Dagblaðið Vísir - DV - 30.11.2002, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 30. NÓVEMBER 2002
Fréttir
DV
Jólabókastríðið mikla hefur staðið í 22 ár
Harðari átök en nokkru sinni
miskunnarlaust beitt blekkingaleik og hvítri lygi
Verðstríð í jólabókaflóðinu er orðið
árlegur og fastur liður í tilveru Islend-
inga og er nú harðara en nokkru sinni.
Víst er að þetta hefur
hleypt lífi í bóksölu-
markaðinn og
neytendur telja sig
fá bækur á mun
betra verði en
þekkist á öðrum
tímum ársins. Það
sérstaka við þetta
langvinna stríð er að
stórmarkaðimir sem þar berjast hafa
fram til þess tekið sér vopnahlé í 10-11
mánuði á ári, en það kann þó líka að
vera að breytast.
Blekkingaleikur
Aðalsteinn Ásberg Sigurðsson, rithöf-
undur og tónlistarmaður, sem jafnframt
er formaður Rithöfundasambands ís-
lands, segir að líklega sé það smásalan
sjálf sem beri hitann og þungann af
þeim afslætti sem gefmn er.
„Þetta jólabókastríð er töluvert rætt í
okkar hópi en skoðanir eru vissulega
skiptar. Það slæma við það er að mínu
mati að þetta leiðir tii fákeppni þar sem
aðaláherslan er lögð á að selja þá fáu
titla sem best ganga. Þá er margvíslegur
blekkingaleikur í gangi sem auðvitað
ruglar kaupandann." Aðalsteinn telur
t.d. tvíbent að verið sé að gefa út viðmið-
unarverðskrár útgefenda sem sýna sí-
fellt hærra verð. Það virðist vera gert í
þeim tilgangi að markaðimir sem em
að berjast sín á milli fái svigrúm til að
gefa tuga prósenta afslætti áður en þeir
eru komnir niður í raunverulegt sölu-
verð sem útgefendur hyggjast fá. Þetta
geti verið tvíbent því hátt viðmiðunar-
verð hafi án efa fælingarmátt á kaup-
endur í upphafi. Síöan valdi þetta stríð
Guömundur Marteinsson
Framkvæmdastjóri Bónuss
því að sölutíminn styttist æ meir þar
sem kaupendur eru alltaf að bíða eftir
lægsta verðinu. Aðalsteinn telur rétt að
velta fyrir sér hvort
íslendingar geti
ekki tekið upp svip-
aða hætti og tíðkast
víða í Evrópu. Þar
er gefið út fast
bókaverð sem ekki
er hvikað frá, líkt
og á mjólkinni hér
heima. Þetta er gert
til að verja þessa grein menningarinnar.
Á móti sé það sjónarmið að erfltt geti
reynst að snúa til baka eftir 22 ára verð-
stríð á bókamarkaði.
22 ára stríð
Jólabókastriðið hófst hér á landi fyr-
ir 22 árum. í byrjun jólafóstu 1980 varp-
aði Pálmi í Hagkaupi fyrstu sprengj-
unni í þessu stríði sem stendur enn.
Ráðinn var Guðjón Guðmundsson sem
eins konar hershöfðingi til að stýra
hemaði Hagkaups í Skeifunni. Sagði
hann verslunina þá vera búna að bíða í
þrjú ár eftir að fá bóksöluleyfi og nú
yrði ekki beðið lengur. Einkasala viður-
kenndra bóksala á bókum var þar með
afnumin. Bóksalar með Oliver Stein í
fararbroddi mótmæltu harðlega og vora
þess fullvissir að þeir gætu stöðvað
snarlega þessa árás Hagkaups. Ekki
varð þó af þvi og stríðið breiddist út og
Kaupfélag Ámesinga fetaði í fótspor
Hagkaupsmanna með 10% afslátt á bók-
um. Samkeppnisstofhun bakkaði Hag-
kaup reyndar upp er hún kvað upp
þann úrskurö eftir aðeins vikulöng
stríðsátök að geðþóttaákvarðanir bóka-
útgefenda um bóksöluleyfi væra ólög-
legar.
Eðlisbreyting átakanna
Síðan hefur mikið vatn runnið til
sjávar en til tíðinda dró á nýjan leik er
Bónus hóf innkomu á bóksölumarkað-
inn í Holtagörðum árið 1994. Þá breytt-
ist eðli bókastríðsins sem í upphafi
snerist um rétt ólíkra verslana til að
selja bækur. Enn ætluðu bókaútgefend-
ur að ströggla en varð lítið ágengt. Nú
var kominn nýr tónn og stríðið tók á sig
annan svip meö hörðum orrastum á
rniiii stórverslana Bónuss og Hagkaups
sem þá vora ótengd fyrirtæki. Síðan hef-
ur fyrir hver jól staðið verðstríð stór-
markaðanna á bókum og sennilega
aldrei eins áberandi og einmitt fyrir
þessijóL
Höröur
Krístjánsson
blaðamaöur
Fréttaljós
EINSTAKLEGA
MATARMIKLAR
PIZZUR >
sú eina sanna!
opið 11:30 - 23:30
Brekkuhúsum, við hliðina á Bónusvídeó
Guðjón Guðmundsson
Stóð keikur í Hagkaupum fyrir 22 árum í upphafi stríösátaka á bókamarkaði
sem standa enn prátt fyrir áherslubreytingar í átökunum.
