Frjáls verslun - 01.01.1980, Blaðsíða 37

Því meiri upplýsingum sem hellt
er yfir fólk — því erfiðara verður
að draga réttar ályktanir.
David Magnusson er prófessor í
sálarfræði við Stokkhólmshá-
skólann. Hann hefur fetað í fót-
spor stjórnunarfræðinga á borð
við Parkinson, Meadow og
Lawrence Peter. Sem kunnugt er
hafa þeir snillingar orðið frægir
fyrir bækur sínar á sviði stjórn-
ið kæmist ekki í höfn. Að minnsta
kosti er hættan á því að þetta ger-
ist veruleg, — hversvegna?
Rannsóknahóþur undir stjórn
Davids Magnusson gerði nokkrar
verklegar tilraunir í þessu sam-
hengi. Hóþi lækna voru gefnar
upþlýsingar í 10 liðum um ástand
sjúklings, sem þurfti á blóðgjöf að
halda. Læknarnir áttu að ákveða á
grundvelli uþþlýsinganna það
hann var álitinn, hvaða veikir
punktar væru þekktir og á hvaða
sviði stúdentinn væri hæfastur.
Árangur þessarar tilraunar varð
sá að í Ijós kom að hefðu sálfræð-
ingarnir einungis uþþlýsingar um
tvö atriði varðandi stúdentinn þá
fóru þeir nær um hvaða árangri
hann næði í námi. Þegar upplýs-
ingafjöldinn var orðinn 4 urðu
áætlanir sálfræðinganna enn ná-
ÞVI ERFIÐARA VERÐUR
AÐ DRAGA RÉTTAR ÁLYKTANIR
unarfræða, Parkinsonlögmálið,
„How to succeed without really
trying" og „The Peter principle",
hver um sig metsölubók.
Á sama tíma og aðrir vísinda-
menn rannsaka hugvitsmöguleika
mannsins fæst Magnusson við
rannsóknir á hugvitsmörkum
hans, þ.e. hvað maðurinn getur
ekki.
Þær niðurstöður sem rann-
sóknir hans hafa leitt í Ijós fram að
þessu, eru forvitnilegar fyrir
marga, uggvænlegar fyrir suma og
áhugaverðar fyrir flesta ef ekki
alla, sem við stjórnsýslu fást. David
Magnusson hefur sýnt fram á þá
staðreynd að fólk getur ekki notað
sér meira brot af þeim uþplýsing-
um, sem dembt er yfir það. Hann
sýnir einnig fram á aö hver og einn
er haldinn rammri tilhneigingu til
þess að varðveita rangar hug-
myndir um ólíklegasta efni og að
einstaklingurinn á alltaf eitthvert
ráö til að gera skynsamleg rök
gegn vitleysunni óskaðleg. í veröld
sem er að sþringa af uþþlýsingum
virðist þaö vera hagnýtt að vita að
manneskjan hefur mjög takmark-
aða hæfileika til að vinna úr þeim.
Nokkur áþreifanleg dæmi
Þegar þú leggur mál þitt fram á
fundi: Settu fram 3 ástæður sem
réttlæta þína tillögu. Þrjár ástæður
nægja til þess að mál þitt hlýtur
öflugan stuðning. Setjirðu fram 5
góðar og gildar ástæöur þá eru
talsverðar líkur á því að málið hljóti
einhvern stuðning. Ef ástæðurnar
væru 10 talsins, skipulega fram
settar, þá yrði litið á þig sem kjaft-
ask og næstum því öruggt að mál-
blóðmagn sem sjúklingnum væri
nauðsynlegt að fá. Þeir áttu enn-
fremur að gera grein fyrir þeim
rökum sem þeir álitu vega þyngst
um magnákvörðunina og í hvaða
röð þau væru.
Þegar farið var að kanna niður-
stöður kom í Ijós að enginn lækn-
anna hafði tekið tillit til allra 10 lið-
anna. í mesta lagi höföu 5 liðir
verið hafðir til hliösjónar, í flestum
tilfellum aðeins 3 liðir. í nokkrum
tilfellum hafði einn liðurinn nægt.
Og hvað leiðir þetta í Ijós? Það
virðist vera algild regla að ein-
staklingur á örðugt með að vega
og meta fleiri en 3 röksemdir í einu
þegar hann tekur ákvörðun. Þessu
mætti líkja við aö henda á lofti
marga bolta samtímis. Það er erfitt
fyrir venjulegt fólk að halda 5 bolt-
um í gangi samtímis, flestir hefðu
fullt í fangi með að halda 3 boltum
gangandi.
Hvaða lærdóm má af þessu
draga? Sem dæmi má taka frá-
gang á starfsumsókn. Það er ef til
vill þægileg tilfinning að sitja með
langa afrekaskrá í höndunum og
líta yfir allar „medalíurnar". Það er
afturámóti veruleg hætta á því að
slík langloka veröi til þess eins að
rugla þann í ríminu, sem vegur
umsóknina og metur áður en viðtal
hefur farið fram.
Rannsóknahópurinn gerði fleiri
tilraunir. Þeir leituðu til nokkurra
sálfræðinga og fengu þeim það
verkefni að áætla námsárangur
nokkurra stúdenta. Til þess að
draga sínar ályktanir fengu sál-
fræðingarnir upplýsingar um
hvern stúdent, hvaða hæfileika
hann hafði sýnt, hve greindur
kvæmari og réttari en þegar talan
náði 6 fóru áætlanirnar að verða
mun ónákvæmari og lengra frá því
að standast.
Og hvað mætti af þessu læra?
Fyrir þann sem hyggst ná
árangri í samstarfi við fleira fólk
gildir sú regla að rugla ekki aðra í
ríminu með því að hella yfir þá
upþlýsingum. Þess í stað þarf að
vinsa úr þau atriði sem mestu máli
skipta og þau ættu aldrei að vera
fleiri en 5 talsins, öruggast er að
hafa þau ekki fleiri en 3.
Með þessu móti er fólki gert
kleift að draga ályktanir í fljótu
bragði án þess að eiga það á
hættu aö þær séu rangar og jafn-
vel að það verði hlegið að þeim.
Það virðist gilda á þessu sviði að
sé of miklum uþþlýsingum hrúgað
upp og þær lagðar fyrir sem rök þá
hættir fólk að sjá skóginn fyrir
trjánum.
Um leið er þaö athugunarefni
fyrir marga, sem hafa tamið sér
ýtrustu nákvæmni og skipulögð
störf, að þrautunnar áætlanir haldi
fullu gildi sínu. Markmiðió með
slíkum vinnubrögðum er eflaust
það að tryggja meðstjórnendum
sem mestar uþþlýsingar, en í raun
nægði einungis brot af þeim og
oftar en ekki hefur upplýsinga-
magnið þau áhrif að árangur næst
ekki. í stað þess að kenna ein-
hverju öðru um, væri það vel þess
virði að skoða sín eigin vinnu-
brögð betur í Ijósi þess sem hér
hefur verið fjallað um. Án efa hefur
David Magnusson talsvert til síns
máls, rannsóknir hans hafa vakið
athygli og þær hafa gert gagn.
37