Dagblaðið Vísir - DV - 30.11.2002, Blaðsíða 16

16
LAUGARDAGUR 30. NÓVEMBER 2002
Helgarblað_________________________________________________________________________________________________DV
W. H. Auden. Eitt fremsta Ijóöskáld 20. aldar kom til íslands áríö
1936 og skrifaöi ásamt félaga sínum bók um feröina sem var engin
iofgjörö til lands og landsmanna.
Auden á
s
Islandi
Sagt er að forfeður W. H. Audens, eins besta
ljóðskálds Breta á 20. öld, hafi upphaflega komið
frá Islandi. Auden hélt þessu sjálfur fram og var
stoltur af uppruna sínum og las íslendingasögur
strax í æsku. Auden var 29 ára gamall þegar
hann kom í heimsókn til íslands. Hann ætlaði
sér að skrifa bók um landið. Eftir mánaðardvöl
skrifaði hann konu sinni og sagðist ekki hafa
hugmynd um hvernig hann ætti að byrja bókina.
Eiginkona Audens var Erika Mann, dóttir Thom-
asar Manns, en Auden sem var samkynhneigður
hafði kvænst henni til að tryggja henni breskan
ríkisborgararétt og undankomu frá Þýskalandi
nasista. Hjónin bjuggu ekki saman en héldu vin-
áttu. Bréf hans til hennar úr íslandsferðinni
voru birt í bókinni Bréf frá íslandi, ferðabók sem
Auden skrifaði ásamt vini sínum Louis Mac-
Neice, sem slóst í för með honum til íslands.
„Reykjavík er ægileg“
Komunni til Reykjavíkur með Gullfossi er lýst
á þennan hátt: „Það var ekkert á bryggjunni nema
vöruskemmur og landbúnaðar-
tól. Mestallur bærinn er byggð-
ur úr bárujámi. Þegar við kom-
um var klukkan bara hálfátta
og við urðum að bíða á ytri
höfninni vegna þess að íslensku
hafnarverkamennimir neita að
vakna snemma ... Fyrstu áhrif
mín af bænum voru að hann
væri lúterskur, niðurdrepandi
og kuldalegur. Á bryggjunni
fylgdist fjöldi manna með þegar
við lögðumst upp að. Allir karl-
mennimir voru með derhúfur.
Enginn gaf frá sér hljóð, ekki
einu sinni bömin.“
í bréfl til eiginkonu sinnar
sagði Auden: „Reykjavík er
ægileg ef maður ætlar að
skemmta sér og ég hafði ekkert
að gera annað en að hanga inni
á dýru hótelherbergi. Þarna
var hljómsveit sem þóttist vera
ensk og í danssalnum voru lit-
uð ljós sem snemst í hringi eft-
ir klukkan tíu. En af því bjart
er alla nóttina eru áhrifm ein-
ungis dapurleg. Smám saman
fór ég þó að kynnast fólkinu og
nú er heilabúið fullt af slúðri
sem ég veit að varðar við lög og
upplýsingum sem ég hef grun
um að séu óáreiðanlegar. Ég
hef til dæmis heyrt að tiltekinn
stjórnmálamaður sé annað-
hvort fyrsti sjentilmaður ís-
lands eða þjáist af ofsóknar-
brjálæði síðan börn í skíða-
ferðalagi hlógu að honum. Ég
hef líka heyrt um prófessor
sem veðsetti hjónarúmið dag-
inn fyrir brúðkaupið, að ákveð-
in stúlka sé lauslætisdrós, að
þýski konsúllinn hafi smyglað
hingað vopnum til að gera bylt-
ingu, að íslendingar hafi enga
stjóm á bömum sínum, að
spíritisminn sé upprunninn á
Englandi og að einu almennilegu vínin séu viskí
og vermóður. Sjálfur er ég ekki mikið nær.“
Auden heldur áfram sínum nöturlegu lýsing-
um á Reykjavík: „Það er enginn arkitektúr í
bænum og styttumar eru að mestum hluta róm-
antiskar ímyndir af víkingahetjum. Danski kóng-
urinn kom í heimsókn og ég sá hann koma út úr
ráðherrabústaðnum í fylgd með ráðherra. Ég
geri að minnsta kosti ráð fyrir að þetta hafi ver-
ið þeir en þessir menn líta ekki beinlínis greind-
arlega út i kjól og hvítt með pipuhatt en eftir út-
litinu að dæma hefði ég ekki treyst neinum
þeirra fyrir teskeið, hvað þá meiru.“
„Aldrei aftur“
Auden ferðaðist víða um ísland, sá Geysi sem
neitaði að gjósa og fór til Þingvalla: „Ég hef far-
ið til Þingvalla sem talinn er fallegasti staður á
íslandi. Þar var nógu fallegt en hótelið er fullt af
fyllibyttum á hverju kvöldi. Mjög falleg fyllibytta
sem heitir Toby bað mig að hringja í sig þegar ég
kæmi heim.“
Ásamt MacNeice fór hann til Gullfoss þar
sem þeir gistu í tjaldi í ausandi rigningu. Síðan
tók við tíu daga ferð þar sem áfangastaðurinn
var Langjökull og landslagið samanstóð (að
sögn Audens) aðallega af hrauni og brúnum og
gráum steinum, sem Auden þótti heldur til-
breytingarlítil sjón. „Aldrei aftur,“ sagði hann
við MacNeice.