Elías Þorvarðarson
Verslunarstjóri Nettós
Snýst allt um betra verð
Guðmundur Marteinsson, verslunar-
stjóri hjá Bónus, segir söluna fyrir þessi
jól fara vel af stað, en Bónus hefur m.a.
sett upp sérstakan bókamarkað á
Smáratorgi, í hluta af því húsnæði sem
Hagkaup var með áður. Hann segir bók-
sölu þeirra byggjast á eftirspum við-
skiptavina. Það ráði m.a. ferðinni varð-
andi þann fjölda titla sem á boðstólum
er í Bónusverslununum. Varðandi verð-
stríðið segir Guðmundur að verð bóka
sé í raun afstætt. Deila megi um hvað sé
að marka uppefið svokallað „leiðbein-
andi verð“ bókaútgefanda. Það sé verð
sem enginn selur á. Hvað menn gefl síð-
an í afslætti hijóti að fara eftir því á
hvaða verði verslanir geti fengið við-
komandi bækur. Þar hljóti magninn-
kaup verslana að vega þungt.
„Þetta snýst um aðgengi viðskipta-
vina að bókum og betra verð,“ segir
Guðmundur.
Á gömlum merg
Bryndís Loftsdóttir stýrir nú bóksöl-
unni hjá Pennanum Eymundsson en
var áður í Máli og menningu I Austur-
stræti. Penna- og Eymundsson-verslan-
imar era 15 talsins og reknar um allt
land með samræmda verðstefhu. Ey-
mundsson er elsta bókaverslun landsins
-130 ára einmitt núna um þessar mund-
ir. Bryndís segir að þær taki því virkan
þátt í samkeppninni við stórmarkaðina.
„Starfsfólk okkar er hvatt til bóklest-
urs og umsagnir alls starfsfólksins era
svo hafðar til hliðsjónar þegar við
ákveðum hvaða bækur við viljum aug-
lýsa í tilboðum eða leggja áherslu á í
verslunum okkar. Við hömpum því
hvorki gömlum útsölubókum né nýjum
leirburöi.“
Hún segir að áberandi aukning sé nú
í sölu erlendra bóka. Þá sé almenningur
farinn að kaupa kiljur í mun meiri
mæli en áður hefur þekkst.
Harðara stríð en nokkru sinni
Elías Þorvaröarson, verslunarstjóri í
Nettó í Mjódd, segir bóksöluna stóran
lið í innkaupum fjölskyldna fyrir jólin.
Nettó taki því þátt í bóksölustríðinu til
að sinna sínum viðskiptavinum sem
best. „Við gefum okkur út fyrir að vera
ávallt með hagstæðustu heildarinn-
kaupin fyrir heimilin." Elías segir
þrengra í búi hjá mörgum og það komi
niður á versluninni og samkeppnin
harðni.
„Ég held að slagurinn hafl aldrei ver-
ið eins harður og nú.“
Elías segir að verðstríðið á bókunum
hafi síðan áhrif á verð á öðrum vöra-
flokkum. Kjötvörur hafi t.d. snarlækkað
á tilboðum og era nú boðnar á mun
lægra verði en í fyrra. Þá segir harm að
tilraun hafi verið gerð í ár að selja kilju-
bækur í versluninni utan hins hefð-
bundna jólabókaflóðs og það hafi gefist
mjög vel.
„Hvíta lygin"
Annar angi þessa stríðs er allt það
brölt sem lítt eða ekki er sýnilegt al-
menningi, enda hálfgerður skotgrafa-
hemaður. Margvislegt „plott" er í gangi
á milli höfunda, útgefenda, auglýsinga-
stofa, bóksala og prentsmiðja. Fólk heyr-
ir m.a. upphrópanir í fjölmiðlum um
grfðarlega sölu bóka, um röðun á vin-
sældalistum og að bækur séu uppseldar
hjá forlaginu og önnur prentun á leið-
inni. Margt af þessu er þó, eins og gjam-
an er sagt, ekkert nema „hvít lygi“.
