Frjáls verslun - 01.03.1981, Qupperneq 21

tvö og þrjú þúsund fleiri en í raun-
inni lögöu land undirfót.
Það er ekkert sem bendir til að
aukning verði hjá ferðaskrifstof-
unum í ár, þvert á móti er líklegra
að einhver frekari samdráttur
verði. Þaö er að minnsta kosti farið
að sýna sig að sú verður raunin á
hinum Norðurlöndunum og ekki
verður þess áþreifanlega vart að
við séum betur á vegi stödd efna-
hagslega. En íslenska efnahags-
undrið hefur nú sjaldnast farið eftir
formúlum.
Það er erfitt að spá um hvort all-
ar ferðaskrifstofurnar lifi af 1981.
Nokkur undanfarin ár hefur verið
búist viö því á hverju ári að tvær
eða þrjár þær minnstu legðu upp
laupana, t.d. Ferðamiðstöðin og
Olympo. En þær hafa haldist
ofansjávar, og reynslan verður að
skera úr um hvort það verður
áfram. Raunar má búast við að
eitthvað stúss verði í kringum
Ferðamiðstöðina á þessu ári.
Þangað er nú komin íslaug Aðal-
steinsdóttir, fyrrverandi forstöðu-
maður farskrárdeildar Flugleiða.
Ýmislegt bendir til að Fjöleign hf.,
sem er samsteypa fyrrverandi
flugleiðastarfsmanna ætli sér ein-
hver viðskipti við skrifstofuna á
leið sinni inn í flugmálaafskipti.
Erlenda leiguflugið
Talandi um flugmálin þá hafa
ferðaskrifstofurnar ekki allar verið
ánægöar með samstarfið við
Flugleiðir. Guðni Þórðarson gerði
ítrekaóar tilraunir til að „rjúfa ein-
okun félagsins", eins og hann
kallaði það, meðal annars gerði
hann tvær tilraunir til að reka eigið
flugfélag. Sú síöari varð Sunnu að
fjörtjóni enda var ýmsum bola-
brögðum beitt til að koma í veg
fyrir að Guðna tækist þetta. Guðni
vann að vísu mál sem hann höfð-
aði gegn ríkinu vegna þessa, en
það var of seint.
Úrval slæst af eðlilegum
ástæðum ekki við Flugleiðir og
Útsýn hefur að því er best er vitað
ekki lent í neinum stórum átökum.
Það er hinsvegar töluverð harka
í samskiptum Flugleiða og Sam-
vinnuferða, eins og í Ijós hefur
komið að undanförnu. Eysteinn
Helgason heldur því blákalt fram
að Islendingar þurfi að greiða
hærra verð fyrir að fljúga með
Flugleiöum en útlendingar og er
raunar ekki sá fyrsti sem segir
þetta. Eysteinn segir að honum
beri skylda til að gera hagstæö-
ustu samninga sem hann getur
fyrir skrifstofu sína og ef Flugleiðir
séu ekki samkeppnisfærar þá sé
það þeirra mál en ekki hans.
Þaö verður að teljast heldur
ólíklegt að Flugleiðum takist að fá
stjórnöld til aö stöðva leiguflug
Samvinnuferða með erlendum
flugfélögum. Bæði vegna gagn-
kvæmra samninga um flug við
önnur lönd og svo vegna þess að
það er eitt að fást við flugfélag í
einkaeign Guðna Þórðarsonar og
annað að fást við ferðaskrifstofu
sem er í eigu SÍS, AS[, BSRB og
Stéttasambands bænda.
Flugleiðir eru raunar sjálfar dá-
lítið inní ferðaskrifstofubrans-
anum, fyrir utan Úrval. Miamiferðir
félagsins njóta vinsælda og hinar
ferðaskrifstofurnar hafa reynt að
fylgja þar íkjölfarið. En, segja þær,
það sem einkum stendur í vegi
fyrir verulegri umferð í vesturátt er
afstaða Flugleiða.