Hann fór til Sauðárkróks og sagöi bæinn allt
eins hafa getað verið byggðan af Sjöunda dags
aðventistum sem byggjust við því að fara til
himna eftir nokkra mánuöi. „Ég hef enga löng-
un til að sjá þann stað aftur.“ I ferð sinni norð-
ur í landi orti hann ljóð þar sem er að fmna
þessar línur (í þýðingu Magnúsar Ásgeirsson-
ar):
Mér kom í dag í hug að hripa þér,
(ég held til skila kringumstæðum öllum)
í bíl, sem tölti um öræfi undir mér,
á austurleið frá Möðrudal á Fjöllum,
ég brann á vöngum, vættum táraföllum, -
með kvef frá Akureyri í veganesti,
árbitaleysi og fleiri heilsubresti.
Óætur matur
Versta reynsla Audens i íslandsferðinni sneri
að matnum sem honum fannst nær undantekn-
ingarlaust óætur. 1 bréfi til konu sinnar nefnir
hann súpu sem hafi verið á bragðið einsog hár-
olía og tvær tegundir af þurrkuðum fiski. Önn-
ur tegundin hefði bragðast eins og táneglur og
hin eins og húðin á iljum manns. Kjöt segir
hann borið fram í límkenndum klumpum með
bragðlausri sósu. „Reykt lambakjöt er nokkum
veginn skaðlaust þegar það er kalt því þá er það
aðeins á bragðið eins og sót,“ sagði hann og
bætti við: „En maður verður að vera mjög
svangur til að geta lagt sér það til munns þegar
það er heitt." íslendingar gáfu honum hákarl og
Auden segir í bók sinni: „Hákarl er hvítur að
innan en með þykkan skráp utan á, ekki ólíkt
gömlu stígvéli. Vegna lyktarinnar verðúr að éta
hann utan dyra. Ég hef aldrei smakkað nokkra
fæðu sem minnir jafn mikið á skósvertu."
„Ljóðskáld taka aldrei eftir neinu“
Ferðabók þeirra félaga kom út árið 1937 og
hlaut yfirleitt afleita dóma. Gagnrýnandi The
New Statement sagði bókina læsilega en höf-
undum hefði ekki tekist að gera ísland áhuga-
vert. Gagnrýnandi Spectaor sagði: „Það er afar
erfltt að skrifa góða ferðabók ef maður hefur
engan áhuga á ferðalögum sínum, er með maga-
kveisu, hefur andstyggð á útilegu og er kvefsæk-
inn.“ Christopher Isherwood sagði í The
Listener að ekki væri nóg í bókinni um ísland
og íslendinga og bætti við: „Ljóðskáld virðast
aldrei taka eftir neinu, það er leitt að enginn
skáldsagnahöfundur var með í för.“ Mörgum
árum seinna skrifaði MacNeice ævisögu sína og
þar eyddi hann einungis einni setningu í ferða-
bók þeirra Audens og sagði: „Ferðabók okkar
var hrærigrautur, samin í kátínu."
Auden sneri aftur til íslands árið 1964 þegar
ríkisstjómin bauð honum hingað til lands.
Hann hitti forseta íslands og forsætisráðherra
og gisti hjá breska sendiherranum og orti í
heimsókninni ljóðið Iceland Revisited.
Stemningsfull
frásögn
Ég veit þú kemur - Þjóöhátíö í
Vestmannaeyjum 2002 eftir Geröi
Kristnýju
Gerður Kristný brá sér á þjóðhá-
tíð í Vestmanna-
eyjum og afrakst-
urinn er bráð-
fjörug og skemmti-
leg bók. Þeir fjöl-
mörgu sem unna
þjóðhátiðinni geta
hér endurlifað góð-
ar stundir og við
hin sem aldrei höf-
um látið hvarfla að okkur að fara
njótum óvæntrar skemmtunar. Sér-
lega stemningsrík frásögn og mikill
húmor. Engum ætti að leiðast þessi
lestur.
Kvótið
Aldur skiptir engu máli,
nema maður sér ostur.
Billie Burke
Lilii

Allar bækur
■ 1. Eyðimerkurdögun.
Waris Dirie
2. Landneminn mikli - Stephan
G. Stephanss. Viðar Hreinsson
3. Útkall - Geysir er horfinn.
Óttar Sveinsson
4. Röddin. Arnaldur Indriðason
5. Líf með þunglyndi.
R. Buckman oq A. Charlish
6. Að alast upp aftur.
Jean lllsley Clarke
7. fslensk orðabók 2002.
Mörður Árnason ritst.
