónustumiðstöð í fijarta borgarlnnar
Lágmúla 9 • Sími: 530 2800 • Fax: 530 2820 §
BOSCH verkstæðið aðkeyrsla frá Háaleitisbraut Ijg*