Almennar ferðaskrifstofur fá
engin kjör umfram einstaklinga á
flugleiðinni vestur um haf. Það er
viðtekin venja hjá flugfélögum að
veita ferðaskrifstofum afslátt fyrir
hópa, en hann fæst ekki hjá Flug-
leiðum, til Bandaríkjanna. Það
segja ferðaskrifstofumenn megin-
ástæðuna fyrir því að ekki er stór-
felld umferö héðan í vesturátt.
Fargjöldin með Flugleiðum til New
York eru svo dýr að ferðirnar verða
ekki samkeppnisfærar við ferðir til
sólarlanda í Evrópu.
Til USA um Evrópu?
Raunar eru menn farnir að sjá
möguleika á lausn á þessum
vanda. Ef svo heldur sem horfir,
segja þeir, fer að verða hagkvæmt
að fara með leiguflugi til Evrópu
og þaðan, á hópferðaafslætti, til
Bandaríkjanna og þaðan jafnvel
áfram niður í Karabiska hafið.
Félag íslenskra ferðaskrifstofa
er til og heldur fund einu sinni í
mánuði. Þar mæta forstöðumenn
ferðaskrifstofanna til skrafs og
ráðagerða einu sinni í mánuði.
Það kemur þó lítið út úr þessum
fundum sem gagnar skrifstof-
unum, hvað þá farþegum þeirra.
Meðan Sunna var uppi mættu
hvorki Guðni né Ingólfur, heldur
sendu undirsáta sem engan
ákvörðunarrétt höfðu. Með þessa
stærstu aðila fjarverandi var lítió
hægt að samræma. Nú er Sunna
að vísu hætt en nú eru þeir upp á
kant Ingólfur og Eysteinn og sá
fyrrnefndi lætur ekki sjá sig. Það
hefur því ekki orðið nein bylting í
samræmingu. Það næsta sem þeir
hafa komist er samkomulag um
hvernig skuli staðið að hækkunum
vegna gengissigs íslensku krón-
unnar. Og það er ekkert sem far-
þegarnir sjá ástæðu til að hrópa
húrra fyrir.
Hinir tekjulægstu
En þótt megi finna að ýmsu hjá
ferðaskrifstofunum verður ekki
gengið framhjá því að þær hafa,
sameiginlega og sitt í hvoru lagi,
unnið stórkostleg afrek í ferða-
málum hér á landi. ísland er ákaf-
lega erfiður markaður; erlendar
ferðaskrifstofur myndu flokka
hann undir martröð.
Markaðurinn er afskaplega lítill,
fjarlægðirnar eru miklar, gjald-
eyrismálin jafnan í ólestri, efna-
hagssveiflurnar miklar og gengið
eitt það óstöðugasta í heiminum.
Þrátt fyrir þetta hefur dugmiklum
einstaklingum (og þar eiga þeir
stærstan hlut ..vinirnir" Ingólfur
og Guðni) tekist að gera ferðir til
útlanda að nær sjálfsögöum hlut
fyrir allan þorra almennings.
Stjórnvöld hafa jafnan verið
fjötur um fót, ekki síst síðustu árin
eftir að lagður var sérstakur tíu
prósent skattur á þá sem bregða
sér útfyrir landsteinana. Sá skattur
er auðvitað hneisa. Margar ferða-
skrifstofurnar taka á móti erlend-
um ferðamönnum og þann gjald-
eyri sem þær skila bönkunum frá
þeim, fá þær greiddan á venjulegu
gengi. Þegar þær hins vegar
sækja um gjaldeyri til að greiða
hótel erlendis fyrir íslenska ferða-
menn, verða þær að borga tíu
prósent viðbótarskatt. Það þurfa
einstaklingar líka að gera þegar
þeir sækja sinn farareyri.
Ef þessi skattur yrði felldur niður
gæti fólk með ennþá lægri laun,
það er að segja láglaunafólkið
sem stjórnmála- og verkalýðsleið-
togunum þykir svo vænt um fyri'r
kosningar, einnig leyft sér að
gleyma um stund dagsins önn og
amstri undir suðrænni sól. Qvl
21