8. Leggðu rækt við ástina.
Anna Valdimarsdóttir
9. Orðaheimur. Jón Hilmar Jónsson
10. Hjarta, tungl og bláir fuglar.
Viqdís Grímsdóttir
Bókalisti Máls og menningar
malié*-.
Allar bækur
R 1. Röddin. Arnaldur Indriðason
2. Eyðimerkurdögun. Waris Dirie
3. Njála. Brynhildur Þórarinsdóttir
4. KK-þangað sem vindurinn blæs. Einar Kárason
5. Konur með einn í útvikkun. Ýmsar
6. Líf með þunglyndi.
Robert Buckman, Anna Charlish
7. Lost in lceland. Siqurqeir Siqurjónsson
8. Mýrin. Arnaldur Indriðason
9. Leqgðu rækt við ástina. Anna Valdimarsdóttir
10. öðruvísi dagar. Guðrún Helqadóttir
Skáldverk:
1. Röddin. Arnaldur Indriðason
2. Mýrin. Arnaldur Indriðason
3. Vaknað í Brussel. Elísabet Ólafsdóttir
4. Napóleonsskjölin. Arnaldur Indriðason
5. Bridget Jones á barmi taugaáfalls.
Helen Fieldinq__________________________
6. Elsku Poona. Karin Fossum_____________
7. Áform. Michel Houllebecq______________
8. fsbarnið. Elisabeth McGreqor
9. Galdur. Vilborq Davíðsdóttir
10. Alkemistinn. Paulo Coehlo
Orðabókin er
himnasending
Karl Th. Birgisson segir frá uppáhaldsbókunum sínum.
„Þessa dagana les ég helst íslenska orðabók
sem vinur minn Mörður
Ámason ritstýrði. Hún er
eins og konfektkassi með
eintómum góöum molum og
kemur sem himnasending á
þessum tíma þar sem ég
stýri vikulegum spuminga-
leik um orð á Rás eitt. Ég les
reyndar svolítið af bókum
um orð og tungumál mér til
skemmtunar. Þar stendur
ein upp úr, The Mother
Tongue: English and How It
Got That Way, sem er bæði
fræðandi og stórskemmtileg.
Ég panta hér með eina slíka
inn íslenska tungu - Mörður
getur kannski dundað við
það með þingmennskunni.
Ég bý að ágætum bóka-
kosti um ameríska pólitík og
lít reglulega í þær, sérstak-
lega þær sem fjalla um kosn-
ingar. Ég er núna að rifja upp forsetakosningam-
ar 1984 sem voru mjög spennandi og viðburðarík-
ar þrátt fyrir yfirburðastöðu Reagans. Af slíkri
samtímasagnfræði fæ ég aldrei nóg enda kunna
Bandaríkjamenn öðrum betur að skrifa slíkar
bækur. Ég gríp líka oft í greinasöfn, til dæmis eft-
ir erkiíhaldsmanninn George
Will. Ég er úndantekningalít-
ið ósammála honum, en hann
skrifar svo fantagóðan texta
að skoðanirnar skipta
minnstu máli.
Af öðrum uppáhaldsbók-
um hlýt ég að nefna A Hi-
story of the Jews eftir Paul
Johnson sem ég get gripið í
aftur og aftur og alltaf lært
eitthvað nýtt um þá merki-
legu þjóð. Ég held ég hafi les-
ið hana þrisvar spjaldanna á
mUli á tíu árum. Johnson
sannar að vel skrifuð sagn-
fræði er betri en nokkur
skáldskapur enda er raun-
veruleikinn miklu áhuga-
verðari og skemmtilegri en
það sem nokkur rithöfundur
getur diktað upp. Að því
sögðu er þó rétt að játa að á
náttborðinu liggja Fótboltasögur Elísabetar Jök-
ulsdóttur sem era hreint afbragð. Þaö er auðvelt
aö halda fram hjá sagnfræðinni með þeim.“
Skáldverk
1. Röddin.
Arnaldur Indriðason
1 j ~l
2. Hjarta, tungl og bláir fuglar.
Viqdís Grímsdóttir
3. Veröld okkar vandalausra.
Kazuo Ishiquro
4. Mýrin. Arnaldur Indriðason
5. Eldraun ástarinnar.
Danielle Steel
6. Bridget Jones - Á barmi
taugaáfalls. Helen Fieldinq
7. Grafarþögn. Arnaldur Indriðason
8. Stoiið frá höfundi stafrófsins.
Davið Oddsson
9. Nafnlausir vegir.
Einar Már Guðmundsson
10. Eins og vax. Þórarinn Eldjárn
RODDIN
Barnabækur
1. Eva og Adam - Martröð á
Jónsmessunótt. Máns Gahrton
2. Einhyrningurinn minn - Gald-
urinn. Linda Chapman
3. Gúmmí-Tarsan.
Ole Lund Kirkeqaard
4. Dularfullar vísbendingar -
Spæjarafélagið. Fiona Kelly
5. Marta smarta. Gerður Kristny
Metsölulisti bókabúöa MM 18.11.-24.11.
Metsölulisti Eymundssonar 20.11. - 26.