Frjáls verslun - 01.01.1980, Blaðsíða 57

stjórnun
Jóhann Gunnar Ásgrímsson,
viðskiptafræðingur:
Rekstrarráðgjöf
á íslandi
Sögulegur aðdragandi.
Grein I.
Það er ekki fyrr en um og upp úr
aldamótunum síðustu að hugtakið
„Scientific Management“ (vísindaleg
stjórnun) er kynnt. Þá fyrst er hægt að
tala um að rekstrarráðgjafastarfsemi
eins og við þekkjum hana í dag verði til.
Bandaríkjamaðurinn Frederich
Taylor, verkfræðingur í stáliðjuveri
í Bandaríkjunum er oft talinn upp-
hafsmaður að þessum fræðum, en
hann stundaði alls konar athug-
anir á erfiðisvinnu. Taylor reyndi
að finna út hverjar væru hag-
kvæmustu hreyfingar við vinnu og
gætti þess að menn væru ekki að
þreyta sig að nauðsynjalausu.
Með þessu tókst honum að auka
afköstin gífurlega og til þess að
mennirnir færu að vilja vinnurann-
sóknarmannsins þá fengu þeir
laun eftir afköstum. Við þetta
hækkaði launastigið um allt að
60% og framleiðni margfaldaðist.
Er þessi tímamótavinna Taylors
yfirleitt talin upphaf vísindalegrar
stjórnunar, sem síðan verður
grundvöllur þeirrar rekstrarráð-
gjafastarfsemi sem við þekkjum í
dag.
Hér er einnig rétt að minnast á
Frakkann Henry Fayol sem var
samtímamaður Taylors þó hvor-
ugur vissi af hinum. Fjallaði Fayol
mest um yfirboðarasamræmi og í
því sambandi um píramídalögun
fyrirtækjaskipulags, en Taylor var
eiginlegur upphafsmaður hag-
ræðingarstarfsemi og kemur fram
með sérhæft skipulag fyrirtækja
(functional organisations). Skriður
kemst þó ekki á ráðgjafastarfsemi
fyrr en um og upp úr seinni
heimsstyrjöldinni.
Til (slands berst þessi hreyfing
fyrst með Guðmundi Finnbogasyni
fyrrverandi prófessor og lands-
bókaverði. Guðmundur var hér
langt á undan sinni samtíð því
hann var að kynna þau vísindi sem
voru að ryðja sér til rúms í Banda-
ríkjunum og er hann sennilega
með fyrstu mönnum í Evrópu sem
stunda vinnurannsóknir. Hann
stundaði hér þessar rannsóknir,
sem hann reyndar kallaði vinnu-
vísindi, hélt fyrirlestra og skrifaöi
timaritsgreinar um þetta efni.
Hann gaf út bókina ,,Vit og strit''
árið 1915 en það var safn tímarits-
greina. Árið 1917 fékk hann styrk
frá Alþingi (slendinga til þess að
færa í alþýðlegan búning þá fyrir-
lestra sem hann hélt um þetta efni
þann vetur. Bar bókin nafnið
,,Vinnan“ og kom út það sama ár.
Síðan gerist ekkert í þessum
málum hér á landi fyrr en með til-
komu norsks fyrirtækis hingað en
það heitir INDUSTRIKONSULENT
A/S (IKO). Upphaf þess hér á landi
má rekja til ráðstefnu sem haldin
var í Stokkhólmi árið 1952, en að
henni stóðu norrænar rafveitur. Af
(slands hálfu voru þarna þeir
Jakob Gíslason orkumálastjóri og
Eiríkur Briem þáverandi raf-
magnsveitustjóri og núverandi
forstjóri Landsvirkjunar. Efni
þessarar ráðstefnu var hagræðing
í almennum rekstri og var rætt um
verkskipulag á flestum sviðum
rekstrar og segja má aö efnið hafi
spannað svið rekstrarhagfræði og
rekstrarverkfræði.
Þessi ráðstefna verður til þess
að vekja áhuga þeirra Jakobs og
Eiríks á að koma á hagræðingu í
rekstri hjá RARIK. Þeir leita til
„VATTENFALLS BESTYRELS-
EN“, sem er nokkurs konar orku-
57