Frjáls verslun - 01.06.1980, Blaðsíða 44

skodun
Framleiösla og
útllutningur
ullarvöru
Þœttir úr ritgerð til lokaprófs við
viðskiptadeild Háskóla íslands
eftir Friðrik Jóhannsson og
Kjartan G. Gunnarsson
Á nítjándu öldinni var mikil deyfð
í þessum málum, og má segja að
þróun ullariðnaðar hafi ekki verið
að neinu marki, fyrr en laust fyrir
aldamótin 1900, er sett voru upp
kembivélaverkstæði í Ólafsdal, viö
Álafoss, á Akureyri og í Reykjavík.
Þessar verksmiðjur kembdu þó
aðeins og spunnu ullina fyrir
heimilisiðnað.
Gefjun var svo stofnuð á Akur-
eyri árið 1897 og vann hún ofna
dúka úr ullinni. Þetta var þó aðeins
lítil verksmiðja til að byrja meö eða
þar til SÍS keypti hana árið 1930.
Var þá strax hafist handa um
stækkun verksmiðjunnar.
Útflutningur á ullarteppum var
að einhverju leyti stundaður fyrstu
árin eftir fyrri heimsstyrjöldina, en
náði þó ekki að verða neitt að ráði,
og lagðist fljótlega af.
Hins vegar var útflutningur ullar
töluverður frá lokum síðari heims-
styrjaldarinnar og allt fram á seinni
ár, er íslendingar loks fara að full-
vinna ullina sjálfir.
1950 var gengið fellt og jafn-
framt því fór heimsmarkaðsverð á
ull hækkandi. Á þessum árum var
mikiö unnið að uppbyggingu og
endurbótum á innlendum verk-
smiðjum, og tækja og vélakostur
þeirra endurbættur.
Árið 1960 breyttist margt. Við-
reisnarstjórnin er þá nýlega tekin
við völdum, og með henni koma
miklar breytingar á efnahags-
stefnunni. Verslunarhöft voru af-
numin og gengið fellt stórlega.
Eftir þetta fór töluvert að bera á
útflutningi á peysum og teppum.
Ekki verða miklar breytingar á
ullarvöruútflutningi fyrr en undir
lok sjöunda áratugsins.
Upphaf á útflutnings-
framleiðslu
Framleiðsla á ullarvörum, öðr-
um en handprjónuðum flíkum til
útflutnings hefst ekki að marki fyrr
en í kringum 1968—1969. Þá hófu
tvær prjónastofur framleiöslu
fatnaðar úr íslenskri ull, og seldu
framleiösluna aö mestu leyti í
minjagripaverslunum hér innan-
lands. Þetta gaf góða raun, eftir-
spurnin varð strax mikil, og gaf
það mönnum hugmyndina að því
að framleiöa og selja beint í versl-
anir erlendis. Á árunum 1968—70
hóf Tom Holton hjá Hildu h.f. og
fljótlega einnig Álafoss að leita
Friðrik Jóhannsson
Kjartan G. Gunnarsson
eftir mörkuðum erlendis og varð
þeim vel ágengt. Þessi góða við-
taka íslensku ullarvaranna varð til
þess að prjóna- og saumastofur
voru stofnaðar um allt land.
Þegar svo var komið sögu var
Ijóst, að mikið verk var framundan
við að skipuleggja framleiðsluna,
og staöla allar númeramerkingar.
Á þessum árum fór salan þannig
fram, að sölufyrirtækin fóru með á
markað þá vöru sem framleiðslu-
fyrirtækin höfðu á boðstólum.
Seinna þróaöist þetta svo á þann
hátt, að útflytjendurnir fóru að
segja framleiðendunum hvað þeir
ættu að framleiða, eftir áb'ending-
um frá kaupendum, og hefur salan
stóraukist við þetta eitt.
Nú eru starfandi prjónastofur
sem prjóna ullarvöru til útflutnings
15 talsins, og saumastofur eru
fjórtán. Þessar stofur eru flestar
meö um 10—20 starfsmenn.
Framleiðni
Meö opnun markaða erlendis
fyrir íslenskar ullarvörur, spruttu
upp prjóna- og saumastofur í hin-
um ýmsu byggðarlögum úti á
landsbyggðinni, sem eru flestar
44