Frjáls verslun - 01.05.1987, Blaðsíða 29

Seðlabanki Íslands.
má margt betur fara. Eins og ég
nefndi áðan tel ég mestu framfarirn-
ar felast í vaxtafrelsinu. í kjölfar
þess má búast við að lán af innlend-
um uppruna aukist og minni þörf
verði fyrir erlend lán. Samkeppni
milli stofnana á sviði vaxta getur líka
leitt til framfara, til dæmis þannig að
bankastofnunum fækki og þær
stækki.
Sem dæmi um framfarir að undan-
förnu má nefna að fyrirtæki eru farin
að gefa út verðbréf og selja beint til
annarra fyrirtækja og einstaklinga.
Þetta er í samræmi við þróunina
annars staðar í heiminum, stór og
traust fyrirtæki geta aflað sér ódýr-
ari lána á þennan hátt en með því að
snúa sér beint til lánastofnana. Það
er eftirtektarvert að hér á landi eru
vaxtakjör banka ívið lægri en á þeim
bréfum sem verið er að selja. Bank-
arnir geta hins vegar ekki veitt fyrir-
tækjunum eins mikil lán og þau afla
sér með útboði skuldabréfa.
Ef nefna ætti nokkur sérkenni
fjánr'\gnsmarkaðar c’.ikar verður
fyrst yrir sú staðreynd að lán hér
byggjast í ríkum mæli á erlendum
sparnaði. Innlendi hlutinn er þó í
verulegri sókn um þessar mundir.
Varðandi útgáfu verðbréfa má benda
á að þau beinast eingöngu á innlend-
an markað. Talsvert hefur verið rætt
um gagnkvæm verðbréfaviðskipti
við útlönd án þess að ég treysti mér
til að taka afstöðu til þess nú. Þá má
benda á verðtrygginguna sem setur
mikinn svip á viðskipti nér. Hún er til
komin vegna reynslu okkar af verð-
bólgu og er líklega óhjákvæmileg
enn um sinn þar sem við erum ekki
laus við verðbólguna. En æskilegra
væri ef hægt væri að losna við verð-
bólgu og draga úr verðtryggingu
lánsfjár. Það er þó ekki tímabært fyrr
en tekist hefur að byggja upp traust
manna á stöðugt verðlag.
Eitt af einkennum okkar markað-
ar er hve breytilegir vextir eru al-
gengir. Skuldabréfalán banka eru til
dæmis yfirleitt með breytilegum
vöxtum. Þetta er eðlilegt ef um
óverðtryggð lán er að ræða en á
verðtryggðum lánum er ekki jafn rík
ástæða til að hafa vextina breytilega.
Ég held að það væri til bóta að semja
um fasta vexti á verðtryggðum lán-
um. Báðir aðilar, lánveitandi og
lánþegi, myndu líklega vanda sig bet-
ur við að semja. Lánþegi sem skrifar
undir samning um fasta vexti veit
betur hvar hann stendur, ég tala nú
ekki um sé lánið til langs tíma eins
og til dæmis 40 ára lán Byggingar-
sjóðs ríkisins. Vegna vaxtafrelsisins
er líka orðið vandasamara en áður
var að semja um breytilega vexti. En
það er góð og gild regla að vanda sig
við hvers konar ráðstafanir og samn-
inga um peninga. Ég held að margir
þeir sem kynntust neikvæðu raun-
vöxtunum hér á árum áður eigi enn
eftir ýmislegt ólært í þeim efnum. Að
minnsta kosti virðist eftirspurn eftir
lánsfé vera mikil þrátt fyrir þá breyt-
ingu sem orðin er á raunvöxtum.
Margir eiga í vandræðum á skulda-
dögum, sérstaklega ef óvæntar
breytingar hafa orðið, til dæmis á
tekjum eða verði fasteigna“
Samkvæmt gildandi lögum á
Seðlabankinn að auglýsa vexti bank-
anna, miðla upplýsingum. Freistandi
er að álykta sem svo að völd Seðla-
bankans hafi minnkað og fari jafnvel
enn minnkandi. Hvert verður hlut-
verk hans í framtíðinni?
„Víst er að tilveran er heldur ný-
stárleg, en hvort völd bankans hafi
minnkað get ég ekki dæmt um.
Seðlabankinn gegnir áreiðanlega
öðru hlutverki en áður í framtíðinni.
Afskipti hans, ekki síst af vaxtamál-
um, verða frekar óbein en bein. Eftir
sem áður þarf bankinn að hafa tök á
að stýra peningamagni i umferð,
skrá gengi krónunnar og hafa áhrif á
vaxtastig í landinu svo eitthvað sé
nefnt. Jafnframt þarf hann að gefa út
seðla og mynt og gæta gjaldeyris-
varasjóðsins. Þannig verður áfram
þörf fyrir Seðlabanka, hér á landi
eins og hjá öðrum þjóðum. Að
minnsta kosti er ábyggilegt að sú
starfsemi sem hér er þarf einhvers-
staðar að vera, hvort sem það heitir
Seðlabanki eða eitthvað allt annað.“
29