Frjáls verslun - 01.01.1983, Qupperneq 53

breiða kenningar sínar en öðrum
hagfræðiskólum.
,,Ef framboðskenningarnar eru
vinsælar og útbreiddar er það í
þínum heimi en ekki mínum. Ég lifi
í heimi þar sem The Journal of
Political Economy ræður ríkjum.
Reyndar er ég sjálfur ritstjóri þess
rits. Og í því höfum við ekkert birt
um framboðshagfræði.
I þínum heimi ræður Wall Street
Journal og New York Times og
önnur blöð, sem fjalla að hluta um
efnahagsmál. Þar eru fram bornar
allar nýjustu tískuflugur í hag-
fræði. Ég segi ekki að þinn heimur
sé án mikilvægis — til skamms
tíma litið hefur hann kannski meiri
áhrif."
— Þetta voru hörð orð um
framboðshagfræðingana. Hvað
með hina keynesisku?
„Toþþhagfræðingar eru til á öll-
um vígstöðvum. Hvað Keynes
snertir munu ekki margir ungir
hagfræðingar vera hrifnir af kenn-
ingum hans. Keynesistar, hvað
hafa þeir fram að færa? Hvað
gerðu þeir í tíð Carters forseta?
Það er ekki markmiðið, sem að-
skilur hina ýmsu skóla hagfræð-
innar — allir vilja núll verðbólgu,
fulla atvinnu og vænan hagvöxt.
Það eru ekki til neinar leyniupp-
skriftir, sem allir skólar þekkja
ekki. Ágreiningurinn milli þessara
skóla snýst um einstaka málefni."
— Kenningar Chicagoskólans
hafa náð fótfestu og njóta nú
stuðnings úr Hvíta húsinu og víða
í Evrópu. Berðu þér á brjóst?
,,Fyrir það fyrsta eru til fleiri
Chicagoskólar: Einn er Milton
Friedmans og annar er minn og
snýst hann um að draga úr opin-
berum afskiptum af atvinnulífinu.
Reaganstjórnin hefur að vissu leyti
tekið mið af mínum kenningum, en
ekki í þeim mæli, sem ég helst kysi.
Hún hefur aðeins að litlu leyti tekið
mið af kenningum Friedmans.
Hann er nú mjög argur yfir því að
Seðlabankinn hefur aftur opnað
fyrir aukningu peningamagns.
Milton Friedman spáir nýjum sam-
drætti 1984.
Ég hef átt langt og náið samstarf
við Friedman. Ég virði hann mikils,
ekki aðeins sem prédikara og
krossfara heldur einnig sem
fræðimann. Ég felst á margar rök-
semdir hans."
— Nú hafa Evrópumenn ekki
tileinkað sér kenningar Chicago-
skólans né gert tilraunir með
framboðshagfræðina í sama mæli
sem Bandaríkjamenn. Erum við
að verða á eftir?
„Evrópa hefur ekki unnið mörg
efnahagsleg afrek undanfarin ár.
Vestur-Þýskaland stendur illa og
samagildirum ítalfu. Frakkareigaí
miklum vandamálum. Svíþjóð hef-
ur ekki verið nein fyrirmynd síð-
asta áratug. En það eru engar
einfaldar skýringar á því af hverju
efnahagslíf lands blómstrar eða
ekki. Annars er þetta spurning um
makróhagfræði. Mitt svið er
mikróhagfræði — þaö eru vísindi,
sem náð hafa meiri þroska en
makrohagfræðin.
Mikrohagfræðingar hafa unnið
mikið og dýrmætt starf undanfarin
200 ár. Makrohagfræðingar breyta
bara forsendunum: þar er Keynes í
20 ár, peningakenningin í 10 ár
o.s.frv. Ekki svo að skilja að ég líti á
þá sem asna, en kenningar þeirra
eru lítt þroskaðar. Það er t.d. ekki
til nein fullnægjandi kenning um
hagsveiflur."
— Víkjum að mikrohagfræð-
inni. Þú hefur í 20 ár rannsakað
orsakir og afleiðizgar opinberra
afskipta. Nú hefur Hvíta húsið sett
afnám opinberra afskipta hátt á
óskalistann. Hvaða framfarir hafa
orðið?
„Opinber afskipti hafa verið af-
numin á þrem sviðum: flugrekstri,
bensínverði og bankakerfinu.
Framfarir hafa einnig orðið á sviði
járnbrauta og vöruflutninga á
vegum. En ég held ekki að hag-
fræðikenningar hafi haft úrslita-
áhrif um að þessum opinberu af-
sliptum var hætt. Það eru oftast
efnahagslegar forsendur atvinnu-
greinanna, sem breytast. Það eru
atvinnugreinarnar sjálfar sem ýtt
hafa á breytingar."
— En nú hafa sumar greinar
eins og flugrekstur orðið alvar-
lega fyrir barðinu á harðnandi
samkeppni. Hafa flugfélögin og
aðrar atvinnugreinar óskað eftir
auknu frelsi?
,,Já, vissulega er það atvinnulíf-
ið, sem barist hefur fyrir afnámi
opinberra afskipta. Ég held að
enginn hópur í samfélaginu sé
eins sterkur og atvinnulífið. Þar
eru flestir gáfumanna, þeir sem
hafa mesta orku og fjárráð. Maður
getur ekki sett reglugerðir eða af-
numið þær án samþykkis atvinnu-
lífsins.
En fyrirtækin hafa tungur tvær: I'
öðru orðinu segjast þau vera and-
víg opinberum afskiptum, en íhinu
biðja þau um vernd gegn sam-
keppni eða jafnvel ríkisstyrk.
Hvað snertir flugfélögin og
flutningabíla þá hefur samdráttur-
inn komið harkalega niður á þeim.
En það er ekki afnám opinberu af-
skiptanna, sem hefur valdið þeim
erfiðleikum. Þvert á móti hafa
fyrstu áhrif orðið þau að hag-
kvæmni hefur aukist. Flutnings-
geta er nú betur nýtt. Neytendur
finna þetta í lægri verðum. Hafi
nokkur skaði skeð, er það af efna-
hagslegum samdrætti."
— Þú hefur sagt að ríkið sé
nærsýnn Hrói höttur, sem steli frá
öllum samborgurum?
,,Það er rétt. Hagkvæmur Hrói
höttur stæli frá A og gæfi B. Ríkið
tekur frá öllum og gefur öllum.
Ríkið gefur vissulega sumum
meira og tekur minna frá öðrum.
En þetta hefur orðið að hreinu
öngþveiti taka og gjafa. Við höfum
milljón ákvarðanir, sem ganga í
allar áttir.
Það er nánast ómögulegt að
greiða úr öllum tilfærslum til að
finna út hvað ég, sem einkaaðili
græði eða tapa af öllum þessum
reglugerðum. Það er spursmál
hvort þessar tilfærslur geri þeim
(Dað gagn, sem þær eru ætlaðar.
Ég er hræddur um að í mörgum
tilfellum jafni þæær hverja aðra
út.“
— Sagt er að Chicagoskólann
skorti samúð með hinum veiku í
samfélaginu. Hvernig bregstu við
slíkum fullyrðingum?
,,Það er erfitt að trúa því að einn
hópur hagfræðinga séu mannhat-
ararog annarséu umhyggjusamar
sálir. Min grundvallarskoðun er sú
að allir græði á efnahagslegum
uppgangi. Sagan kennir okkur að
eina leiðin til að ráða bót á fátækt
sé að skapa ríkt samfélag. Fátækt
nútímans er á mun hærra plani en
53