Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1994, Blaðsíða 7
BÓKAÚTGÁFA PÁLS SVEINSSONAR
7
veldur því að vert er að halda nafni hans á lofti. Hann gerðist
bókaútgefandi og „gaf út flestar þær bækur, sem fólki hér á landi
var mest skemmtan og mannfögnuður að á síðari hluta 19. aldar“,
segir í Sunnanfaragrein þeirri, sem áður er til vitnað.
Um tildrög þess, að Páll Sveinsson hóf að gefa út bækur, er fátt
vitað. Þegar hann sneri sér að því verkefni var hann kominn
nálægt fertugu, einhleypur maður, með ábatasama bókbands-
vinnustofu og líklega orðinn dável stæður.
Meðal góðra kunningja Páls í Kaupmannahöfn voru þrjú
íslensk skáld, Gísli Brynjólfsson, Benedikt Gröndal og Steingrím-
ur Thorsteinsson. Steingrímur var þeirra yngstur, fæddur 1831.
Hann hafði komið til Kaupmannahafnar tvítugur og dvaldi þar
síðan samfleytt í tuttugu ár. Hann lauk kennaraprófi í grísku og
latínu, stundaði síðan ritstörf og kennslu og var um skeið styrkþegi
Árnasafns. Jafnframt las Steingrímur feiknin öll af skáldritum og
orti ljóð. Höfðu kvæði eftir hann, sem birtust í Nýjum félagsritum,
vakið töluverða athygli.
Þetta unga skáld kemst nú í kynni við Pál bókbindara Sveinsson
með þeim afleiðingum, að efnt var til útgáfustarfs, sem á þeim
tímum mátti heita einstakt í sinni röð.
Um og eftir miðbik 19. aldar var íslensk bókaútgáfa einstaklega
fáskrúðug. „Landsprentsmiðjan“ svonefnda hafði árið 1844 verið
flutt frá Viðey til Reykjavíkur. Þar voru Alþingistíðindin prentuð,
Þjóðólfur og kynstrin öll af grafskriftum og erfiljóðum, og kostað
kapps um að hafa jafnan á markaði þau trúarrit, sem vitað var að
almenningur keypti. Um útgáfu fagurbókmennta var ekki að
ræða.
Prentsmiðja tók til starfa á Akureyri 1852. Prentaði hún blaðið
Norðanfara og ýmislegt smáprent. Af annarri útgáfustarfsemi fór
lítið orð. Voru þar fyrirferðarmestar Felsenborgarsögurnar,
hörkureyfari, sem þótti í meira lagi klámfenginn.
Nærri má geta, að ungum skáldum og rithöfundum íslenskum
hefur þótt súrt í broti að eiga þess nær engan kost að fá neitt gefið
út af því sem þeir ortu eða höfðu hug á að semja eða þýða. í þeirri
aðstöðu var Steingrímur Thorsteinsson, þar til samstarf tókst með
honum og Páli Sveinssyni.
Samvinna þeirra bar sýnilegan ávöxt árið 1857. Hinn 4. júlí það
ár skýrir Steingrímur frá því í bréfi til Árna bróður síns, að út sé
komin í Kaupmannahfn ný bók: „Axel, kvæði eftir Tegnér, sem ég