Þeir sem til þekkja vita vel af hlaup-
um áhugasamra höfunda milli verslana
þar sem þeir reyna að passa upp á að
þeirra bækur lendi ekki á slæmum stað
í staflanum. Stundum hafa komið upp
vandræðaleg tilvik þegar tveir höfundar
eða fleiri hafa mætt í sömu verslunina
við að „hagræða" sínum bókum á kostn-
að hinna. Menn vita líka vel af því að
keppst er við að koma sumum bókum
snemma í verslanir til að geta síðan
auglýst að þær séu númer eitt á sölu-
lista, þó aðeins örfá eintök séu í raun
seld.
„Ónnur prentun á leiðinni“
Gamla „trikkið" að segja að bækur
séu uppseldar og ný prentun á leiðinni
hljómar afskaplega vel en er líka meira
og minna plat - nema í einstökum tilfell-
um. Þeir sem þekkja til í prentsmiðjum
vita vel að þár era menn ekkert að
dunda sér við að prenta aftur og aftur fá
hundrað eintaka. Gangurinn er yflrleitt
sá að prentaður er sá skammtur sem
líklegt er talið að seljist og þá aðeins
rúmlega það. Annað
væri óskynsamlegt og
óheyrilega dýrt. Síðan
taka útgefendur út
hluta af stæðunni til
dreiflngar í versianir
en restin stendur ýmist
áfram á gólfmu í prent-
smiðjunni eða á lager
úti í bæ. Fréttin um að
önnur eða jafhvel
þriðja prentun sé á leið-
inni þýðir oftar en ekki
að útgefandinn sé á
leiðinni í aðra eða
þriðju ferðina á sendi-
bíinum sínum að sækja
birgðir á lagerinn.
DVJVIYND E.ÓL
Bryndís Loftsdóttir
Starfsmaður Pennans Eymundsson
Lögreglurannsókn
Sigurður Gizurarson, skiptastjóri
þrotabús Frjálsrar fjölmiðlunar,
hefur vísað ákveðnum þáttum gjald-
þrotsins til ríkislögreglustjóra. Ósk-
að er opinberrar rannsóknar vegna
sölu á netmiðlinum Vísi.is sem var
í eigu FF sem lýst var gjaldþrota í
júlí með úrskurði Hæstaréttar.
Fyrsti skiptafundur í þrotabúi FF
var haldinn á miðvikudag. Alls eru
189 lýstar kröfur í búið sem kynnt-
ar voru á fundinum og nema þær
tæpum 2,2 miiljörðum króna. For-
gangskröfur nema rúmum 70 millj-
ónum króna en stærstu kröfuhafar
eru bankar og eigendur FF.
Ástþór haföi í hótunum
—^ ^ Ástþór^ Maiþiús-
grun um að hryðju-
verk yrðu framin í íslenskum flug-
vélum. Málið var tekið mjög alvar-
lega. Rannsakað hefur verið hvort
póstsendingar Ástþórs hafi raskað
samgöngum og skapað ótta meðal
alþjóðar en við slíku eru hörð viður-
lög.
Kristján vill öruggt sæti
Kristján
Pálsson er
ekki á
sakra-
menti upp-
stillingar-
nefndar
Sjálfstæð
isflokksins í Suðurkjördæmi vegna
framboðslista flokksins í kjördæm-
inu fyrir næstu kosningar. Hann
sagði við DV í vikunni þetta vera
„ótrúlega ruddalega aðgerð“ eins og
hann komst að orði. Hann hélt í vik-
unni fjölmennan fund með stuðn-
ingsmönnum sínum og þar krafðist
hann öruggs þingsætis. Fundur
kjördæmisráðsins er í dag þar sem
gengið verður frá skipan listans.
Þrír komast á þing
Þrír ungir menn, þeir Guðlaugur
Þór Þórðarson, Sigurður Kári Krist-
jánsson og Birgir Ármannsson,
náðu allir næsta öruggum þingsæt-
um í prófkjöri flokksins í Reykjavík
um sl. helgi. Gengi kvenna í próf-
kjörinu var dapurt og sitjandi þing-
konur féllu niður um sæti.
Aldraðir hækka áfengið
Alþingi samþykkti á fimmtudag
frumvarp fjármálaráðherra um
hækkun á verði áfengis og tóbaks.
Eftir helgina mun sígarettupakkinn
kosta rúmar 500 krónur og sterkt
vín, til dæmis 700 ml Smimoff, fer
upp í 2.800 krónur. Hækkun þessi er
sögð meðal annars komin til vegna
aukinna útgjalda vegna málefna
aldraðra.
Gæluverkefni
Nýjar tillögur meirihluta fjárlaga-
nefndar Alþingis um aukin ríkisút-
gjöld sýna að af 4.341 milljón króna
era um 729 milljónir framlög til
verkefna sem kalla má „gæluverk-
efni“. Vinsælasta gæluverkefnið eru
hvers konar söfn - framlög til
þeirra hækka um á þriðja hundrað
milljóna króna. Skógrækt og endur-
bætur á gömlum húsum eru einnig
ofarlega á óskalista þingmanna.
HKr./ÓTG/sbs.