Frjáls verslun - 01.02.1983, Síða 29

Við tiltölulega stöðugt verðlag,
gæti ég trúað að fast gengi
með ákveðnum breytingum
veitti meira aðhald á peninga-
og vinnumarkaði og í samn-
ingum milli aóila. Hinsvegarer
Ijóst, að í þeirri óðaverðbólgu,
sem við búum við núna, er
óhjákvæmilegt annað en að
hafa aðlögun gengis að kostn-
aðarþróun, ef ekki á allt aö fara
í strand.
En e.t.v. er þessi spurning
ótímabær, því allt gengiskerfi
heimsins byggist á svokallaðri
sveigjanlegri gengisskráningu,
þótt einstaka lönd ákvarði inn-
byrðis föst hlutföll gjaldmiðla
sína á milli. Fyrir okkur Islend-
inga kemur því vart annað til
greina, en aö fylgja þessari
meginreglu.
Spurningin er hvort
við getum komið upp
iðnaðarframleiðslu til
útflutnings
— Rétt eftir að boðaður var
samdráttur eða aukið aðhald í
rekstri SIS, er rætt um stofn-
aðild SÍS að rafeindafyrirtæki.
Er slíkt fyrirtæki arðvænlegra
en annar rekstur, sem SÍS
heldur nú uppi?
— Fyrirtækið Marel h.f.,
sem stofnað var í mars s.l., er í
raun aðeins framhald þróunar-
og framleiðslustarfsemi á raf-
búnaði til notkunar ífiskiónaði,
sem í gangi hefur veriö í mörg
ár hjá fyrirtækinu Framleiöni
s.f., sem er í eigu Sambandsins
og frystihúsa innan samvinnu-
hreyfingarinnar.
Hér er um mjög áhugavert
iðnþróunarverkefni að ræða.
Spurningin er nú, hvort okkur
íslendingum muni takast að
byggja hér upp iðnað, sem hafi
sterkan og tæknilega þróaðan
sjávarútveg að bakhjarli sem
aðalmarkmið, og hvort við get-
um á þeim grundvelli sérhæft
okkur til arðbærrar iðnaðar-
framleiðslu m.a til útflutnings.
Það sem er skemmtilegt við
stofnun Marels h.f. var það, að
hinn nýstofnaði Samvinnu-
sjóóur íslands hf. kom þar inn
sem hluthafi, og var það fyrsta
fyrirtækið, sem sjóóurinn
kaupir hlutabréf í. Hvort fyrir-
tækið verður arðbært verður
framtíðin að leiða í Ijós, en við
vorum sammála um aó þessa
tilraun yrði að gera. Á það
verður síðan að reyna hvort
hún tekst eða ekki.
Verslunarrekstur í
dreifbýli víða rekinn
með tapi
— SÍS hefur lagt stolt sitt í
að viðhalda verslunarrekstri á
afskekktum stöðum í landinu
og fámennum, og á ýmsum
stöðum hafa kaupfélög sigrað
í samkeppni við kaupmenn og
þeir lagt upp laupana. Hversu
stórt er vandamál verslunar á
slíkum stöðum?
— Það er ekki rétt að segja,
að Sambandið haldi uppi
þessum verslunarrekstri, því
það eru kauþfélögin á viðkom-
andi stöðum. Kaupfélögin eru
kjölfesta í hverri byggð, en
auðvitað má búa svo að þeim,
aö þau geti lent í erfiðleikum.
Það er margrætt mál, að versl-
unarálagnin í verslun þar sem
velta er lítil er alls ófullnægj-
andi til að standa undir rekstri
þessara verslana. Þetta hafa
kaupfélögin þó gert og yfirleitt
með því að greiða verslunar-
kostnaðinn niður úr öðrum
rekstri. Slíku er ekki hægt að
halda áfram endalaust. Vanda-
málið er misstórt, alvarlegt
mjög víöa, en þar sem það er
verst er afkoma kaupfélaganna
í hættu.
Varðandi kaupmenn þá er
það rétt, að þeir hafa víóa hætt
rekstri á smæstu stöðunum.
Það er jú eðli einkaframtaksins
þegar illa gengur, enda hafa
þeir ekki sama bolmagn og fé-
lagsframtak þegar að kreppir.
Verðlagsákvæði
þurfa að vera sveigj-
anlegri
— Vandamál verslunarinn-
ar í heild er oft talin of lág
álagning, en viðurkennt er að
þetta sé mjög misjafnt eftir
vörutegundum. Er prósentuál-
agning óheppileg aðferð í ein-
hverjum tilvikum? Eru aðrar
leiðir í álagningarmálum færar
eða heppilegar að þínum
dómi?
— Það er ekki hægt að tala
um vandamál verslunarinnar í
einu lagi, því þau eru svo ólík
og aðstaða verslananna er svo
misjöfn. Vandamál matvöru-
verslunar í Austurstræti eru allt
önnur en t.d. kaupfélagsins á
Norðurfirði á Ströndum.
Á þaö hefur oft veriö bent, að
prósentuálagning geti verið
óeðlileg því hún hvetji ekki til
hagkvæmra innkaupa.
Sú leið, sem við hljótum að
stefna að, er að gera verðlags-
ákvæði sveigjanlegri, þannig
að svigrúm gefist fyrir aukna
samkeppni. Sú er raunar
stefna verðlagsyfirvalda, þótt
hægt miði, þ.e.a.s. að breyta
framkvæmd verðlagsmála á
þann veg að hverfa frá beinum
verðlagsákvæðum um álagn-
ingu, en auka þess í stað eftirlit
með að samkeppni sé virk. Við
samvinnumenn höldum því
fram, að sterk samvinnuversl-
un geti virkað sem óopinbert
verðlagseftirlit.
Samvinnuhreyfingin er fylgj-
andi frjálsri verslun og telur, að
til lengdar sé hún besta trygg-
ing neytenda fyrir lágu vöru-
verði og góðri þjónustu, sagði
Erlendur Einarsson forstjóri
Sambands ísl. samvinnufé-
laga.
29